رفتن به محتوای اصلی

آینده ایران را باید مشترکا بسازیم!
05.10.2015 - 09:04

 

الف ـ آیا برای گذار به دموکراسی در ایران نیازمند مباحث نظری و فرهنگی هستیم؟

بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، این ادعا که دمکراسی مطلوب ترین شیوه  گسترده در سطح جهان زیست سیاسی است، به انگاره ای گسترده در سطح جهان تبدیل گردید. از سوی دیگر موج سوم دمکراسی با فروپاشی دیکتاتورهای پرتغال، اسپانیا و یونان آغاز گردید و کشورهای آمریکای لاتین، اروپای شرقی و برخی از کشورهای آسیا را فرا گرفت. در سال ۱۹۷۴ تنها ۴۱ دمکراسی از مجموعه ۱۵۰ کشور در جهان وجود داشت و بقیه کشورها تحت سلطه دیکتاتورها قرار داشتند. امروز ۱۲۱ کشور جهان دارای نظام دمکراسی حداقلی هستند. بنابراین می توان گفت گذار به دمکراسی به فرایندی جهانی تبدیل شده است.

 در سه دهه گذشته در تبیین گذار از دیکتاتوری به دمکراسی ادبیات وسیعی در سطح جهان تولید و به مهم ترین مبحث جامعه شناسی سياسی تبدیل گردیده است. در زمینه گذار از رژیم های دیکتاتوری به رژیم های دمکراتیک نظريه های مختلفی طرح شده است. نظریه پردازان توجه خود را روی اشکال حکومت های دیکتاتور متمرکز کرده و در هر یک از حکومت ها (رژیم های سلطانی، اقتدار گرا، نظامی، توتالیتر و پساتوتالیتر) به امکانات موجود برای گذار به دمکراسی پرداخته اند. لینز و استپان دو صاحب نظر در عرصه گذار به دمکراسی معتقدند که جوامع سیاسی مختلف از نظر راه های موجود برای گذار با یکدیگر متفاوتند. این تفاوت را می توان با تکیه بر نوع رژیم سیاسی پیشین توضیح داد.

 حکومت ایران متمایز از حکومت های سلطانی، اقتدارگرا، نظامی و تونالیتر است. لازم است که ابتدا جمهوری اسلامی را تبیین کرد. جمهوری اسلامی دارای ساختار سیاسی متفاوت از دیگر حکومت های دیکتاتوری است و قانون اساسی آن چند وجهی است. ساختار سیاسی جمهوری اسلامی از ترکیب عناصر دولت کاریزمائی، سنتی ـ روحانی، قانون گرائی، توتالیتاریسم وسلطانی (خلافت اسلامی) تشکیل شده است که در قانون اساسی هم بازتاب یافته است.

 جمهوری اسلامی دولت ایدئولوژیک است و ساختار آن بر پایه تلفیق دین و دولت و حاکمیت روحانیت شیعه پی ریزی شده و در آن ولایت فقیه هسته اصلی ساختار قدرت است.

 با وجود تغییرات در ساختار سیاسی در ده های گذشته، جمهوری اسلامی هم چنان با دولت ایدئولوژیک قابل تبیین است. در عین حال جمهوری اسلامی دارای خصلت دولت تحصیل دار (رانتیر) و حامی پرور (کالینتالیت) است. با توجه به مشخصه های جمهوری اسلامی، لازم است که ما برای گذار به دمکراسی، به تئوری و استراتزی ویژه ایران دست یابیم. بنابراین در رابطه با گذار به دمکراسی در ایران ما نیازمند مباحث نظری هستیم.

 ب ـ آیا در روند دمکراتیزاسیون به اصلاح دینی نیاز وجود دارد؟ چه ارزیابی از موقعیت کنونی نواندیشان دینی و فعالان سیاسی این طیف دارید.

آنچه غرب را پیش راند پا گرفتن و رواج اندیشه آزادی خواهانه، انسان باوری و مهم تر از همه جدائی دین از دولت بود. مهم ترین مسئله در کشور ما اسلام سیاسی و در آمیختن دین و دولت است. به نظرم اصلاح دینی یک ضرورت است. اما اصلاح دینی به معنی صدرگرائی نیست. صدرگرائی در مورد مسیحیت و اسلام به نتیجه یکسان نمی رسد. در مسیحیت دین از اقتدارگرائی و قدرت سیاسی فاصله می گیرد و در شاخه های اصلی پروتستانی برای همزیستی با جهان مدرن آماده می شود. در حالی که در صدرگرائی در اسلام به تلفیق دین و دولت منجر می گردد و از آن بنیادگرائی اسلامی بیرون می آید. نمونه بارز آن، داعش است. هدف داعش برپائی "امارات اسلامی" و "رهائی از فرهنگ غرب" است. "امارات اسلامی" به معنی بازگشت به قلمرو و دوران اقتدار خلافت عباسیان است. الزامات جهان امروز و جامعه ما ایجاب می کند که اصلاح دینی در درجه اول ناظر بر جدائی دین و دولت، پذیرش حقوق انسانی، آزادی و دمکراسی باشد. با بازگشت به صدر اسلام نمی توان به اصلاح دینی دست یافت. نواندیشان دینی لازم است به صراحت پای بندی خود را به جدائی دین و دولت، به حقوق بشر و الزامات آن و مخالفت شان با ساختار سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه را اعلام کنند. با حکومت مبتنی بر ولایت فقیه و تلفیق دین و دولت، نمی توان به دمکراسی دست یافت.

 پ ـ وضعیت کنونی رابطه بین روشنفکران عرفی و مذهبی را چگونه می بینید و چه چشم انداز یا پیشنهاداتی در این رابطه دارید؟

جای خوشحالی است که در سال های اخیر سیاست تقابل و نفی کنار گذاشته شده و فضا برای گفتگو بین روشنفکران عرفی و مذهبی فراهم آمده است. امروز به وفور می توان مشاهده کرد که کنفرانس ها، سخنرانی ها، سمینارها و میزگردهائی با مشارکت هر دو طیف برگزار می شود و یا نهادها و مراکزی با مشارکت آن ها ایجاد می شود.

 در گذشته نگاه نفی و انحصارگرانه در هر دو طرف قوی بود و اجازه نمی داد که گفت و گو بین آن ها جریان پیدا کند. این نگاه وجود داشت که با حذف طرف مقابل می توان به جامعه مطلوب دست یافت. امروز این نگرش تقویت شده است که آینده ایران را باید مشترکا بسازیم.

پیشنهاد من این است که به گفتگوها دامن بزنیم، بحث ها را در فضای سازنده بین دو طیف پیش ببریم، مراکز پژوهشی و سایت ها را مشترکا راه بیاندازیم و همکاری بین سازمان ها و احزاب سیاسی سکولار و جریان های ملی ـ مذهبی را پیش ببریم.

 

 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

اکرم هاشمی
کار آنلاین

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.