ان خودو آنا En-ḫedu-ana نخستین شاعره تاکنون شناخته شده

En-ḫedu-ana ان خودو آنا
نوشته اند نخستین شاعره ی تاکنون شناخته شده است . در سال های 23 قرن پیش از میلاد در شهر اور ، یکی از شهرهای سومری ، زندگی میکرد. دختر سارگون اکدی پادشاه معروف، و بزرگ راهبه ها بوده است . اشعار زیادی دارد و در کل آنها را به دو بخش ، سرودها و شعرهایی که به دلشوره ها و امید و آرزوهای شخصی اش مربوط میشوند، قسمت میکنند. از مقام en - جایگاهی خدا گونه یا نیمه خدایی برخوردار بوده است. که باز گویا نخستین زن تاریخی ست که چنین مقامی را دارا بوده . به نظر میاید شاهزاده بودن، راهبگی، یعنی موقعیت و جایگاه اجتماعی قشر بالای جامعه این شرایط را برای او فراهم کرده است. این موضوع درست است. ولی چیزی که این بانو را در عصر ما معرفی کرده اینها نیست. دو سه چیز او را مطرح کرده : اول نوشته هایش و دوم مشکلات دوره ایکه میزیست و مسایلی که با آنها روبرو بود. نوشته هایش توجه صاحب نظران در دنیای ادبیات را جلب کرده است.
و شاید دلیل سوم هم این باشد که او یکی از نمایندگان فرهنگی اولین تمدن های شناخته شده ی بشری ست و گفته میشود شخصیتی تاریخی ست و آثارش را با همین نام امضاء کرده.

در دوره ی او مهمترین مسئله ایکه از نظر سیاسی برای حکومت پدرش مطرح بود عملی نمودن «همزیستی» سومریها و خلقهای سامی بود. و حفظ بقا در مقابل تجاوزات خارجی و جنگهای داخلی. سارگون آنا را مأمور این کار میکند، او با فعالیت فرهنگی- سیاسی و دینی خود یکی از پایه گذاران همزیستی مردمان مختلف در تمدن اکد است. و سی و چند سال در این مسیر میکوشد.
ولی هنوز روشن نیست سیاست او در رابطه با اقشار پایین و ستمکش جامعه و بخصوص زنان چگونه بوده است. این مسایل نیاز به پژوهش عمیق دارد.
ولی زیبایی این شخصیت در آن است که از چند هزار سال پیش با انسان حرف میزند و درد دل میکند. آدم را به خانه و شهر و کوچه و دنیای خود می برد و میگوید : نگاه کن، ما اینیم ... و خطاب به الاهه ی عشق و مبارزه ندا میدهد: اینانا! محبوب انلیل، بر سومر وحشت و هراس بار کرده ای..
دوستی در این رابطه به من گفت : والا ما همان آدمهای پنج هزار سال پیش هستیم و چیزی از این بشر عوض نشده است، بل خیلی هم بدتر شده. مشکلات مهم دنیای باستان را ما به صورت باد کرده اش حالا هم داریم. آنموقع کمی طبیعت در دسترس بود، اکنون آن را هم نداریم.

اینجا ویدئویی هست که قسمتی از شعر بلند آنا را به زبان اصلی میخوانند. ترجمه ی شعر در زیر نویس به زبان آلمانی ست. من ترجمه انگلیسی آنرا هم در سایت ETCSLcorpus  منابع سومری، دیدم که با دانشگاههای معروف کار میکنند.
هر دو برگردان را با زبان اصلی مقایسه کردم، اگر اشتباه نکرده باشم، در هر دو برگردان خوبی و اشکالهایی به نظرم رسید. از این رو مجبور شدم تا جایی که میتوانم از ایراد ها دوری کنم . بنابرین چیزی با تشخیص وعلاقه ی خود به زبان آذربایجانی و فارسی تهیه کردم که امیدوارم منظور سراینده را خراب نکرده باشم. و حق و حقوق اش را ضایع نکرده باشم. ترجمه ایکه در ویدئو آمده دقیق تر از ترجمه ی انگلیسی به نظرم رسید و منهم بیشتر به همین برگردان توجه کرده ام. 

