شب‌های عید بود و اسفند ۹۳ که آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در سخنانی در حضور مسئولان محیط زیست درباره رشد بی‌رویه زمین‌خواری و کوه‌‌خواری هشدار داد.

هشدار رهبر جمهوری اسلامی ایران به داستان دنباله‌داری برمی‌گشت که دو سالی است درباره‌اش حرف زده می‌شود. زمین‌خواری که می‌گویند برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس در دولت قبلی در فراگیری‌اش نقش داشته‌اند.

می‌توانید این برنامه را به صورت کامل در فایل صدا بشنوید:

زمین که به خطر افتاد و ساخت‌وساز در بخش‌های غیرمجازش رونق گرفت، ساختمان‌سازی به کوه و کوهپایه رسید و حالا به ساحل‌ها و خشکاندن دریاها رسیده است.

حالا در کنار زمین‌خواری، کوه خواری و جنگل‌خواری که به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی تا امروز صدمات زیادی را به محیط زیست کشور وارد کرده، واژه تازه‌ای شکل گرفته است؛ هفته گذشته روزنامه‌ها و برخی خبرگزاری‌های ایران از رونمایی از چهار پرونده بزرگ دریاخواری در کشور یاد کردند.

این دریاخواری بیشتر در جنوب ایران جریان داشته؛ از پدیده شاندیز در کیش تا درگهان در قشم و بازار ماهی بندرعباس. این موارد از مهمترین پرونده‌های دریاخواری هستند که به گفته مسئولان در دوره‌های گذشته با مجوزهای ظاهرا قانونی آغاز شده‌اند.

دریاخواری به معنی خشک‌کردن بخش‌هایی از دریا و ساخت‌وساز در زمین‌هایی است که مسکونی و تجاری نبوده و قبلا آب دریا در آن جریان داشته. نوعی دست‌کاری طبیعت برای ساختن مرکز تجاری و مجموعه‌های مسکونی و ویلا و مرکز خرید.

منطقه‌ای که به گفته محمدرضا فاطمی، استاد دانشگاه محیط زیست دریایی در دانشگاه آزاد اسلامی در تهران، ممنوعیت و محذوریت‌های قانونی زیادی در موردش وجود دارد: «در دریای آزاد، میانگین خط جزر، مرز بیت خشکی (ساحل) و دریا محسوب می‌شود. از این بخش تا ۱۲ مایل یا تقریبا ۲۰ کیلومتر، منطقه آب‌های تحت حاکمیت هر سرزمین است. در این ۲۰ کیلومتر که عمق زیاد هم ندارد، بیشتر زیست‌گاه‌های مهم دریایی، وجود دارد؛ مثل آب‌سنگ‌های مرجانی، گیاهان دریایی مثل درختان حرا، جلبک‌زارهای دریایی و ... آبزیان هم برای زاد و ولد و تغذیه به این منطقه ساحلی می‌آیند. برای همین این مناطق زیر ۱۰ متر، بیشترین تراکم موجودات دریایی را دارند.»

به گفته این استاد دانشگاه، این منطقه برای آبزیان بسیار حساس است: «برای همین از نظر سازمان جهانی محیط زیست و سازمان بین‌المللی دریانوردی، منطقه‌ای است که باید حفاظت شود و هر گونه ساخت‌وساز و خشکاندن آب در این مناطق ممنوع است چون به اکوسیستم لطمه می‌زند.»

برای دیدن ساحل‌ها بعد از دریاخواری به هلی‌کوپتر نیاز است

محمدجواد نظری‌مهر، نماینده استان گلستان در مجلس، گفته شرایط خشکاندن و دریاخواری آنقدر جدی شده که برای دیدن بعضی از این ساحل‌ها باید سوار هلی‌کوپتر شد. به گفته نماینده بندرترکمن در مجلس، ساحل‌ها دیوارکشی شده و دریا تبدیل به ملک خصوصی برای برخی شده.

پیروز حناچی، معاون وزیر راه و شهرسازی، درباره پدیده کیش که یکی از این پرونده‌های قطور غیرقانونی دریا و زمین‌‌خواری است، به روزنامه شرق گفته پدیده شاندیز در کیش، در ضلع جنوب‌شرقی جزیره و نزدیک به منطقه‌ بکری است که لاک‌پشت‌ها برای تخم‌گذاری از آفریقای‌جنوبی به آن مهاجرت می‌کنند.

لاک‌پشت و ماهی و مرجان و بقیه آبزیان، فرقی نمی‌کند. به خطر افتادن زندگی و زیست‌بوم هر گونه از آنها می‌تواند بر زندگی انسان‌ها هم تاثیر بگذارد.

محمدرضا فاطمی متخصص بیولوژی دریا در تهران معتقد است به خطر افتادن زیست‌بوم این آبزیان به معنی به خطر افتادن شرایط زندگی انسان‌ها هم خواهد بود، چون وضعیت صیادان و ماهیگیران متزلزل می شود.

اما این فقط دریاها نیستند که این روزها به خطر افتاده‌اند. در زمین‌ها و کوهپایه‌ها زندگی درختان و طبیعت جنگل‌ها و فضاهای سبز به خطر افتاده است.

گردنه حیران درمسیر آستارا - اردبیل که می‌گویند روزگاری انسان‌ها از دیدن طبیعت و زیبایی و رقص مه و آفتاب در دره و کوه‌هایش حیران می‌ماندند، یکی دیگر از این پرونده‌های زمین‌خواری است که بر فرازش تله‌کابین خصوصی نصب شده و کوهپایه‌های سرسبزش تخریب شده تا ویلاهای چند هکتاری در آن ساخته شود. ۴۶ پرونده زمین‌خواری فقط در منطقه حیران باز شده و بعد از آن بحث زمین‌خواری در لواسان و رودبار و دماوند و طالقان هم مطرح شد.

مسئولان می‌گوید قانون برای زمین‌خواری، دریا خواری و کوه خواری وجود دارد اما برخی مسئولان و طرفداران محیط زیست می‌گویند، مشکل اصلی ضعف در نظارت بر ساخت و ساز بی‌رویه است. مشکل در نبود مدیریت شفاف، اشتباه در روش درآمدزایی شهرداری‌ها، مجوزهایی است که برخی سازمان‌های مربوطه بی‌رویه ارائه می‌کنند.

هر چند که مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری گفته، هر نوع تخلف و تجاوزی به حریم جنگل‌ها، دریا و زمین‌های کشاورزی انجام شده، برگشت داده شده و برخی ویلاها و ساختمان‌های ایجاد شده در برخی مناطق هم تخریب شده است اما موضوع آنجاست که این تخریب‌‌ها چرخه طبیعت را به هم زده، آبزیان در خطر نابودی قرار گرفته‌اند و محیط زیست زمین و دریا و کوهی که از بین رفته، دیگر به شرایط اولیه‌اش باز نمی‌گردد.