رفتن به محتوای اصلی

چرخش در سیاست خارجی ترکیە بعداز برکناری داوداغلو،
23.06.2016 - 22:03

 

 سال ٢٠٠٣ پارلمان ترکیە مشارکت کشورش در تهاجم نظامی بە عراق را رد نمود و بە نیروهای امریکایی نیز اجازە نداد  عملیات نظامی امریکا علیە رژیم صداع حسین از خاک ترکیە انجام گیرد. در آن ایام  احمد داوداغلو نخست وزیر مستحفی ترکیە  سمت مهمی در وزارت خارجە ترکیە نداشت و تنها مشاور شخص اردوغان  بود تا اینکە در سال ٢٠٠٩ وزیر خارجە گردید.

آقای داوداغلو ورود بە وزارت خارجە را با پروژەای تحت نام عمق استراتژیک شروع کرد. عمق استراتژیک ایشان مورد تائید حزب حاکم عدالت و توسعە قرار گرفت و سیاست خارجی ترکیە بر اساس آن تنظیم گردید.  احیای امپراطوری عثمانی ( نئوعثمانی )  از برنامەهای داوداغلو بود. تز دیگر داوداغلو مبنی بر مدیریت بحرانها در تمام نقاط جهان بود. داوداغلو با توجیە اینکە بی تفاوتی و عدم مشارکت ترکیە در تهاجم نظامی سال ٢٠٠٣  بە عراق بە منافع ترکیە آسیب رساند و آن کشور ( عراق ) بە انحصار ایران درآمد،  بنابراین ترکیە نباید اشتباە عراق در سوریە را تکرار کند. از نظر ایشان  عراق ٦٠% سنی از آن ایران شد بنابراین سوریە ٧٥% باید از آن ما باشد. از سال ٢٠٠٩ ببعد  ترکیە برای جبران شکست خود در عراق  با اقلیم کردستان عراق کە تا آنزمان حاضر بە اعتراف سیاسی بە آن نبودند روابط گستردەای برقرار نمود، کنسولگری خود در اربیل را گشایش و بطور تدریجی ستاتوی اقلیم کردستان را پذیرفتند. هدف دادواغلو از این امر عقیم گذاشتن نفوذ و تسلط کامل ایران بر عراق بود و بدین منظور تلاش نمود تا با نزدیکی بە  سنیها و کوردها  دایرە نفوذ ایران را محدود نماید.  بخصوص اینکە ٧٥% معاملات ترکیە با عراق در اقلیم کردستان و قسمت سنی عراق انجام میگرفت از این جهت طرح تجزیە عراق بویژە از طرف کوردها و سنیها بە یکی از موضوعات درآمد و یا روی این مسئلە مانور میدادند.  دادواغلو برای دستیابی بە این مهم سفرهایی بە شهر سلیمانیە عراق کە پایگاە اصلی اتحادیە میهنی کردستان و جنبش تغییر  بودە و هست انجام داد تا بلکە آنان را نیز با پروژە خود همراە نماید. در کنار اینها برای صلح با کردهای خود در ترکیە قدمهایی برداشتە شد.

 تا قبل از ورود داوداغلو بە وزارت خارجە دولت  اردوغان در حوزە اقتصادی رویکرد شرقی داشت و بیشتر بفکر تسخیر بازارهای کشورهای آسیای میانە، قفقازو روسیە، و کشورهای عربی بود. اردوغان بسیار ماهرانە در مقابل کشورهای غربی بازی میکرد.  در جریان شرکت در کنفرانس داووس در سال ٢٠٠٩ اروپا را کلوپ مسیحی خواند. سخنی کە توجە کشورهای عربی و اسلامی را بسوی خود جلب کند.  با این وجود اروپائیان بە ترکیە اهمیت میدادند و آن کشور را الگوی جوامع اسلامی می پنداشتند و خود اردوغان نیز بسیار ماهرانە روابط با غرب را بە سطح بالایی ارتقا دادند تا حدی کە آن کشور در سطح بین المللی چهرەای مقبول از خود نشان داد و بە یکی از اعضای شورای امنیت درآمد.

