در تاریخ21،4،2019 همزمان با برگزاری
مراسم نیایش عید پاک، در چند حمله به کلیساها و هتل‌های کشور سریلانکا، دست‌کم(207)تن کشته شده‌اند. تعداد زخمی‌ها نیز بیش از(800)تن گزارش شده است. دهها تن از قربانیان شهروندان خارجی هستند؛ از جمله شهروندانی از بریتانیا، آمریکا و هلند.و یا هفته گذشته کلیسای نتردام در پاریش دچار آتش سوزی شد.

اما آتش‌سوزی در کلیسای جامع نتردام در پاریس و تخریب بخش بزرگی از این بنا، تخریب و نابودی عامدانه آثار تاریخی آثار موجود در سوریه، عراق و افغانستان را در اذهان متبادر کرد.

یکی از این آثار که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز قرار داشت شهر پالمیرا در سوریه بود که در سال 2015 توسط داعش اشغال و بسیاری از آثار تاریخیموجود در آن نابود شد.شهر پالمیرا که قدمت آن بر اساس برآوردها به سده 19 پیش از میلاد برمی‌گردد طی تاریخ میزبان اقوامی همچون آشوری‌ها و رومی‌ها بوده است.

این شهر که آثار تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده بود در سال 1980 از سوی یونسکو در فهرست میراث جهانی جای گرفت.

با اشغال این شهر باستانی در سال 2015 توسط داعش، آثاری همچون مجسمه «شیر اللات»، معبد تاریخی بال شامین، بنای چهار وجهی (تتراپیلون) و تئاتر معروف این شهر با استفاده از بمب و ضربه‌های پتک از میان برداشته شد و بخشی از تاریخ بشر از بین رفت.بازسازی پالمیرا که در طول جنگ‌ها در سوریه صدمات جدی دیده، آغاز شده و پیش‌بینی می‌شود که از تابستان امسال به روی گردشگران بازگشایی شود.

مسجد اموی در مرکز شهر حلب که ساخت بنای آن به دوران پیش از اسلام به قرن هشتم قبل از میلاد می‌رسد یکی از این آثار تاریخی مهمی است که در جریان جنگ سوریه دچار تخریب جدی شده است.

این مسجد که ساخت در سده‌های 11 الی 14 میلادی بدست سلاطین امپراطوری سلجوقی تکمیل شد، در فهرست میراث فرهنگی قرار دارد.

در این راستا اماکن تاریخی و مذهبی عراق هم در دوره اشغال آمریکا و گروه تروریستی به طور عمدی دچار آسیب دیدگی جدی شدند.

مساجد پیامبر و نور موصل هم پس از اشغال این شهر توسط گروه تروریستی داعش، توسط این گروه بمباران و با خاک یکسان شدند.

دو مجسمه بودا متعلق به قرن ششم میلادی در ولایت بامیان افغانستان در سال 2001 توسط شبه نظامیان طالبان منفجر و نابود شدند.

تاريخی که نابود می شود

فهرست برخی از آثار تاريخی در حال نابودی در ايران

و یا حاميان حفظ آثار باستانی، تاريخی و فرهنگی ايران نگران از بين رفتن و يا آسيب ديدن هر چه بيشتر شمار زيادی از اين آثار هستند. بر اساس گزارش های منتشر شده، آثار و يا محوطه های باستانی که نامشان در فهرست زير آمده، نگرانی بيشتری را برانگيخته اند.

تخت جمشيد:بر اثر عبور پروژه راه آهن از نزديکی آن در معرض آسيب های اساسی قرار گرفته است.

محوطه باستانی بيستون:بر اثر فعاليت شرکت پتروشيمی در محوطه آن و حفر کانال در معرض خطر قرار دارد.

محوطه باستانی دوره عيلامی در شوش:بر اثر فعاليت های کشاورزی پيش از شناسايی و کاوش نابود شد. از اين محوطه با قدمت بيش از (1300)سال پيش از ميلاد، به عنوان يکی از محوطه های بسيار مهم ياد می شود

معبد باستانی چغازنبيل:اين معبد تاريخی (3500)ساله بر اثر فعايت های اکتشاف نفت آسيب ديده و در صورت تداوم انفجارها برای اکتشاف ذخاير گاز و نفت نابود می شود.

دشت باستانی مغان و محوطه اولتان قالاسی:محوطه ای تاريخی و ناشناخته در اطراف اردبيل که بر اثر فعاليت کارخانه ها و جمع آوری زباله در آن در معرض نابودی قرار دارد.محوطه باستانی جيرفت:محوطه تاريخی طی سه سال و با هجوم صدها کاوشگر غير مجاز به آن غارت شد. به گفته منتقدان، بی توجهی متوليان ميراث فرهنگی و نهادهای دولتی سبب شد تا اغلب آثار اين محوطه تاريخی پيش از شناسايی مورد سرقت قرار گيرد.

