در دو بخش پیشین به بخشی از پیوند ها و شباهت و یگانگی ها اشاره شد:
قسمت اول: چه پیوندی بین زبانهای سومری و ترکی هست؟
http://www.iranglobal.info/node/47164
قسمت دوم: چه پیوندی بین زبانهای سومری و ترکی هست؟ قسمت دوم
http://www.iranglobal.info/node/49916

دراین بخش به گوشه ای از تغییرات آوایی اشاره میکنم که در زبان سومری و ترکی رخداده است:

معانی واژه های سومری را از فرهنگ پروژه ی

 ePSD 

http://psd.museum.upenn.edu/epsd/nepsd-frame.html

نقل میکنم که جدید ترین کار در این زمینه است و مدام کاملتر میشود.
 در تلفظ حروف سومری که به لاتین تبدیل شده ، از نظر اهل فن  b صدای p ؛ 

 d صدای t ؛ گ g صدای k ؛ نیز میدهند و  به جای یکدیگر میایند. این پدیده در زبان ترکی معاصر هم وجود دارد.

η=ng=ğ انگ صدای ن عنّه که اکنون در برخی زبانهای ترکی هست-ترکمنی- در سومری نیز موجود بود. و همنطور در ترکی باستان.
که به تدریج در ترکی معاصر از بین رفته است. در سومری dingir یا [DANAGAR  DANAGAR [CONTAINER

تانگریtangırı (خدا) در ترکی باستان، ( سه سنگیاد گؤگ ترکها)، اکنون تبدیل شده به تانریtanrı و تاریtarı. حذف η=ng 

god 
diĝir [DEITY] wr. diĝir; dim₃-me-er; dim₃-me₈-er; dim₃-mi-ir; di-me₂-er "deity, god, goddess" Akk. iltu; ilu 
ilu [GOD] wr. ilu "god" Akk. İlu

تبدیل d به y 

dar سومری با معنی شکافتن به صورت yar  در ترکی معاصر ، با معنی شکافتن .  d به yتبدیل شده است.

DAR 
dar [DRIP?] wr. dar "to drip?" 
dar [SPLIT] wr. dar "to break up, crush, grind; to split, split up; to cut open" Akk. pênu; pêşu; salātu; šalāqu;šatāqu 
gunu [SPECKLED] wr. gun₃; gu₂-un-gu₂; gu₂-nu; gun₅ "(to be) speckled, multicolored; (to be) hatched (in sign names); to anoint, smear on, apply makeup" Akk. barmu; eqû

di سومری به شکل de در ترکی معاصر- و در بعضی لهجه ها به همان صورت di– در رابطه با سخن گفتن استعمال میشود. dedim
didim

di [SPEAK] wr. di "non-finite imperfect stem of dug[to speak]" Akk. atwû; dabābu;qabû 
dug [SPEAK] wr. dug₄ "to speak, talk, say; to order; to do, perform; to negotiate" Akk. atwû; dabābu; epēšu; qabû 
e [SPEAK] wr. e; na-be₂-a; be₂; ne; da-me; na-be₂; e₇ "perfect plural and imperfect stem of dug[to speak]" Akk. atwû; dabābu; qabû

 du سومری ، که دررابطه با انجام دادن  و رفتن؛ به کار میرفت  اکنون نیز در ترکی به همان شکل  استعمال میشود :
du در حالت get
du در حالت işi gör 

du [BUILD] wr. du3 "to build, make; to do, perform" Akk. banû; epēšu

du [GO] wr. du "imperfect singular stem of ĝen[to go]" Akk. Alāku

1-

ساگ sag 

به شکل ساغ sağ  به معنایی که در زیر آمده باز هم به کار میرود. تبدیل گ g به ğ غ در آذربایجانی.

sag

sag [GOOD] wr. sag8; sag9; sag10; šeg10; sag12 "(to be) good, sweet, beautiful; goodness, good (thing)" Akk. banû; damāqu; dumqu; ţābu

sag [RARE] wr. sag10; sag8 "(to be) high quality; (to be) rare, precious" Akk. aqru; aqāru

