رفتن به محتوای اصلی

دیپلماسی موفق ایران، سرآغاز دوستی با عربستان
10.10.2015 - 19:18

 

 

 

كشته شدن فرمانده سپاه پاسدران حسین همدانی در سوریه نیز ابعاد وسیع حضور و درگیری ایران در این جنگ ها را به روشنی در معرض دید جهانیان قرار داده است و منطق و صلحجویی حکم می کند که تا پیش از گسترش خونین این مخاصمات در منطقه دولتمردان بی درنگ به فکر راهکاری برای توقف آنها و نشستن بر سر میز صلح باشند.

اگرچه تا زمانی که هر نیروی خارجی در سوریه بر علیه رژیم اسد عمل میکند حتی «پیروزی های» آنها نیز در نهایت به ضرر همه کشورهای منطقه خواهد بود.
در این میان بالا گرفتن تنش میان دو قدرت برتر منطقه یعنی ایران و عربستان از سوی دیگر این نگرانی را به وجود آورده که با رویارویی مستقیم ایران و عربستان در عرصه نظامی ، منطقه بیش از پیش دچار آشوب و جنگ فرقه ای و قومی شود و سرنوشت شومی نه تنها در انتظار منطقه که در انتظار کل جهان باشد . تاریخ به خاطر دارد که جنگ جهانی دوم نیز در ابتدای لفاظی هایی میان آلمان و برخی کشورهای دیگر بود و به دنبال این لفاظی ها جنگی ویرانگر دامان جهان را گرفت که آثار و تبعات آن هنوز نیز قابل رویت است .

به هر حال ایران و عربستان خواسته و یا ناخواسته در حال وارد شدن به بحرانی هستند که تبعات آن غیر قابل پیش بینی است . این تنش ها که در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد و سیاست های وی بر ایران علنی و آشکار شد با وقوع حوادثی نظیر جنگ یمن و عربستان و حمایت ایران از یمن و مسانلی همچون تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده و کشته شدن حدود ۵۰۰ زائر ایرانی در حادثه منا و سقوط جرثقیل در مکه وارد فاز جدیدی شد. فازی که در آن عالی ترین مقام ایران یعنی آیت الله خامنه ای زبان به تهدید مستقیم عربستان گشود و تاکید کرد که احتمال به پاسخگویی خشن به این سعودی ها در این مورد را برای ایران محفوظ می داند و در پی این سخنان مقامات ارشد نظامی ایران نیز یک به یک به میدان آمده و زبان به تهدید نظامی عربستان گشودند و همین سخنان آتش اختلافات میان دو کشور را تیزتر کرد.

اما آیا به راستی جنگ و درگیری مستقیم میان ایران و عربستان در شرایط کنونی به نفع منطقه و جهان است؟ یادمان باشد که ایران هشت سال با عراق جنگید و علیرغم اینکه در بسیاری موارد به پیروزی نهایی نیز مثلا پس از فتح خرمشهر نزدیک بود به ناگاه ورق برگشت و شکست پشت شکست نصیب ایران شد البته این موضوع در مورد عراق نیز صدق می کرد و اینجا بود که جمله طلایی کسینجر به یادمان می آید که گفت جنگ ایران و عراق نباید برنده ای داشته باشد چرا که پیروزی هر کدام از طرفین تعادل قدرت در منطقه را دچار دگرگونی خواهد کرد و همگان دیدند که چنین نیز شد و پس از هشت سال جنگ به جز محکومیت صدام حسین رئیس جمهور وقت عراق که به مهره ای سوخته برای قدرت های برتر جهان مبدل شده بود و وضع غرامتی که هرگز پرداخت نشد علنا هیچ دستاورد دیگری برای ایران نداشت .

اکنون نیز به واسطه تهییج احساسات وطن پرستانه و ناسیونالیستی میان ایرانیان این احتمال وجود دارد که آتش جنگ میان ایران و عربستان شعله ور شود که نشانه های آن را روزنامه فایننشنال تایمز از نزدیک دیده و می نویسد: رقابت و تنش میان ایران و عربستان سعودی به خطرناکی انبار باروت است.

این روزنامه انگلیسی آورده است: «قیمت نفت اکنون نسبت به سال گذشته پنجاه درصد سقوط داشته و کمتر از چهل درصدِ بالاترین سطح قیمت نفت در سال ۲۰۱۲ است. در سطح جهان همچنان میزان عرضه نفت حدود دو میلیون و پانصد هزار تا سه میلیون بشکه در روز بیش از میزان تقاضا است و این باوجود کاهش صادرات نفت لیبی و دو جنگ خونین – جنگ اول بر ضدداعش در سوریه و عراق، جنگ دوم بر ضد حوثی ها در یمن- است.