محوطه باستانی خوزستان:محوطه ای که به گفته کارشناسان، ميراث دار تمدن کهن ايرانيان است. اين محوطه تاريخی در پی آغاز آبگيری سد کارون سه در حال به زير آب رفتن است.

شهر تاريخی ماسوله:بر اثر تخريب جنگل در اطراف آن و بی توجهی در خطر نابودی بر اثر جابجايی و ريزش کوه قرار گرفته است.

چهارباغ و ميدان نقش جهان اصفهان:بر اثر پروژه عبور مترو اصفهان از چهارباغ اين محوطه تاريخی در قلب اصفهان در معرض اسيب قرار دارد. با وجود اعتراض های بسيار از سوی حاميان ميراث فرهنگی مقامات دولتی و مسئولان شهری در اصفهان تاکنون به درخواست آنان پاسخ مثبتی برای تغيير مسير متروی اصفهان نداده اند.در همين حال، ساخت يک برج در ميدان نقش جهان، اين احتمال را افزايش داده است که سازمان يونسکو اين ميدان را در فهرست آثار در معرض خطر قرار دهد.

و یا بر اثر شدت باران های بی سابقه و سیلاب های اخیر(فروردین98)در «ایران»آثار باستانی و تاریخی بسیاری تخریب شده اند و خسارتی بالغ بر ده میلیارد تومان وارد کرده است.

به گزارش اسپوتنیک،سیلابهای اخیر در استان های مختلف«ایران»، افزون بر تلفات جانی، ویرانی هزاران خانه مسکونی و به زیر آب بردن روستاها و شهرهای بسیاری، سبب تخریب آثار تاریخیبسیاری نیز گشته است.«پل تاریخی آق قلا» در استان «گلستان»و بخشی از «دیوار بزرگ گرگان» و محوطه های کاوش شده در جریان سیل آسیب جدی دیده اند.

و یا غار علیصدر به عنوان برجسته ترین برند گردشگری استان همدان بیش از (25)سال است که در اختیار یک بخش خصوصی قرار گرفته و به نظر می‌رسد به مرور می‌تواند سرقفلی این محوطه‌ی تاریخی و طبیعی را از آن خود کند، بهمیزانی که با توجه به توضیحات معترضان به درآمد نامشخصِ این مجموعه‌ی گردشگری، این شرکت به خود اجازه داده تا در بخش‌هایی از غار نیز دخل و تصرف ایجاد کند. از قبیل گشاد کردن دهانه‌ی غار، خرید و فروش قندیل‌های داخل محوطه‌ی غار

مدیر کل سازمان میراث فرهنگی بحث‌های مطرح شده درباره‌ی غار علیصدر را متمرکز بر چگونگی اداره، بهره برداری و متولی‌گری این غار می‌داند و بیان می‌کند: براساس آئین‌نامه بهره‌برداری از غارها، متولی این غار اداره سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است و طبیعتا استان نیز تمایل دارد که روند اداره غار در چارچوب دستورالعمل‌های مربوطه انجام شود

از این بیش ج.ا غار علیصدر در همدان را از سال (1389) به بخش خصوصی به ازای سالی (700000 تومان) به اجاره واگذار نموده است.

اين بار متخلفان از زمين‌خواري و رانت و اختلاس پا فراتر گذاشته و غار اجاره داده‌اند! ماجراي اجاره غار عليصدر به بخش خصوصي آن هم به بهاي سالي (700 هزار)تومان، پرونده تازه‌اي از رانت‌ها و تخلفات بزرگ مالياست؛ پرونده‌اي كه با توجه به درآمد (19)ميلياردي شركت خصوصي مورد نظر از فروش بليت اين غار از يك اختلاس تازه پرده‌‌برداري مي‌كند.

اجاره دادن قانوني است، اما نه 700هزار تومان!

دادستان ديوان محاسبات درباره وجهه قانوني واگذاري يك غار به بخش خصوصي مي‌گويد: «البته بهره‌برداري از اين غار قابل اجاره دادن است و در قالب مقررات مي‌توان آن را اجاره داد، اما در بررسي‌ها مشخص شد حتي اجاره بهاي سالانه آن را فقط 700 هزار تومان تعيين كرده بودند در حالي كه درآمد اين شركت خصوصي از محل فروش بليت ديدن اين غار سالانه 19 ميليارد تومان است. بررسي اين تخلف نيز در دستور كار قرار دارد.»
وی افزوده است:« هر چند بهره‌برداري از غار عليصدر به عنوان يك اثر ملي ثبت شده منحصر به فرد در دنيا قابل واگذاري است وبه موجب مقررات مي‌توان آن را اجاره داد،»!