سعی نمودم کمتر کلمات اضافی به متن بیافزایم، ولی خوب در برخی جا ها نشد و آنها را تاجایی که ممکن بود مشخص کردم. 
در انتقال سطور زبانها به زیر یکدیگر ، یا در ترجمه ممکن است خطاهایی صورت گرفته باشد ، لطفاً در صورت مشاهده بگویید که اصلاح کنیم. 
لازم بود روی ترجمه ها ی حاضر بیشتر کار بشود، ولی نشد. بهر صورت حداقل میتوان با این نوشته به دنیای آنا سرکی کشید، شاید بد نباشد.

برای خوانش متن فارسی و ترکی لازم است ویرگولها را بدیده گرفت. کمی بیشتر استعمال شده. به خاطر تلاش برای رساندن منظور سراینده.
کلمه ی ev ترکی در متن ترجمه به معنی اوجاق آمده.
me کلمه ی سومری به معنی همه ی نیروهای طبیعت و جهان هستی ست. در ضمن توجه شود که مخاطب آنا در شعرهایش بیشتر ایناناست. اینجا هم با او راز و نیاز میکند. جو  مذهبی حاکم، به خوبی در شعر حس میشود. پایه های مذهب از همان دورانها در میان رودان محکم شده و هنوز هم هست.
فقط شاید بتوان گفت آنها همزیستی خدایان را داشتند ولی ما حالا مجبوریم هرچه فلانی امر کرد  دستور خدا بدانیم وگرنه دیگر کسی حق حیات ندارد.

تأثیر آنا در راه اندازی و سرودن سرودهای مذهبی نیز معروف است.  ادیان بعدی هم این چیزها را به ارث برده اند. در هرحال دوره ی او چنین بود.
شخصیت آنا برای کسی که علاقه به تحقیق در جهان باستان داشته باشد با چند جانبگی و جوانب مثبت و منفی، بسیار آموزنده است. او نماینده ی ادبیات و سیاست و مذهب جهان پیش از یونان است و همین طور نماینده زنان است که براستی نشان دهنده  نه تنها برابری با مردان و سیاستمداران دوره ی خود است، بل حتی از پرتجربه ترین سیاستمداران دورانش بشمار میرود.
بانویی که در آن دوره بسیاری از وظایف سنگین حکومتی و اجتماعی و همزیستی را در هجومهای محو کننده  بعهده گرفته بنظر میرسد همین حالا هم در بین ماست و دارد برای حل و فصل همزیستی انسانها اندیشه میدهد.  
او در شعر زیر « جنگ و قدرت و خدایان» را به صحنه فراخوانده است و در پایان با تراژدی، « اشک و آه و شکایت» انسانها، نمایش زندگی را ترک میکند و چنگ برگرفته و آواز سر میدهد.  اما، و مهم همین اماست که در آن خصلت اصلی  شخصیت خود  و انسان آگاه را به نمایش میگذارد و خطاب به اینانا میگوید:
نه، گامهای تو در همگامی با خدای آذرخش خستگی ناپذیر است. 
آیا آنا خود در زندگی اشرافی اش ، با تلخی و شیرینی هایش ، در نبرد  با مسایل پیرامونش خستگی شناخت؟ پاهایش از توان باز ایستاد؟ با وحشت هجومها وکشتارها و غارتها و شعله های آتش چه کرذ؟ چه میتوانست بکند، مگر ما چهار هزاره بعد  از او چه میتوانیم بکنیم که جلو چشم مان سوریه را با تمام کودکان و پیرانش ، تمام  جوانانش، خاکستر میکنند ؟ و جاهای دیگر و از جمله خود ایران را تبدیل به میدانهای دار و شکنجه کرده اند. 

ما زیاد در مورد او نمیدانیم. اما همینقدر آگاهیم که با تمام کوششها و تأثیرات اش ناراضی از محیط و نتیجه ی تلاش های خود بود؛ و آن را هم در نوشته هایش منعکس کرده است.  و بسیار طبیعی ست که انسان با فرهنگی چون او از هیچ چیز رضایت خاطر نداشته باشد.
مگر نگفته بود که : گامهای تو در همگامی با آذرخش خستگی ناپذیر است؟ ...   