سال ٢٠٠٩ رجب طیب اردوغان کە در آن مقطع  نخست وزیر بود در جریان یک سفر دو روزە بە سوریە ٤٩ قرارداد اقتصادی با رژیم بشاراسد  کە یکی از مهمترین و پرحجم ترین قراردادهای اقتصادی میان دو کشور محسوب میشد  امضا نمود. مسیری کە اردوغان  طی نمود در دورە دادواغلو ازهم پاشید.

 داوداغلو الویتش نزدیکی بەغرب بود.  نقطە برخورد اردوغان با دادواغلو در اولویت دهی  داوداغلو بە غرب بود.  باید بخاطر آورد کە در جریان باج خواهی ترکیە از اروپا مبنی بر پذیرش مسافرت بدون ویزای  شهروندان ترکیە بە اروپا در قبال توقف موج  پناهندگی بە اروپا،  داوداغلو این باجگیری ( باج خواهی ناکام ) را امتیازی برای خود می پنداشت  اما اردوغان  گفت کە حذف ویزا میان ترکیە و اروپا در دورە نخست وزیری خودش رقم خوردە و طبق توافقات قبلی با اروپا برنامە ریزی شدە و قرار بودە در سال ٢٠١٦ اجرا گردد.

 با آغاز بحران در سوریە،  دادواغلو با دلایلی کە قبلا بدان اشارە شد بە دخالت در سوریە پای فشارد و پارلمان آن کشور  سیاستهای دواداغلو در مورد سوریە را تصویب نمود. اطمینان از موفقیت ترکها در این مسئلە پر خطر بحدی بود کە اردوغان مایل بود کل پروژە بنام ایشان تمام شود.  شخص اردوغان چە در سمت نخست وزیری چە در سمت رئیس جمهوری  بیشترین نقش را ایفا مینمود. مشابە رفتار اردوغان را میتوان در رفتار محمد رضاشاە پهلوی در ایران در جریان انقلاب سفید بیاد آورد. انقلاب سفید پروژە  دولت علی امینی و وزیرکشاورزیش حسن ارسنجانی بود اما محمد رضاشاە آنرا بنام خود نامید و نام انقلاب شاە و ملت بر آن گذاشت. بنظر میرسید اردوغان همچون دغدغەای دارد. تمام شواهد نشان میدهد کە مسبب مشکلات فعلی ترکیە و گرفتار آمدن در بحران سوریە داوداغلو بودە، اما خودنمائی و مانورهای اردوغان در این مورد  تمام انتقادها را متوجە ایشان نمودەاست و ایشان  قربانی سیاست خارجی دادواغلو گردیدە است. روزهای پایانی داوداغلو برای ترکیە بسیار سخت بود. ایشان از روی سرگردانی  ادعا نمود کە از لاذقیە تا سلیمانییە درچارچوب منافع آن کشور تعریف میشود!  ابراز همچون سخنانی نشان از ناکامی و مسیر فرار بەجلو بود. در همچون شرایطی  تاب تحمل اردوغان بسر آمد و داوداغلو را مجبور بە کنارەگیری نمود تا خود و کشورش را از زیر فشار های داخلی و خارجی رها سازد.

ترکها با این ایدە کە دخالت آنان در بحران سوریە بە بە قدرت رسیدن سنیهیا آن کشور همون متحدی می انجامد بە سقوط رژیم بشار اسد تاکید مینمودند.  قدرتگیری کوردها و ظهور  غرب کردستان " ڕۆژئاوای کوردستان " همچون خاری در گلوی دولت ترکیە گیر نمود. ناکارامدی و ناتوانی ترکیە در مقابل جبهە اسد با مشارکت ایران و سوریە  مجبور بە هماهنگی با عربستان و قطر گردید و در اقدامی متقابل از سیاستهای سعودی در یمن دفاع نمود.

