هشتمین همایش اتحاد جمهوری‌خواهان ایران روزهای جمعه و شنبه چهارم و پنجم اکتبر (۱۲ و ۱۳ مهر) در شهر کلن آلمان برگزار شد. در این همایش چهره‌های سیاسی گوناگون از اروپا و آمریکا حضور داشتند. میزگردهای سیاسی و سخنرانی‌های منفرد حول موضوعات سیاسی روز ایران و نیز جلسات بحث و گفت‌وگو بخش‌های مختلف این نشست بودند.

این همایش در روز جمعه با پیام چند عضو غیر حاضر و نیز گزارش کار دوساله این تشکل سیاسی آغاز شد.

اولین میزگرد هشتمین همایش اتحاد جمهوری‌خواهان، میزگرد سیاست خارجی بود که با حضور فاطمه امان، کارشناس آسیای جنوبی، بهروز بیات، کارشناس اتمی، ملیحه محمدی، فعال سیاسی و امیر ممبینی، فعال سیاسی به گردانندگی فرزاد جوهری برگزار شد.

ملیحه محمدی در این میزگرد درباره وضعیت کنونی سیاست خارجی ایران گفت ایران تا کنون از نظر جلب همدردی عمومی در سطح جهان چنین موقعیتی نداشته است. به گفته او علاوه بر چین و روسیه هم‌اکنون برای اولین بار اتحادیه اروپا نیز در کنار ایران و در مخالفت با اقدامات آمریکاست. به گفته او “این بهترین موقعیت در ۴۰ سال گذشته است”ٰ.

فاطمه امان به تشریح عدم پشتیبانی نظامی ایران از مسلمانان آسیای جنوبی بر خلاف آنچه ایران در خاورمیانه انجام می‌دهد پرداخت و گفت حمایت ایران از شیعیان پاکستان و افغانستان تا کنون فقط فرهنگی بوده و نه نظامی.

این کارشناس با ذکر مثال‌هایی چون عدم حمایت ایران از مسلمانان چین، چچن، کشمیر و آذربایجان نظریه “هلال شیعی” را نقد کرد و حمایت ایران از گروه‌های شیعی لبنان و عراق و سوریه را صرفا سیاسی دانست و نه ایدئولوژیک.

خانم امان نزدیکتر شدن ایران به کشورهای جنوب آسیا را واکنشی در قبال تحریم‌های آمریکا و غرب و نزدیکتر شدن عربستان به این کشورها را نیز واکنشی به حضور ایران در این منطقه دانست.

از راست: ملیحه محمدی، بهروز بیات، فرزاد جواهری، فاطمه امان و امیر ممبینی

بهروز بیات در سخنانش “دشمنی با تجدد و غرب” و نیز “عدم اعتماد به نفس” را از سیاست‌های اولیه خارجی جمهوری اسلامی دانست که باعث بروز سیاست “دشمن‌انگاری” شده؛ سیاستی که ۴۰ سال است ادامه دارد.

به گفته این کارشناس فیزیک و انرژی اتمی مسئله اصلی ایران با غرب برنامه اتمی ایران نیست. اینکه هردو طرف تنها روی این مسئله تاکید می‌کنند به این دلیل است که به نفعشان است. به نظر آقای بیات، غرب و مشخصا آمریکا با انگشت گذاشتن روی برنامه اتمی ایران می‌تواند حمایت بین‌المللی را علیه یک ایران هسته‌ای جلب کند و جمهوری اسلامی نیز با دست گذاشتن روی برنامه اتمی‌اش می‌تواند حمایت داخلی را برای “حق مسلم استفاه صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای” جلب کند.

به نظر بیات تا زمانی که جمهوری اسلامی سیاست دشمنی با آمریکا و اسرائیل را تغییر ندهد، تغییر مثبتی در ایران اتفاق نخواهد افتاد.

امیر ممبینی با اشاره به بحران زیست‌محیطی که جهان و بشریت را تهدید می‌کند، تنها راه مقابله با این بحران را پایان دادن به استفاده از سوخت‌های فسیلی دانست و به همین دلیل اظهار داشت که ایران به عنوان کشوری که درآمدش به طور کامل به نفت وابسته است، باید این مسئله را در نظر بگیرد چرا که در حقیقت تا چند سال آینده منبع اصلی درآمد ایران قطع می‌شود.

این فعال سیاسی سپس نتیجه گرفت که شاید بحرانی که جمهوری اسلامی در حال حاضر برای فروش نفت با آن روبروست نتایج مثبتی هم برای ایران داشته باشد.

