قرار است بیست و هفتم ماە جاری وزرای خارجە ایران، روسیە و جمهوری آذربایجان باهم دیدار نمایند. طبق اخباریکە در رسانەها انتشار یافتە  مباحث مهمی در ملاقات آنان انجام میگیرد. همراه نمودن جمهوری آذربایجان با خود و فاصلە انداختن آن کشور با  ترکیە و غرب در ملاقات آنان دور از ذهن نیست. بویژە اینکە  بعداز دو دهە آرامش نسبی میان آذربایجان و ارمنستان مجددا جنگی شدید در گرفتەاست.  در این زمینە نظر غالب این است کە این جنگ ادامە جنگ میان روسیە و ترکیە است. آیا پیوندی میان جنگ آن دو کشور با تحرکات دیپیلماتیک میان آن سە کشور وجود داشتە باشد، و یا اینکە  برافروختن آتش جنگ در قرەباغ ادامە جنگ سوریە میان روسیە و ترکیە باشد جای تامل است؟

 روابط میان ایران و روسیە در اوج  است، شرایط آسیب پذیر هر دو کشور در مقابل غرب ضرورت اتحاد آن دو کشور را بیش از پیش افزایش دادە است.  هرچند جناحهایی در ایران نگران بیش از حد تکیە ایران بە روسیە هستند اما تحولات منطقەای  بویژە بحران سوریە آنان را بفکر استراتژی درازمدت با روسیە انداختە است. دراین میان در توسعە روابط  میان ایران و روسیە خلع ژئوپولیتیکی و نبود مرز زمینی مشترک وجود دارد کە با همراه نمودن جمهوری آذربایجان رفع خواهد شد.

بحران داخلی و شکست سیاست خارجی ترکیە  مطمئنا نگرانی را در دل مقامات آذربایجان ایجاد نمودە است و شاید فرصت مناسبی برای روسها باشد تا آن کشور را غربگرایی دور نمایند. ملاقات اشارە شدە میان وزرای روسیە، آذربایجان و ایران را میتوان از این منظر جستجو نمود. در روبط بین الملل ژئوپولیتیک نقش اساسی ایفا می نماید و از این جهت با نگاهی بە موقعیت ژئوپولیتیک آذربایجان خواهیم دید کە موقعیت ژئوپولیتیک آذربایجان بهتر از ارمنستان نیست. این کشور از شمال و جنوب در همسایگی دو کشور مقتدر روسیە و ایران،از شرق با دریای خزر،  در سمت غرب در همسایگی ارمنستان و تنها در قسمت شمال غربی با گرجستان مرز مشترک دارد. باوجود همسایگی  در میان دو کشور بزرگ ایران و روسیە قادر حفظ امنیت خود نیست بویژە اینکە برای دسترسی با جمهوری نخجوان نیازمند خاک ایران است.

 کشور آذربایجان ضمن اینکە همکار پیمان ناتو میباشد، از بدو استقلال آن کشور  با ایران مشکل داشتە است. اگرچە مشترکات آذربایجان با روسها دلایل تاریخی و تحت تاثیر دوران شوروی سابق نیز میباشد اما  گرایش بسوی غرب آذربایجان بیشتر از روی نگرانی از دخالت ایران در امور داخلی ناشی میشود. آذریها همیشە ایران را پشتیبان ارمنستان دانستە و ایران نیز آذربایجان را بە تحریک تورکهای آذربایجان ایران برای تجزیە ایران متهم نمودەاست. در دورە احمدی نژاد روابط آن کشور بشدت تیرە شد و برخی نهادهای وابستە بە ایران نظیر هلال احمر و نمایندگی صداوسیما در ج. آذربایجان ممنوع گردیدند. ایران نیز بە دستگیری آذریها در ایران پرداخت و برای حفظ روابط  در مدت کمی ایران ٣ سفیر خود در آن کشوررا تغییر داد. با روی کار آمدن دولت روحانی فضای مناسبتری بر روابط آن دو کشور حاکم گردید و سفر مقامات عالیرتبە طرفین آسانتر گشت. اگرچە آذربایجان همیشە ایران را متهم بە همکاری با ارمنستان نمودە است اما  بیانیە اخیر وزارت خارجە ایران در خصوص جنگ قرەباغ خوشایند کشور آذربایجان بنظر میرسد.

 سنگینی کفە ترازو در تنشهای میان ترکیە و روسیە بنفع روسیە کشورهای حوزە قفقاز و آسیای میانە را در سکوت فرو بردە است. در جریان سقوط هواپیمای روسی توسط ترکیە تنها کشور قرقیزستان با روسیە همدردی نمود. مهار کشورهای پساشوروی توسط روسها با توجە بە پیوستگیهای ماندە از اتحاد شوروی سابق از الویتهای روسیە است و کشورهایی کە معیارهای روسیە را در نظر نگیرند مورد تعرض قرار میگیرند مثل آنچە درگذشتە در گرجستان، اکراین و مولداوی اتفاق افتاد. در مورد آذربایجان هم شرایط بگونەای دیگر حاکم است. در صورت تخطی آذربایجان از معیارهای روسیە با مشکل روبرو خواهد شد و تجزیە قرەباغ از آذربایجان کانون بحرانسازی روسیە علیە آذربایجان بحساب می آید.  روسیە در آذربایجان هنوز هم رادار قبلە را کە پایگاهی مهم برای نظارت بر تحرکات نظامی  خاورمیانە و نواحی  خلیج فارس است  در اختیار دارد.  روسها برای وابستە نمودن آذربایجان بخود نیمی از ذخایر گازی آن کشور را خریداری نمود این در حالیست کە روسیە خود اولین کشور دارندە ذخایر گازی در جهان است تا از این جهت از صدور گاز آن کشور بە اروپا از طریق ترکیە جلوگیری نماید.

 اگرچە  ترکیە در سطح وسیعی در ج. آذربایجان بویژە در زمینەهای نظامی و اقتصادی سرمایەگذاری نمودەاست اما مشکل ترکیە  با آذربایجان همانند مشکل میان ایران و روسیە نبود مرز خشکی هست. با وجود دشمنی میان ترکها و ارمنستان امکان پرشدن این خلع ژئوپولیتیکی در حد صفر است و تنها راە ارتباطی میان ترکیە و ج. آذربایجان از طریق گرجستان انجام میگیرد.

  در جنگ اخیر رسانەهای روس و ایران،  ترکیە را عامل برافروختن جنگ اخیر معرفی کردەاند و دلایل بحران را بازنمودن جبهەای دیگر علیە روسیە میدانند. بخصوص دولتمردان ترک بە حمایت قاطع از آذربایجان برآمدند. از جهت دیگر اهداف ترکیە از برپایی این جنگ در کنار مرزهای ایران بیداری ترکهای آذربایجان ایران علیە حکومت ایران میدانند.

کوتاە سخن اینکە جنگ اخیر میان ج. آذربایجان و  ارمنستان در قرەباغ قبل ازاینکە جنگ میان آن دو کشور باشد، جنگ میان  روسها و ترکها بنظر می آید. اهداف روسها از ایجاد شکاف میان آن کشور با ترکیە بعید بنظر نمیرسد چرا کە در صورت پیوستن آذربایجان بە خط ایران و روسیە بە فروپاشی کامل سیاست خارجی ترکیە می انجامد  و پیوند آن کشور با کشورهای آسیای میانە و قفقاز قطع خواهد شد.