الوقت- روند رو به رشد قیمت نفت آنگونه که به کام کشورهای تولیدکننده خوش می آید اما برای کشورهای عمده مصرف کننده به هیچ وجه خبر خوبی نیست. در این میان اقتصاد کشورهای صنعتی که بیشترین میزان مصرف نفت را در جهان دارا هستند بیشتر از این موضع متاثر خواهند شد. در این میان دولت ایالات متحده که خود به لطف تولید نفت شیل به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت در جهان تبدیل شده است، تحرکات خود را برای تاثیرگزاری بر این روند آغاز کرده است. نشست اوپک قرار است ۲۲ و ۲۳ ژوئن در وین اتریش برگزار و در مورد میزان تولید تصمیم گیری شود. پیش از این اوپک تصمیم گرفته بود اعضا میزان تولید را روزانه ۱.۸ میلیون بشکه در روز کاهش دهند و قرار بود این روند تا پایان سال ۲۰۱۸ ادامه یابد اما با اتفاقات اخیر در مناسبات جهانی و با خروج ترامپ از برجام، قرار است تصمیمات جدیدی اتخاذ شود. بر همین اساس دونالد ترامپ در توییتر گفته است که قیمتهای نفت بسیار بالا و اوپک همچنان مسئول آن است. این اصلا خوب نیست!

این دومین بار است که ترامپ در توئیتر از قیمت نفت انتقاد می‌کند. این بار رییس جمهور آمریکا در مقایسه با پیامی که ۲۰ آوریل ارسال کرده بود از کلمات کمتری برای انتقاد از اوپک استفاده کرد. ترامپ دفعه پیش نوشته بود: «به نظر می‌رسد اوپک دوباره قیمت‌ها را بالا برده است. با میزان بالای نفت موجود از جمله نفتکش‌های بارگیری شده در دریا، قیمت نفت به طور مصنوعی بسیار بالا رفته است. این موضوع خوب نیست و قابل قبول نخواهد بود».

دو بار توئیت نفتی ترامپ که در آن‌ها حملات تندی را متوجه قیمت نفت و بطور مشخص اوپک کرده نشان می‌دهد که رئیس جمهور جنجالی آمریکا 17 ماه پس از حضورش در کاخ سفید و پس از فراز و نشیب‌های متعدد در سیاست‌ خارجی منطقه‌ای و بین‌المللی واشنگتن، حال تصمیم دارد که مسئله نفت و بطور مشخصی سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) را هدف حملات لفظی خود قرار دهد. اما سیاست نفتی رئیس جمهور فعلی آمریکا چیست و چرا ترامپ 17 ماه پس از ورودش به کاخ سفید، حال قیمت نفت و اوپک را هدف قرار داده است؟

سیاست نفتی ترامپ و دو چالش اصلی

منطق سیاست خارجی ترامپ نشان می‌دهد برای او اقتصاد اولویت نخست را در سیاست خارجی تشکیل می‌دهد. در این شرایط طبیعی است با توجه به علاقه حریصانه ترامپ به نشان دادن آمارهای اقتصادی روبه رشد بویژه در حوزه کاهش بیکاری، ترامپ برای حوزه‌های نفتی داخلی نیز افزایش تولید و به تبع آن افزایش فرصت شغلی را در نظر داشته باشد. پایگاه اقتصادی فوربز نیز با تائید افزایش تولید نفت و گاز داخلی آمریکا در دوره ترامپ می‌گوید هدف او ادامه این روند صعودی است و برخلاف دیگر حوزه‌ها ترامپ در مسئله نفت بدنبال تغییر بازی دوران گذشته نیست و همان روند روبه رشد تولید حامل‌های انرژی در آمریکا همچنان ادامه خواهد داشت. براین اساس افزایش تولید نفت در آمریکا هم هدف ترامپ برای کنترل نسبی قیمت جهانی را محقق خواهد ساخت و هم از طرف دیگر آمار اشتغال را بدلیل افزایش فرصت‌های شغلی به تراز مثبت‌ تری خواهد رساند.

با این حال سیاست داخلی ترامپ در حوزه افزایش تولیدات نفت و گاز پیوند مستقیمی با تحولات خارج از مرزهای آمریکا خواهد داشت. مسئله تعرفه‌های تجارت خارجی و آینده تقابل با ایران دو چالش اصلی خارجی در سیاست نفتی آمریکا در دوره ترامپ است.

در واقع دو موضوع افزایش تعرفه تجارت خارجی و مسئئله ایران باعث خواهد شد تا نگرانی ترامپ از افزایش قیمت نفت حتی با وجود افزایش تولیدات داخلی همچنان ادامه یابد.

افزایش تعرفه تجارت خارجی از سوی ترامپ به واکنش متقابل و در واقع جنگ تجاری شرکای بین المللی‌ آمریکا از جمله چین و اروپا منجر خواهد شد که این جنگ تجاری تاثیرات خود را بطور طبیعی بر افزایش قیمت حامل‌های انرژی بویژه نفت خواهد داشت. به عبارت دیگر مسئله افزایش تعرفه تجارت خارجی از سوی آمریکا اگرچه در حوزه فولاد و برخی فلزات اعمال خواهد شد، اما واکنش طرف‌های مقابل می‌تواند به افزایش قیمت تمام شده برخی محصولات و ماشین آلات تولیدی در صنایع میانی تولید نفت و به تبع آن افزایش غیر مستقیم قیمت نفت و حامل‌های انرژی به مانند دیگر حوزه‌ها منجر شود. این نگرانی برای کاخ سفید بسیار جدی است و موضوعی نیست که واشنگتن به راحتی بتواند با آن کنار بیاید.