این دو جنگ که مستقیما هیچیک از نواحی مهم تولید نفت را تحت تاثیر قرار نمی دهند، جنگهای نیابتی مرتبط با رقابت بین عربستان سعودی و ایران است. اما اکنون خطر وقوع یک جنگ علنی بین ریاض و تهران رو به افزایش است. تاسیسات و صادرات نفت بطور قطع اهداف اصلی خواهند بود و در آن شرایط افزایش قیمت نفت اجتناب ناپذیر است. سوال این است که آیا امکان جلوگیری از چنین بحرانی وجود دارد.

هرگز روابط نزدیکی بین پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران وجود نداشته است. این نزاع تا حدی مذهبی و تا حدی اقتصادی و ارضی است. هر دو کشور می خواهند رهبر مسلم منطقه باشند. در ماههای اخیر روابط فیمابین تیره تر شده است. جدیترین علت آن جان باختن هفتصد و شصت و هفت زائر مسلمان در مراسم سالانه حج در مکه از جمله حدود صد و شصت و نه(تا امروز) ایرانی بوده است. از زمان وقوع آن حادثه دردناک، رهبران ایران از این ماجرا انتقاد کرده اند و سعودی ها را به دلیل عدم همکاری به «اقدام تلافی جویانه» تهدید کرده اند.

این لحن تند حاکی از گسترش تنش در سراسر منطقه است و با وضعیت اروپا چند ماه قبل از جنگ جهانی اول قابل مقایسه و به همان اندازه خطرناک است.»

اما به راستی چه کسی می تواند رهبر مسلم منطقه باشد؟ آن کس که جنگ افروزی می کند یا آن کس که نه تنها جلوی جنگ میان ایران و عربستان به عنوان دو کشور مسلمان را می گیرد بلکه به جنگ در سایر کشورهای منطقه از جمله عراق ، سوریه و یمن پایان می دهد؟ این سوالی است که پاسخ به آن می تواند گره گشای وضعیت فعلی منطقه باشد .

مذاکرات بر سر پرونده هسته ای ایران که بدون شک و به گفته کارشناسان صاحب نظران سخت تر بحران پس از جنگ سرد در قرن حاضر بوده است نشان داد که مقامات ایران می توانند در حالی که شش ابر قدرت جهان در یک سوی میز و آنان در سوی دیگر قرار دارند سخت ترین بحران حال حاضر جهان را با مذاکره و دیپلماسی و بدون استفاده از خشونت و جنگ و خونریزی پایان دهند . حال سوال اینجاست که آیا ایران به عنوان کشوری صاحب نفوذ در منطقه این توانایی را ندارد که به جای دامن زدن به لفاظی میان خود و عربستان که بیم تنش و درگیری مستقیم را افزایش می دهد با رایزنی و گفت و گو مشکلات موجود میان دو کشور را حل و فصل کند ؟

بدون تردید ایران به عنوان بزرگ ترین کشور شیعه جهان و عربستان به عنوان رهبر سنی های منطقه دو قدرت بلامنازع خاورمیانه هستند و مطمئنا هر کدام منافع خود را در سایر کشورهای منطقه جست و جو می کنند اما مذاکرات هسته ای نشان داد که ایران می تواند با زبان گفت و گو و دیپلماسی به حق خود برسد و نیازی به جنگ ندارد. همانطور که بارها و بارها از زبان مقامات مختلف ایران این جمله شنیده شده که ایران در اقدام نظامی علیه هیچ کشوری پیشقدم نیست و به تعبیر دیگر ایران هیچ گاه شروع کننده جنگی نخواهد بود پس کشوری تا این حد صلح طلب چرا نباید با پایه گذاری مسیر جدیدی به نام گفتگو و تعامل سعی در حل مشکلات مختلف داشته باشد؟

پس از به ریاست جمهوری رسیدن سید محمد خاتمی او طرحی را در سازمان ملل ارائه کرد با عنوان گفت و گوی تمدن ها که بسیار مورد اقبال مردم جهان قرار گرفت و با توجه به سابقه فرهنگی و تاریخی ایران این واقعا برازنده ایران است که او را مبدع نظریه گفتگوی تمدن ها بدانند و بنامند و اکنون نیز با توجه به شرایط وخیم منطقه وقت آن است تا ایران بار دیگر با مطرح کردن گفتگوی تمدن ها و این بار برای صلح در منطقه و جهان نشان دهد که مردم ایران مردمی صلح دوست هستند و برای رسیدن به صلح در منطقه از هیچ کوششی فروگذار نخواهند بود.