 سند پیدا شده در مورد آنا- نفر تقریبا وسطThe "Disk of Enheduanna" at the Penn Museum (University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology) in Philadelphia

          nin me šar-ra

                          MEبانوی  

1.          nin me šar2-ra ud dalla e3-a

1.          xanım, saysız Me-yə; parlaq, günəş, ev-ə

            بانوی  me (قدرت بی پایان)، درخشان، خورشید برمعبد             

2.          munus zid me-lem4 gur3-ru ki aĝ2 an uraš-a

2.          munis, duz, qorxunc cilvəli; sevgili An  Uraş-a

                مونس، حقیقی، هراس انگیز شکوهمند، محبوب « آنAn» و اوراش              

3.          nu-gig an-na suḫ-gir11 gal-gal-la

3.          böyük tac ilə, hökmdar An-a  

              با تاج بزرگ ، فرمان روای آسمان 

4.           aga zid-de3 ki aĝ2 nam-en-na tum2-ma

4.           yaxşı(gözəl) tac sevir, yaraşır EN idarəsinə

             (تاج خوب(زیبا) دوست دارد، برازنده است، بر اداره ی  راهبه (ها            

5.          me 7-bi šu sa2 dug4-ga

5.          (me) yeddi güc verib ona
               هفت قدرت داده به اوMe 

6.           nin-ĝu10 me gal-gal-la saĝ keše2-bi za-e-me-en

6.           xanimim, sən gözətçisən ən böyük ME-yə

                بانویم! تویی نگهبان  مه ی Meبزرگ (قدرت کائنات)               

7.           me mu-e-il2 me šu-zu-še3 mu-e-la2

7.            sən ME`yi qaldırıbsan, sən ME`yi əlinə alıbsan

              تو نیروها را برداشتی، در چنگ گرفتی

8.            me mu-e-ur4 me gaba-za bi2-tab

8.            sən ME`yi toplayıbsan, sən ME-yi bağrına basıbsan

                تو نیرو ها را جمع کردی، برسینه فشردی 

9.            ušumgal-gin7 kur-re uš11 ba-e-šum2

9.            bir əjdaha kimi, düşman ölkəsini zəhərləyibsən

               و چون اژدهایی، سرزمین دشمن را زهرآگین کردی 

10.         d iškur-gin7 ki šegx(KA×LI) gi4-a-za dezina2 la-ba-e-ši-ĝal2

10.         tanrı İŞKUR kimi, bir ölkəyə gürüldəyərsən

              sənə görə, tanrı Ezina(Aşnan) bir daha orada tapıla bilməz

              به خاطر وجود توست که ازینا ( آشنان، خدای کشت و کار) دیگر در آنجا پیدایش نمیشود

11.        a-ma-ru kur-bi-ta ed3-de3

11.         Su-tufan da, bələ bir qərib ölkədə, yatar qalmaz

              توفان هم بر چنین سرزمین بیگانه ای نمی ماند و  فرو می نشیند

12.         saĝ-kal an ki-a dinana-bi-me-en

12.         yüksək, yer-göydə (ölkələr başında), sənsən İnana
               بربلندای زمین و آسمان تویی،  اینانا               

 13.         izi bar7-bar7-ra kalam-e šeĝ3-ĝa2

13.         Sumer üstünə, həmişə ucalan od, yerə basılar

              آتشی که همیشه به سوی سومر شعله میکشید ، فرومیمیرد

14.         an-ne2 me šum2-ma nin ur-ra u5-a

14.         AN ki, ME-yi veribdir (sənə), xanım, yirtici heyvanların üstünə yürüdür
               آن که همه ی نیروها را به تو داده ، بانوی من، آنها را به سوی درندگان سوق میدهد

 15.        inim kug an-na-ta inim dug4-dug4

15.        söz yerləşir, An`nın tərəfindən deyilən sözlər

           سخن بر مقام خود است، سخنان و فرمانهایی که از سوی "آن" رانده میشود

16.        biludada gal-gal-la niĝ2-zu a-ba mu-un-zu

16.         böyük mərasimlərdən hansı birisi sənindir
              kimsə bilərmi bunu?

