رفتن به محتوای اصلی

تصویرِ"خود"
13.11.2018 - 10:57

دردها و آلام جزئی از زندگانی انسان و وجودِ آن نشانِ زنده بودن است.
درد دو گونه است:
جسمی، روحی.
دردهایِ جسمی علائمی هستند که اندام به مغز میفرستند تا آن را متوجّهِ خود کنند. دردِ جسمیِ بخشی از بدن، به ما میگوید که این بخش به توجّه و پرستاری نیاز دارد و باید به آن رسید.
دردهایِ روحی جراحتهائی هستند که بر"خودِ" ما وارد میشوند و مارا می آزارند.
این "خود" چیست؟ چگونه پدید میآید و شکل میگیرد؟
در جستجویِ معنی این واژه در فرهنگ دهخدا به معانیِ زیرین بر میخوریم:
. ضمیر مشترک میان متکلم، مخاطب، و غایب: خود من، خود شما، خود او.
. برای تٲکید به کار می‌رود: تو خود گفتی.
. نفس؛ ذات؛ شخص؛ خویش؛ خویشتن.
. مقابلِ غیر و بیگانه، خودی.
و معانیِ دیگر.
در میدانِ روانشناسی معادل لاتینِ "خود"، واژهً ego است. این واژه در فرهنگهایِ روانشناسی چنین توضیح داده میشود:
بخشی از ذهن، واسطهء میان آگاه و ناخودآگاه، که موجدِ درک واقعیّت و هویّت است.
"خود" نشانگرِ تصویری است که از خود داریم. خود شناختی است که نسبت به خود داریم.
از منظرِ فلسفی "خود"، آنی است در ما که می اندیشد. خود پاسخی است به این سئوال : من کیستم؟
از نظرِ فروید، "خود" بخش کنشگرِ شخصیِت است که دنیایِ بیرون و درون را پیوند میدهد. وی از
"خودِ مهتر" ego super یا شخصیّتِ اخلاقی و از "خودِ کهتر"idego و یا نهاد نیز سخن میگوید. خود مهتر نقشِ معلّم اخلاق را دارد و گاه "خود" را سرزنش میکند. خودِ کهتر کودکیست که خواستار رفعِ نیازهایِ اوّلیهٔ خود به هر ترتیب است.
برخی روانشناسان شکل گیری و پیدایش "خود" را حول و حوشِ سنِّ سه سالگی میدانند. در این سن کودک میتواند خودرا برایِ دیگران توصیف کند. برخی دیگربروزِ این آگاهی را از سنین هفت و هشت سالگی میدانند. در این دوره کودک قادر است احساساتِ خودرا دریابد و بدان آگاه شود. "خود" از وقتی بوجود میاید که کودک میتواند خودرا از پیرامونیان و جهان خارج متمایز نماید.
ابعادِ این "خود" یا بهتر بگوئیم تصویرِ ما ازخود در جریانِ تجاربِ زندگی و در نتیجهء رفتارِ نزدیکان و بویژه پدر و مادر با ما، تغییر و تحوّل پیدا میکند.
سرزنشهایِ بی جا و متعدّدِ پدرو مادر یا آموزگارانِ سخت گیر تصویر از خودرا کوچک و فرودین میسازد. برعکس تشویقهای نامناسب و بدون تناسب با تلاشِ بکار گرفته شده، تصویری با ابعادِ خارق العاده میپرورد. همچنین است وقتی که کودک اجازهء هر رفتاری را دارد.
این ابعاد همیشه ثابت نیست و به مناسبت حالات کمی پیش و پس میشود.
در ادامهء زندگی با حوادث و رویدادهای تلخ یا شکستها روبرو میشویم. واکنش نشان میدهیم. این "خودِ" ماست که واکنش نشان میدهد. این واکنش متناسب است با ابعادِ تصویرِ "خودِ" ما در آن لحظه.
اگر ابعادِ تصویرِ "خودِ" ما با آنچه رخ داده تناسب نداشته باشد ما رنج خواهیم برد.
یک تصویرِ زیاده بزرگ آنچه را پیش آمده توهین بخود و زیرِ پاگذاشتنِ حقوقِ خود (حقوقی که خود برایِ خود تعیین میکند) تلقّی مینماید.
یک تصویر کوچک و فرودین از "خودِ" آنچه پیش آمده را گناهِ خود میداند. خود را سرزنش میکند: دیدی نتونستی. تو به دردِ اینکار نمیخوری . بدردِ هیچکاری نمیخوری.
موردی را در نظر بگیرید که به نامه یا ایمیل پاسخ داده نشده.
خودِ بزرگ میگوید:
"به ایمیلِ من جواب نمیدی؟ تو کی هستی بیمقدار. حالا میبینی. "
خودِ کوچک میگوید:
" برایِ من ارزشی قائل نیست. به من محلِ سگ هم نمیذاره. "
تصویرِ متناسب و هم ارز با رویدادی اینچنینی میگوید:
"حتمأ ایمیل را ندیده. سرش خیلی شلوغ است. چند روزِ دیگه هم صبر کنیم. "