اینک ترکیە بطور کلی از امریکا و دیگر متحدانش ناامید شدەاست. برکناری دادواغلو برای اردوغان از این جهت اهمیت دارد کە شاید بتوان از این طریق روابط خود با ایران سوریە و ایران را بهبود بخشد. خبرهایی مبنی بر فرستادن نمایندەگانی بە سوریە درز نمودە است، ضمنا دعوت سفیر روسیە در آنکارا برای افطار و ارسال پیام بە پوتین بە مناسبت روز ملی روسیە نشان از تلاش برای رهایی از بحران جدی آن کشور است.اردوغان در پیام خود بە اسد از تشکیل کشور کرد در شمال آن کشور سخن بمیان آوردەاست و جلوگیری از آن را وظیفە دو کشور دانستە است.

ترکیە کە تا قبل از بحران سوریە یکی از مقبولترین کشورهای منطقە بود و اساسا الگوی انقلابات موسوم بە بهار عربی بود شکستش  از کوبانی رقم خورد. شهر کوبانی کە در سختترین شرایط نیازمند همکاری بود، ترکها درها را بروی آنان بستە بودند و اردوغان در پیامهای خود از روی خوشحالی  میگفت کە کوبانی سقوط خواهد کرد. تا اینکە  هواپیماهای امریکایی از طریق هوا  بە کمک نیروهای کورد شتافتند و تسلیحات در اختیار آنان گذاشتند.  بعداز دریافت تسلیحات  برتری نظامی بنفع کوردها تغییر یافت و داعش درهم شکست،  ترکها اجازە تردد نیروهای کمکی از کردستان عراق بە کوبانی را دادند نیرویی کە بعداز کمک امریکا نیاز چندانی بە آن نبود. مقاومت کوبانی و پیشرفت آنان در جنگ با داعش توجە کشورهای غربی را بخود جلب نمود. اینک سربازان اغلب کشورهای غربی در غرب کوردستان پایگاە نظامی ایجاد کردەاند. احتمال اینکە پایگاە انجرلیک ترکیە بە غرب کردستان انتقال یابد قوی بنظر میرسد. با این وجود ترکیە بازندە بحران جاری درآمد. ترکیە نە اینکە از سوی متحدان غربی خود منزوی گردید، کشورهای جبهە مخالف ( سوریە و روسیە ) را کە بیشترین روابط اقتصادی با آنان داشت از دست داد. اگرچە هنوز هم روابط تجاری ایران و ترکیە بقوت خود باقیست اما هرگونە تغییر در فردای سوریە بە مناسبات اقتصادی ایران و ترکیە آسیب خواهد رساند. امروزە ترکیە تنها ماندەاست. بنابراین با حذف دادواغلو ترکیە میخواهد رویکرد شرقی خود را بازسازی نماید. پیرامون مسئلە کوردها  با ایران و سوریە گفتگو نماید. نشانەهایی از سردی روابط با اقلیم کوردستان بچشم میخورد.  اما حقیقت امر این است کە تغییر دیرهنگام بنظر میرسد و با وجود نفوذ کشورهای غربی و روسیە در بحران سوریە بازگشت بە همچون مسیری بعید بنظر میرسد.

 در هر صورت کردستان سوریە برای غربیها بمثابە کریددور نفتی است  کە میتواند انرژی منطقە را بە اروپا پمپاژ نمود.  تنها راهی کە برای ترکیە باقی ماندە است این است کە بجای بازگشت بە سیاست ترکی ـ ایرانی ـ سوری برای مبارزە با کوردها،  پروسە صڵح در کردستان ترکیە را تجدید نماید، بە وجود کردستان سوریە اعتراف نماید و دست دوستی را با کوردهای ستمدیدە آنجا دراز کند، روابط خود با کردستان عراق را تحیکم نماید. در غیر اینصورت  ایران همچون مسیری را در پیش خواهد گرفت.

 

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

هادی صوفی زادە

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.