رفتن به محتوای اصلی

88-مین سالگرد تاسیس اولین جمهوری سکولار و دموکراتیک عالم شرق
28.05.2016 - 17:01

بتاریخ 28 می 1918 , ده ها  سال مبارزه بی امان روشنفکران و مردم آزربایجان شمالی برای رهائی از یوغ استعمار روسیه ببار نشسته و اولین جهد موفق برای تأسیس  دولتی سکولار و دمکراتیک در جهان اسلام با اعلام موجودیت جمهوری دمکراتیک آذربایجان در تاریخ ثبت شد. جمهوری که با اصلاحات ارضی, اعطای حق رای  به زنان, التزام عملی به دموکراسی جمعی و فردی, صیانت از آزادی مذهبی و فرهنگی شهروندان از  بسیاری از کشورهای اروپای غربی زمان خود دموکراتیک تر و مترقی تر بود. در سال 1918 زنان  اکثر کشورهای غربی حق رای  نداشتند و بر خلاف قانون اساسی جمهوری  ازربایجان که دین رسمی نداشت همه دولت-ملتهای اروپائی بجز فرانسه  و حکومت تازه تاسیس کمونیستی روسیه رسما خود را دولتی مسیحی بشمار می آوردند.  کشف نفت توسط برادران نوبل در آزربایجان در اواخر قرن 19, باکو ر ابه یکی از قطبهای تولید ثروت در شرق اروپا تبدیل کرده,  وشکل گیری اولین طبقه متوسط روشنفکر را استارت زد. از اثرات شکوفائی اقتصادی افزایش تعداد  مدارس دخترانه و پسرانه  و موسسسات عالی -که اکثرا از طرف خیرین آزربایجانی تاسیس شده بودند- بود که موجب رشد سریع باسوادی در آزربایجان شد بطوریکه  در سال 1900 با 20 درصد جمعیت باسواد (آمار روسیه تزاری در سال 1900)  از مناطق باسواد روسیه تزاری بحساب می آمد. رشد باسوادی موجب پیدایش احزاب گوناگون از جمله  حزب چیگرا و پرطرفدار  همت با پلاتفرم سوسیال دموکراتیک  و هویت ترکی-آزربایجانی برای مقابله با سیاست استعماری روسیفیکاسیون آزربایجانیها و استثمار مردم در سال 1903 تشکیل شد. حزب همت در سال 1912 دو شقه شده و حزب مساوات با انشعاب از آن بتدریج  به بزرگترین و بانفوذترین احزاب در میان آزربایجانیها تبدیل شد. محمد امین رسولزاده, رهبر حزب مساوات, مبارزی سرد وگرم چشیده بود که بعد از تشکیل  شورای ملی آزربایجان متشکل از احزاب مختلف  از طرف اکثریت اعضا به ریاست آن انتخاب شد. او تجربه زندان تزار و نمایندگی مردم آزربایجان در پارلمان امپراطوری روسیه را در کارنامه سیاسی-مبارزاتی خود داشت و رهبر بلامنازع حرکت مردمی آزربایجان بود. تلاشهای او و اتحاد مردم تحت رهبری شورای ملی سر انجام در28 می 1918  به آزادی شهروندان و تشکیل  دولت-ملت مدرن  بر اساس اصل مساوات  در برخورداری از امکانات کشوری و برابری شهروندان در مقابل قانون انجامید. نام او بعنوان اولین ریس جمهور عالم شرق و نام رفیق مبارزاتیش فتحعلی خان خویسکی از مبارزان اهل خوی آزربایجان جنوبی  اولین نخست وزیر کابینه  آزربایجان مستقل  در جاودانه شد.

Missing media item.

محمد امین رسولزاده

 

از جمله تدابیر رسولزاده تاسیس دانشگاه باکو بود که موسسات عالی مختلف را یکجا متمرکز نمود. لئو لندو  یهودی آزربایجانی متولد باکو, از اولین گروه دانشجویان ورودی به این دانشگاه بود که بعدها جایزه نوبل فیزیک را از آن خود ساخت. در اثر اشغال آزربایجان توسط ارتش سرخ و پایان عمر کوتاه جمهوری مستقل, رسولزاده توسط کمونیستها دستگیر وزندانی شد اما رفاقت دیرین او با استالین که در زندانهای تزار با هم سلول بودند و  یکبار نیز با بخطر انداختن جان خود او را از دست مامواران تزار در باکو نجات داده بود بدستور شخص استالین آزاد شد. او به فنلاند و سپس به ترکیه رفت و تا آخر عمر در تبعید زیست.  جمله معروف او که بعد از پایین کشیده شدن پرچم سه رنگ استقلال بیان کرده زبانزد بسیاری از آزربایجانیهاست که گفته بود " پرچم استقلال ملتی اگر حتی یکبار برافراشته شود  دیگر نمی توان آنرا پایین آورد". درستی سخن او با استقلال و برقراری جمهوری دوم آزربایجان  در سال 1990 و برافراشته شدن همان پرچم  اثبات گردید

Missing media item.

فتحعلی خان خویسکی

متاسفانه ماه عسل جمهوری مدرن 23 ماه بیشتر طول نکشید و ارتش سرخ با ورود به آزربایجان و کشتار بیش از ده هزار غیر نظامی حکومت قانونی و دموکرائیک آزربایجان را ساقط کرده, رهبر خائن حزب کمونیست آزربایجان بنام نریمان نریمانف را که از وزرای کابینه رسولزاده بود به ریاست جمهوری منصوب کرد. جالب اینکه در اسناد رسمی شوروی الحاق جمهوری آزربایجان به اتحاد جماهیر شوروی داوطلبانه  وبه همت حزب کمونیست آزربایجان اعلام و ثبت شد!!!!.

Missing media item.

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

دیرنج مین ائللی

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.