لیبرالیسم، سوسیالیسم، آنارشیسم، کمونیسم، فاشیسم، ناسیونالیسم، و... همه در جهان مطرح شده اند و نقش خود را چه خوب و چه بد در تاریخ بازی کردند اکنون به نظر می رسد نوبت به گفتگوی تمدن هاست .

مذاکره و گفتگو علاوه بر اینکه زیبنده ایرانیان با تمدن کهن تاریخی است سرچشمه گرفته از مذهب آنان یعنی تشیع نیز هست . مگر نه آنکه هنگامی که حر راه بر امام حسین بست و یاران امام خواهان جنگیدن با لشکر حر بودند امام حسین فرمود هرگز آغاز کننده جنگ نخواهم بود ؟ مگر نه آنکه امام حسین با عمرابن سعد فرمانده لشکر دشمن ساعت ها مذاکره کرد تا بلکه جلوی جنگ را بگیرد ؟ مگر نه آنکه امام حسن برای جلوگیری از جنگ با معاویه بیت کرد و به صلح رضایت داد ؟ مگر نه اینکه در طول تاریخ تشیع هیچ امامی فرمان جهاد صادر نکرد و اکنون نیز صدور فتوای جهاد تنها در اختیار امام غائب است و در غیاب او کسی نمی تواند فرمان جهاد و جنگ دهد ؟

امروز بهترین موقعیت است برای مذاکره و دیپلماسی چرا که دولت ایران به واسطه حضوری موفق در مذاکرات هسته ای دست بالا را در جهان دارد و سایر کشورها با دیده احترام به ایران می نگرند که توانست به ۱۲ سال تنش و بحران با مذاکره پایان دهد.

امروز می توان با اتکا به همان دیپلماسی و مذاکره با عربستان پای میز مذاکره نشست و مشکلات و معضلات نه تنها میان دو کشور بلکه در منطقه را با گفتگو حل کرد . به صلاح هیچ کدام نیست که در این شرایط وارد جنگ و رویارویی مستقیم با یکدیگر شوند چرا که عربستان خود درگیر جنگی دیگر در یمن و پس لرزه های حادثه مناست و ایران نیز به واسطه برداشته شدن تحریم ها در آستانه شکوفایی اقتصادی و تعامل با جهان قرار دارد و به صلاحش نیست که این فضایی که طی مذاکراتی سخت و نفسگیر با شش قدرت جهانی ایجاد کرده را با وارد شدن به جنگی بی مورد دچار تزلزل کند . یادمان باشد سرمایه از جنگ فراری است و جایی که جنگ است اثری از سرمایه و سرمایه گذار نخواهد بود. پس به نفع هر دو کشور است که با تعامل و همگرایی با یکدیگر و با گفته و مذاکراه مشکلات فی مابین و حتی مشکلات منطقه را حل و فصل کنند. در این راه مطمئنا ایران همراهی جهانی را به واسطه به سرانجام رساند مذاکرات هسته ای با خود خواهد داشت و فقط کافی است که ابتکار عمل را در دست گیرد و گفتگو و مذاکره را کلید بزند و البته دو طرف تندروهایی که اکنون برای بروز جنگ میدانداری می کنند را به عقب بزنند.

در جهان امروز که مبتنی بر تعامل با یکدیگر است مرگ بر این و مرگ بر آن و لفاظی علیه دیگران دیگر جای خود را از دست داده است و قدرت واقعی در کلام انسان های بزرگی نهفته که صلح و همزیستی میان جوامع گوناگون بشری را جستجو می کنند. ایران با به ریاست جمهوری رسیدن حسن روحانی نشان داده که اهل تعامل و گفتگو و ایجاد روابط خوب و دوستانه با سایر ملل جهان است و اکنون حسن روحانی باید بار دیگر ابتکار عمل را در دست گیرد و با کلید زدن مذاکرات منطقه ای و بخصوص با عربستان سعودی راه را برای آرامش منطقه و بخصوص ایران بعد از تحریم به وجود بیاورد و این کاری است که با سابقه ای که از تیم دیپلماسی حسن روحانی داریم کار چندان سختی نیست .

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

کیانوش توکلی

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.