و این در حالی است که تعيين اجاره (700 هزار)توماني در طول يك سال براي اين غار بيش از اندازه غير عادي است، به ویژه اينكه درآمد حاصل از فروش بليت آن به طور سالانه(19ميليارد)تومان است و(700هزار)تومان اجاره در اين رقم گم مي‌شود، حال آنکه بر اساس تصميمات مشغولان اين استان به طور غيرقانوني به شركتي سياحتي با نام عليصدر واگذار شده است.
از این بیش قرار بود غار عليصدر به عنوان اثري جهاني در سازمان فرهنگي ملل متحد «يونسكو» به ثبت برسد، اما چون اين غار به بخش خصوصي واگذار شده و دهانه آن را دستكاري كرده اند، سازمان يونسكو از ثبت آن به عنوان ميراث جهاني خودداري كرده است.

حال آنکه در خبرها تنها از بهره‌برداری با اجاره (700هزار) تومان و سود (19 میلیاردی) طی سال‌های 89 تا 95 صحبت شد، اما مدیرکل میراث فرهنگی همدان از سهم (60%)درصدی شهرداری همدان و سازمان همیاری شهرداری‌های این استان می‌گوید. به جز این بهره‌برداری غیرقانونی، ماجرای تصمیم برای فروش این غار هم یکی ازاین رخدادها است.

افزون بر موارد یاد شده دادستان دیوان محاسبات این‌گونه ماجرا را شرح داد:«اخیرا متوجه شدیم طبق تصمیمات مسئولان این استان به‌طور غیرقانونی به شرکتی سیاحتی با نام علی‌صدر واگذار شده است. این شرکت خصوصی است و حتی شماری از مدیران دولتی نیز در آن مسئولیت دارند.»

به گفته او، این غار قابل اجاره دادن است اما در بررسی‌ها مشخص شد «حتی اجاره‌بهای سالانه آن را فقط(700هزار) تومان تعیین کرده بودند درحالی که درآمد این شرکت خصوصی از محل فروش بلیت دیدن این غار سالانه(19میلیارد) تومان است.»

با این حال برخی کارشناسان منتقد می‌گویند(19میلیارد) عدد متوسطی است که برآورد شده و سود بهره‌برداری از غار به (40میلیارد) تومان می‌رسد.او حتی به موضوع دستکاری دهانه غار و تأثیر آن بر ثبت نشدن غار در فهرست یونسکو هم اشاره کرد و خبر داد که «با ورود دیوان محاسبات استان با هماهنگی دیوان محاسبات کشور کارگروهی برای بررسی این واگذاری تشکیل شد که پس از بررسی‌ها ایراد دیوان محاسبات وارد شناخته و این واگذاری لغو گردیده است.»

و این درحالی است که خاکسار، معاون گردشگری همدان می‌گوید: «غار هنوز در اختیار این شرکت است و لغو واگذاری این غارو (214) هکتار از زمین‌های اطراف آن هنوز اجرا نشده است . خبر رسانه‌ای شده اما هنوز تشریفات قانونی برای واگذاری اثر به میراث فرهنگی انجام نشده است. ما در این‌باره تصمیم‌گیر نیستیم.»!

از یک سواین‌که بخش خصوصی که غارعلیصدر را در اختیار دارد، در حال حاضر کماکان به فعالیت خود در این محوطه ادامه می‌دهد، بدین اساس به نظر می‌رسد که ادامه‌ی فعالیت این شرکت در غار علیصدر، به آینده بستگی دارد که آیا این شرکت یا شرکت‌های دیگر متولی بهره‌برداری از این غار می‌شوند؟ چون براساس اسناد موجود، این شرکت با مشارکت شرکت ایرانگردی و جهانگردی شکل گرفته است. از دیگرفراز هیات مدیره شرکت سیاحتی غار علیصدر و سازمان میراث فرهنگی نیز تاکید دارند که سازمان میراث فرهنگی مالکِ (40%) درصد سهام شرکت سهامی غارعلیصدر است!