در مورد کارهائی هم که باید انجام گیرد برخورد افراد بر حسبِ ابعادِ "خود"شان فرق میکند.
خودِ با تصویری بزرگ میگوید:
"کاری نداره. مثلِ آب خوردنه."
اینگونه برخورد میتواند از بررسی و آماده کردنِ ضروریات و مقدّماتِ کار جلوگیری و سببِ عدمِ کامیابی شود.
خودِ با تصویری کوچک میگوید:
"نمیتونم. کارِ من نیست. مثلِ همیشه خراب میکنم."
خودِ با تصویری متناسب و هم ارز با رویدادی اینچنینی میگوید:
"اجازه بده ببینم چیه اوّل. خوب اوّل این. دوّم اون. شروع میکنیم. با فکر و احتیاط لازم."
نقشِ تصویرِ خود در سرنوشتِ روابط و سمت و سویِ تکامل آنها نقشِ بسزائی دارد. آنهائی که به خاطرِ تصویری کوچک خودرا در رابطه بی اثر و کم ارزش تلقّی میکنند. یا آنهائی که به خاطرِتصویری بزرگ از خود همیشه در موضعِ توقع و انتظارند و چیزی هم دستی میخواهند نمیتوانند رابطه ای دراز مدّت و پایدار را به پیش برند.
هردویِ این دسته به پیشنهادات یا انتقادات برخوردی نا سازنده دارند و به بهبود وضعیّت یاری نمی رسانند.
شرکت در گردهم آئی ها و گفتگوها ازتصویری که شرکت کنندگان ازخود دارند تأثیر میپذیرد. کسی که تصویری بزرگ از "خود" دارد همهٔ صحنه را اشغال میکند. متکلّم وحده میشود و به دیگران کمتر فرصت اظهارِ نظر میدهد. راه حل هایِ پیشنهادیش را بهترین میداند و شکّی بخود راه نمیدهد. کسی که تصویری فرودین از خود دارد برعکس در جمع ساکت است و چیزی نمیگوید. از ابرازِنظرِ خود می هراسد.
در میدانِ سیاست آنها که "خودی" بزرگ دارند چنانچه به قدرت برسند دیکتاتور و خود کامه میشوند. بی درنظر گرفتن تأثیر فرمانها و تصمیماتشان بر زندگی مردم، فرمان میرانند و حکم میدهند. هم اینان از لشکری از "خود" هایِ فرودین برایِ رسیدن به امیالِ خود استفاده میکنند.
راهِ مقابله
برایِ آنکه "خودِ" ما رنج نبرد باید تصویری که از آن داریم ابعادی متناسب با واقعیّت ها دارا باشد. این کار با تمرین واندیشه دربارهء احساساتمان ممکن است. به آنچه که از وقوعِ یک اشتباه یا عدم کامیابی در انجام کاری حس میکنید بیندیشید:
. آیا خودرا سرزنش میکنید؟ خودرا مقصّر و گناهکار میشمارید؟
این از تصویری کوچک از "خود" نتیجه میشود. از خود بپرسید چرا خودرا کوچک میپندارید؟ چه چیزِ شما کمتر است؟ شما توانائیهایِ بسیار دارید که حتّی پاره ای از آنهارا نمیشناسید. آنچه را که میشناسید بر کاغذی بنویسید. به خود ارزش بدهید زیرا ارزش دارید. بدانید که بهتر هم میتوانید بشوید. اگردر کاری ناکام شده اید شاید نکته ای را بررسی نکرده و در نظر نگرفته بودید. یا اطّلاع کافی نداشته اید. با بررسی بهتر و کسب اطّلاعات شاید بارِ دیگر موفّق شوید. یا شاید آن کار برایِ شما مناسب نبوده است نه اینکه شما کم ارزش و ازانجامِ هر کاری ناتوان هستید.
یا آنکه:
به غرورِ شما بر میخورد؟ احساس میکنید حقّ شما بوده و آن رابه شما نداده اند؟ دیگران را مسئول میدانید؟
کمی تأمل کنید. شما هم میتوانید اشتباه کرده باشید یا مرحله ای را نادیده گرفته باشید. شما هم جایزالخطا هستید. اشتباه را بپذیرید وبا تحلیلِ آن از آن درس بگیرید و بارِ دیگر بهتر عمل کنید. سهمِ شما در این عدمِ موفقِیّت چه بوده است؟ این سهم را بپذیرید.
در هردویِ اینصورت تلاش کنید به تصویری از "خود" متناسب و هم ارز با واقعیّت دست یابید تا بیهوده رنج نبرید.
از دریافتِ نظراتِ شما خوشحال خواهم شد.


homaeeomid@yahoo.fr

 

Image result for ‫تصویرِ"خود"‬‎

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

امیرعلی متولی

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.