 2-

sagساگ

 . از ساللاماق، به معنای آویختن-آویزان کردن-دارکشیدن یا کشتن. استعمال میشود ،sal به صورت  sag 

  L به g تبدیل 

sag [SCATTER] wr. sag2; sag3; sag7 "to throw (down); to scatter, disperse; to kill, to beat" Akk. dâku; nasāku; nêru; sapāhu

sag [UNMNG] ""

e در سومری به معنی خانه به کار رفته.  ev در ترکی .  افزایشv .

e [HOUSE] wr. e2; ĝa2; e4 "house; temple; (temple) household; station (of the moon)?; room; house-lot; estate" Akk. Bītu

tir

[ 1 ]

 tir

[  2  ]  

^ĝeštir (^geštir)

واژه ی سومری ست که هنوز هم در جملات ترکی آذربایجان به همان معنی تیرک استعمال میشود.

tir [FOREST] wr. tir; ĝeštir "mud; forest, wood" Akk. luhummû; qištu

کوتاه کنم. نتیجه ی این بررسیها نشان میدهد:
 برخی حروف حذف -و برخی تبدیل به حروف دیگر –و یا عینا به زبان امروزی منتقل شده اند . یا مشدت بودنشان از بین رفته است.
در برخی لهجه ها از جمله در لهجه ی اورمیه خصلت مشدت حرف زدن کم و بیش باز هم وجود دارد.
آنچه اینجا مهم است اینه که با تمام تغییرات آوایی در بخشی از واژه ها، هنوز هم معانی این قسمت- نه چندان اندک- در ترکی قابل فهم است.
منهای بخش اعظم واژگان که قابل درک نیست .

برخیها کوشیده اند قواعد عمومی برای تغییرات آواها بیابند و اصولی را نیز ذکر کرده اند. کار دو تن را بررسی نمودم، متأسفانه کلمات سومری نقل شده
منبعشان معلوم نبود و  کنترول درستی واژه ها هم جواب نداد. بیرون کشیدن اصول کلی تغییرات  کاری ست که لازم است براساس منابع استاندارد و معتبر صورت بگیرد. 

تغییرات آوایی
 ترکی باستان تا امروز:
در سه سنگیاد گوگ ترکها مثلا کلمات : aç به ac؛adak به ayaq  و bilgə به bilən یا bilici و 
 il بهel ( به معنی ایل و خلق )  و.... تبدیل شده اند.

  مهم این است که  ساختمان جملات سومری
1-مانند ترکی از سه قسمت- فاعل-مفعول-فعل- با ریشه ی ثابت افعال و افزایش وندها (در پیش و پس و میانه ی واژه ها) تشکیل شده است. مثل ترکی.
2- روش « درک و احساس و زیبایی شناسی پدیده ها» و نحوه ی بیانشان  که من این خاصه را« نگاه زبانی به فنومن ها » نامیده ام مانند زبان ترکی ست.

ud در سومری به معنی روز یا گون 
udun : اوجاق
aşme : کره یا جام خورشید . که ud هم استعمال شده است.

مثل حالا که گونgün را به دو معنی خورشید و روز  به کار می بریم؛ و واژه ی گؤنش را هم داریم.

در ترکی آذربایجان odun-ocaq

.O odun-ocaqsız adamdir 
.Odun-ocaq sahabı olubdur

اصطلاحی ست که از یک کلمه ی سومری ( اودون) و یک کلمه ترکی که بعدها به آن افزوده شده ( اوجاق)  پدید آمده است . در حقیقت هر دو کلمه یک معنی دارند.
ا ما امروزه اودون را به معنی هیزم به کار میبریم.

udun] =u₂-du-un]

^{با توجه به  مفهوم سه بخش این کلمه  ( u₂-du-un ) به معنای-جایی یا زمینی ست که مواد غذایی(از غلات و غیره)  در آن میپزند.}

کار آوا شناسی در سومری، هنوز ضعیف است. مثل کار در دیگر زمینه ها. اما تا این حدی که  پیش رفته،  برای جستن پیوند این دو زبان یاری رسان است.