مدیر کل میراث‌فرهنگی و گردشگری استان همدان توضیح کوتاهی می‌دهد که «درصورتی‌که سازمان میراث فرهنگی در بهره‌برداری مشارکت داشته باشد یا به صورت کامل بهره‌برداری را به بخش خصوصی واگذار کند، طبیعتا باید درآمد حاصل از آن به خزانه واریز شود

غارعلیصدر براساس دستورالعمل حفاظت از غارها جزء دسته سه محسوب می‌شود و از غارهای گردشگرپذیر است، بنابراین اینکه گفته می‌شود دهانه غار دست‌کاری شده مربوط به سال‌های دور بوده است همچنین(25)سال پیش که می‌خواستند غار را در معرض بازدید قرار دهند، باید کارهایی برای آن انجام می‌دادند.

اگرچه با تصویب بند (ز) ماده (114) قانون برنامه چهارم، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اجازه پیدا کرد تا برای کاربری و بهره‌برداری مناسب از بناها و اماکن تاریخی قابل احیا و با هدف سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی، صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی- فرهنگی را ایجاد نماید و ضمنا اماکن تاریخی قابل احیا به استثنای نفایس (املاک و اموال) ملی را از شمول ماده(115) قانون محاسبات عمومی کشور خارج نمود که در واقع این حکم اجازه فروش املاک فوق را به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اعطاء نمود.

در حال حاضرهم به زعم صندوق احیاء، بستر مناسبی برای مشارکت بخش خصوصی در احیاء و بهره‌برداری از اماکن تاریخی- فرهنگی فراهم کرده است.( بخوانید با واگذاری و به مزایده گذاشتن اماکن تاریخی و فرهنگی ایران)!

مدیرعامل صندوق احیا تصریح کرد:با هدف تآکید و تصریح بر ایجاد یکپارچگی در مدیریت بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، بخشنامه حاضر کلیه مالکین و متصرفین متقاضی بهره برداری از اماکن تاریخی و نیز آن دسته از افرادی را که بدون کسب مجوز از صندوق احیاء مبادرت به فعالیت در این گونه آثار کرده اند را موظف کرده نسبت به اخذ مجوز مربوطه از صندوق احیاء(از ستاد یا حوزه استان مربوطه و نمایندگی موسسه) اقدام کنند.

وی در خصوص صدور بخشنامه پایش احیاء و بهره برداری از اماکن تاریخی فرهنگی کشور گفت:«در این بخشنامه ضمن توجه به قابلیت های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی، اقتصادی اماکن تاریخی قابل احیا در جهت بهره‌برداری موثر از این گونه آثار توسط بخش‌های دولتی و خصوصی، راهبردهای اجرایی به منظور نظارت و مدیریت بر احیاء و کاربری این آثار تدوین شده است.»

مدیر کل سازمان میراث فرهنگی استان همدان با بیان اینکه غارعلیصدر در سال (1342)کشف شدهو دسترسی گردشگری و توریستی نداشته است، تا سال(57)به SNDبا (200)میلیون تومان هزینه در غار نصب شد که حرارت کمی دارند. در سال(93)به منظور حفظ فضای داخلی غار چراغ‌های عنوان آب انبار مورد استفاده قرار می‌گرفت و از طرفی با دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی‌سینا قراردادی منعقد شد که محلولی برای از بین بردن خزه و گلسنگ درون غار ساخته و استفاده شود. همچنین کل زمین‎های علیصدر اوقافی است و این مسأله باعث بروز مشکل در این روستا شده اما با این وجود (140)هکتار زمین از مردم خریدیم که کل آنها اوقافی بوده و وقف خاص است.

فراتر از این حتا در خصوص تصویب قانون بکارگماردن محکومان در اداره های و بخش خدمات عمومی در جایگزینی مجازات حبس، دادگستری اعلام کرده بود که یکی از سازمانهایی که بعنوان پذیرش محکومان اعلام شد سازمان میراث فرهنگی بوده است.

حال آنکه مسئولان این سازمان اعلام کردند که:«با توجه به حساسیت و اهمیت ویژه وظایف و مسئولیت‌های سازمان میراث فرهنگی که با اشیاء عتیقه و حائز ارزش فرهنگی-تاریخی سر و کار دارد، باید در انتخاب محکومان و مجرمان به منظور انجام خدمات عمومی، اداری و آموزشی بدل از حبس، دقت و تأمل بیشتری معمول شود و این سازمان از پذیرش سایر محکومین معذور است.»!

آتش سوزی کلیسای نتردام در پاریس

هفته گذشته در یک حادثه تاسف آور بخشی از کلیسای تاریخی نتردام در آتش سوخت و یکی از برج‌های آن فرو ریخت.و این درحالی است که چند ماه است جنبش موسوم به "جلیقه زردها" در سراسر این کشور ادامه دارد. اگرچه جلیقه زردها نقشی در این آتش سوزی نداشتند، اما بین این دو حادثه یک ارتباط وجود دارد و آن هم پیامدهای حاکمیت نظام نولیبرالی بر اقتصاد اروپاست.