                از مراسم بزرگ کدامین از آن توست
                چه کسی براین آگاه است ؟

17.         kur gul-gul ud-de3 a2 ba-e-šum2

17.        özgə ölkələri yıxmağa, hücum, güc, veribsən

              برای سقوط سرزمینهای بیگانه( یورش آورده)  نیروی حمله و هجوم داده ای

18.         ki aĝ2 den-lil2-la2 kalam-ma ni2 mi-ni-ri

18.         Enlil`in sevgilisi, ölkəyə(Sumerə) qorxu yükləyib sən

              بر سومر وحشت و هراس بار کرده ای، محبوب انلیل

19.         a2 aĝ2-ĝa2 an-na-ke4 ba-gub-be2-en

19.         AN`nın fərmanına hazır durubsan
                بفرمان "آن"  آماده ای 

20.         nin-ĝu10 za-pa-aĝ2-zu-še3 kur i3-gam-gam-e

20.         mənim xanımım! Gürültüyün qabağında
               bütün düşman ölkələr əyilərlər 
               بانوی من! در برابر غرش تو، تمامی سرزمینهای دشمن قد خم میکنند

21.         ni2 me-lem4 u18-lu-da nam-lu2-ulu3

21.         o zaman ki, qorxu dəhşət parıltısında,

                adamlar hücuma gələr ikən
               بدانگاه که از برق وحشت و هراس، آدمها هجوم میاورند

22.         niĝ2-me-ĝar ĝiri3-bi u3-mu-ri-gub

22.         səssiz, yenər, sənə sarı gələn addımlar
               در سکوتی، به آرامی میگرایند، گامهایی که به سوی تو میایند

23.         me-ta me ḫuš-bi šu ba-e-re-ti.....

23.         tutarsan əlinə ME`dən gələn, ən qorxunc gücləri

              نیروهای هراس انگیزی به دست داری، که از "مهMe" میایند...                 

24.         i-dub er2-ra-ke4 ĝal2 ma-ra-ab-taka4

24.         sənin üçün açılacaqdır şikayət gözyaşı astanası

                برای تو باز خواهد شد  آستانه ی اشک و شکایت

25.         e2 a-nir gal-gal-la sila-ba mu-ri-du

25.          sənə sarı qaçacaq adam

                انسان به تو روی خواهد آورد

               Böyük şikayətxananın küçəsində

               .در کوچه ی شکایت خانه ی بزرگ 

26.         igi me3-ta niĝ2 ma-ra-ta-si-ig

26.         indi döyüş arabası  qabağında, hər şey sənin üçün qırılır

 
               اکنون با ارابه های جنگی، همه چیز برای تو متلاشی میشود

27.         nin-ĝu10 a2 ni2-za na4zu2 zu2 i3-gu7-e

27.         xanimim! Sənin gücün , sındırar hər bir çaxmaq daşını

              بانوی من، نیروی تو هر سنگ چاخماقی را متلاشی میکند

28.         ud du7-du7-gin7 i3-du7-du7-de3-en

28.         içəri girən hücum kimi, sürərsən içəri

               بمانند هجومی که سرازیر میشود، وارد میشوی

29.         ud gu3 ra-ra-da gu3 im-da-ab-ra-ra-an

29.         gürüldəyən hücumla, gürüldəyər sən

               با غرش هجوم، می غری

30.         d iškur-da šegx(KA×LI) mu-da-an-gi4-gi4-in

30.         tanrı işkür ilə çaxarsan ona

              با ایشکور ( خدای رعد و برق) برق میزنی

31.         im-ḫul-im-ḫul-da im-da-kuš2-u3-de3-en

31.        qorxunc ildırımla bir az yorularsan orada

                آنجا، با آذرخش هراس افکن، اندکی خسته میشوی

32.         ĝiri3-za nu-kuš2-u3 i3-im-si

32.         [yox!] ayaqların yorulmaz sənin

              نه!) پاهای تو خسته نمیشوند)

33.         balaĝ a-nir-ra-ta i-lu im-da-ab-be2

33.         beləliklə, insan haray nəğməsini, çəng ilə oxuyar

               .این چنین است که آدم نغمه ی فریاد و فغان را با چنگ سرمیدهد

 تصویری خیالی از آنا

 ابزار ها

nin me šar-ra

Sargon von Akkad

En-ḫedu-ana