از سوی دیگر تقابل ترامپ با ایران به عنوان یکی از پنج کشور نخست تولید کننده نفت، بطور طبیعی بر وضعیت بازار تاثیر مستقیم خواهد داشت و تاکید واشنگتن بر تحریم نفتی جمهوری اسلامی ایران از طریق کاهش ماهانه 20 درصدی تولید نفت بصورت جدی بازار را متاثر خواهد ساخت. ایران در حال حاضر سهم 4 میلیون بشکه‌ای را در بازار نفت در اختیار دارد و مشخص است که تلاش برای حدف این 4 میلیون بشکه نفت چگونه می‌تواند بازار را دچار تب و تاب کند.

براین اساس دو مسئله افزایش تعرفه‌های تجارت خارجی و موضوع ایران به عنوان دو چالش اساسی ترامپ در حوزه سیاست‌های نفتی به شمار می‌رود که می‌تواند با وجود افزایش تولیدات داخلی نفت در آمریکا، اما هدف دیگر ترامپ برای کنترل قیمت را برآورده نسازد.

چاره جویی ترامپ در مقابل دو چالش خارجی نفت ارزان

ترس از افزایش قیمت نفت همزمان با جنگ تجاری آمریکا و از سوی دیگر تقابل جویی با ایران، ترامپ را به مجبور به واکنش ساخته و شاید حال بهتر بتوان زمینه حمله لفظی ترامپ علیه سازمان کشورهای صادرکننده نفت؛ اوپک را درک کرد.

ترامپ طی دو ماه گذشته در حالی اوپک و قیمت بالای نفت را مورد انتقاد قرار داده که همزمان وزارت دارایی آمریکا در حال تهیه مقدمات اجرا شدن برنامه افزایش تعرفه واردات فولاد بوده است. موضوعی که واکنش چین و سایر شرکای تجاری آمریکا را به همراه داشته است. به احتمال زیادی برای دستگاه سیاست خارجی وانشگتن افزایش بلند مدت و غیرمستقیم قیمت نفت به تبع تشدید جنگ تجاری موضوعی محتمل و قابل انتظار است و شاید از همین روست که این روزها ترامپ قیمت نفت را هدف حملات لفظی خود قرار داده است.

در عین حال این که حملات توئیتری ترامپ علیه اوپک بتواند تاثیر قابل توجه و چشم‌گیری بر قیمت نفت داشته باشد، ساده انگاری است اما از سوی دیگر نشان از برنامه کاخ سفید برای مقابله با اوپک و نواسان رو به صعود قیمت نفت دارد. در این مورد باید منتظر بود و دید که ترامپ چه برنامه‌ای برای مقابله با اوپک طی ماه‌‍‌های پیش رو خواهد داشت اما تردیدی نیست که ایجاد شکاف‌های مصنوعی در میان اعضای اوپک به احتمال زیادی از برنامه‌های آتی کاخ سفید خواهد بود. شکاف‌هایی که به طور معمول و براساس تجارت قبلی با همراهی برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با برنامه‌های واشنگتن دنبال شده و انتظار می‌رود در شرایط فعلی نیز متحدان عربی ترامپ در اوپک به یاری خواسته او برای کنترل قیمت جهانی نفت بشتابند.

همچنین چراغ سبز عربستان برای جبران کاهش نفت ایران در راستای همان رفع نگرانی آمریکایی‌ها ارزیابی می‌شود و نشان می‌دهد ائتلاف برنامه‌ریزی شده‌ای از سوی واشنگتن و ریاض برای کاهش اثرات مخرب بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران دنبال شده است. در همین ارتباط نیز هفته گذشته یک مقام آگاه در وزارت نفت عربستان اعلام کرد که پادشاهی سعودی با تولیدکنندگان عمده و خریداران نفت خام در درون اوپک و خارج از اوپک همکاری می‌‌کند تا پیامدهای کاهش تولید نفت خام ایران و تأثیرات آن در بازارهای جهانی را کاهش دهد.

با این حال احتمال موفقیت برنامه‌های ترامپ برای مقابله با افزایش قیمت نفت از طریق حمله به اوپک و همزمان از طریق همکاری با کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی بسیار مبهم و نامشخص است و معلوم نیست که کاخ سفید چگونه سایر مولفه‌های بازار از جمله همراهی اروپا با ایران، واکنش چین و روسیه و افزایش سالانه تقاضای جهانی نفت و دیگر عوامل را مدیریت خواهد کرد. آن چه که این روزها به خوبی مشخص و روشن است این که برخلاف لحن طلبکارانه ترامپ در مورد بد بودن افزایش قیمت نفت، اما حقیقت آن که همه عوامل این افزایش قیمت در کنترل ایالات متحده نبوده و نیست و همین مسئله مسیر دشوار رسیدن به هدف مورد نظر ترامپ را در مورد نفت ارزان را دشوارتر خواهد ساخت.