چندی پیش از این تلویزیون بی بی سی جهانی درگزارشی از وضع کلیسای نتردام فرانسه و نشان دادن بام‌های کلیسا اعلام کرد که چگونه بخشی از ناودان‌ها و دودکش‌ها فرو ریخته و تکه خرده‌های آن در همه جا پخش شده است و یا آنها را با پیچ و چوب و غیره به هم چسبانده‌اند و یکی از مسئولان کلیسا با چشمانی اشکبار خواهان کمک جهانی برای نجات نتردام بود. و این در حالی است که دولت و شهرداری نه تنها حاضربه پرداخت هزینه برای حفظ میراث ملی نیستند، بل، عملا پولی هم ندارند. کلیه فعالیت‌های پولساز به سرمایه داری مالی منتقل شده که در حالسوء استفاده از ملت است.

حال آنکه همزمان از شمار ایستگاه‌ها و ماموران آتش نشانی در این کشور مدام کاسته می شود یا دستمزدهای آنها کاهش می یابد، یا ساعات کار افزایش داده می شود و ماموران آتش نشانی خود یکی از پایه‌های ثابت اعتراض و اعتصاب‌ها در این کشور هستند. همه اینها در ایجاد آتش سوزی نتردام و ویرانی آن دخالت دارد.

آن هزینه ها و احساس مسئولیتی که در گذشته برای حفظ آثار ملی وجود داشت اکنون دیگر وجود ندارد. این آثار در حد سودآوری آنها مورد توجه هستند و نه بیشتر!

فرجام سخن

در این مبادی بر اساس آنچه که مشغولان نظام اسلامی وبه ویژه مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان همدان در قلب نمودن واقعیت های تاریخی و فرهنگی و نیز به استناد بخشنامه و… در این باره اظهار داشته‌اند چنین اقداماتی چون اجاره، واگذاری و به مزایده گذاشتن اماکن تاریخی و میراث فرهنگی(ملموس و غیرملموس) ایران زمین تنها نسبت به «غارتاریخی علیصدر» صورت نگرفته است!

از این بیشدر چنین وضعیتی عامل شروع آتش سوزی نتردام می تواند یک حادثه باشد اما بدل شدن آن به یک فاجعه نمی‌تواند برآمده از یک حادثه تلقی گردد!

این امربرآمده از حاکمیت یک نظم نولیبرالی است که در آن همه امور قربانی منطق سودآوری سرمایه شده است. آتش سوزی نتردام نخستین و یا آخرین نمونه نیست وباید منتظر حوادثی اینچنین از این پس زیاد بود. این مهم در واقع نماد بحران و انحطاط نظام سرمایه داری در پیشرفته ترین سنگرهای آن است.

اینگونه است که آتش سوزی در کلیسای نتردام با جنبش جلیقه زردها پیوند می یابد.

در حقیقت این جنبش نیز با همه تناقض و دوگانگی‌های آن علیه این نظام به حرکت درآمده است و بازتاب واقعیت حاکمیت نولیبرالیسم در جهان کنونی است. این جنبش نشان می دهد که سیستم سرمایه داری در غرب در نتیجه میدان دادن به سودآروی مالی تضعیف شده و مردم به مقابله با آن برخاسته‌اند، در عین اینکه نظم نولیبرالی هنوز قدرت مقابله خشونت آمیز، یا خفه کردن آن از طریق امپریالیسم خبری و تفوق فرهنگی را دارد و این همه‌ی خطر وضع موجود جهان است.

سرمایه داری در شرایطی به انحطاط و سقوط نزدیک می شود که می تواند جهان را با خود غرق کند زیرا هنوز ظرفیت‌های بزرگی برای حفظ و ادامه این سیستم انحطاطی و جلوگیری از تغییر را در اختیار دارد؛ مشابه همان ظرفیت‌هایی که سرمایه داری تجاری و نظامی در کشور ما برای حفظ قدرت خود و جلوگیری از تغییر در اختیار دارد و علیه مردم بکار می گیرد.

در این دوران انحطاط جهانی سرمایه داری که نظم نولیبرالی نماد آن است، مبارزه برای تغییر این جهت گیری، نه مبارزه‌‌ای تنها برای عدالت و برابری و پیشرفت، بل، مبارزه برای حفظ بشریت و میراث تاریخی آن نیزهست.

نیره انصاری،حقوق دان، نویسنده و کوشنده حقوق بشر

22،4،2019

2،2،1398