در زمینه ارائه راه‌حل نیز امیر ممبینی هیچ راهی جز جدایی دین از سیاست را متصور ندانست و تصریح کرد که برای این امر “نه اصلاح که تحول لازم داریم”.

جامعه مدنی؛ موضوع محوری دومین روز همایش

اگر بخواهیم محور اصلی بحث‌های دومین روز همایش اتحاد جمهوری‌خواهان را در یک عبارت خلاصه کنیم، آن “تقویت جامعه مدنی” است.

در دو میزگرد “همگرایی و اتحاد جمهوری‌خواهان” و میزگرد “بررسی وضعیت سیاسی کشور” اکثر بحث‌ها به موضوع جامعه مدنی و لزوم تقویت آن کشیده شد.

از راست: تقی رحمانی، همایون مهمنش، احمد پورمندی، فرزانه عظیمی، مزدک لیماکشی، کوروش پارسا

مریم سطوت عضو هیأت اجرایی اتحاد جمهوری‌خواهان در گفت‌وگو با دویچه‌وله به این موضوع اشاره کرد و گفت: «از یک طرف رشد جامعه مدنی را کسی نمی‌تواند انکار کند از طرف دیگر به خاطر اینکه فعالیت‌های دیگر تحت تاثیر این حرکت است نمی‌شود کار دیگری کرد و به خصوص که جمهوری اسلامی هم فشار سنگینی بر فعالان مدنی وارد می‌کند و حبس‌های سنگین به آنها می‌دهد همه اینها دلایلی بود برای اینکه هر بحثی اینجا شد به طرف جامعه مدنی رفت در حالی که خیلی بحث‌ها اصلا ربطی به این موضوع نداشت مثلا در بحث همگرایی جمهوری‌خواهان که قرار بود راهکاری برای همکاری و نزدیکی گروه‌های جمهوری‌خواه ارائه شود با اینکه مستقیم ربطی به جامعه مدنی نداشت اما باز هم به آن برگشت.»

میزگرد همگرایی با شرکت احمد پورمندی، فعال سیاسی، تقی رحمانی، فعال ملی مذهبی، فرزانه عظیمی، مزدک لیماکشی، همایون مهمنش و کوروش پارسا، فعالان سیاسی برگزار شد.

مزدک لیماکشی در این میزگرد انتظار بیش از حد از جامعه مدنی را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «انتظار اینکه جامعه مدنی ما را نجات دهد انتظار غلطی است، جامعه مدنی باید خودش را نجات دهد. جنبش‌های کارگری، زنان و دیگر حرکت‌های مدنی با نیرویی که آزاد می‌کنند می‌توانند در نجات کشور سهیم باشند ولی نه اینکه کشور را به تنهایی نجات دهند.»

احمد پورمندی نیز بر این نکته تاکید کرد که در فردای ایران و برای تشکیل یک حکومت دموکراتیک هیچ گروهی نباید حذف شود. او گفت: «وقتی می‌گوییم همه یعنی همه باشندگان ایران، از اصولگرا و چپ و راست گرفته تا همه گروه‌های دیگر.»

تشکیل شورای انتخابات آزاد

پیش از این میزگرد حسین موسویان عضو شورای مرکزی جبهه ملی ایران به صورت ویدیویی پیامش برای هشتمین همایش اتحاد جمهوری‌خواهان را قرائت کرد. موسویان در این پیام تاکید کرد که “برای رهایی از بحران‌ها راهی جز تحقق جمهوری دموکراتیک نداریم.”

این عضو جبهه ملی ایران گفت: «در انقلاب ایران گرچه سلطنت برچیده شد، اما نظام سلطنت به شکل دیگری ادامه پیدا کرد و ما هیچ‌گاه یک جمهوری متعارف که با رأی مردم در حاکمیت قرار بگیرد، پیدا نکردیم.»

موسویان با اشاره به بحران‌های متعددی که گریبان ایران را گرفته تاکید کرد که “برای رهایی از بحران‌ها راهی جز آزادی و حاکمیت ملّی نداریم؛ حاکمیت ملّی که مبتنی بر رأی آزاد و مستقیم ملّت ایران باشد”.

بر مبنای همین پیشنهاد جبهه ملی یعنی “تعیین حاکمیت ملی مبتنی بر رأی آزاد مردم” احمد پورمندی پیشنهادی را به منظور گنجاندن در قطعنامه نهایی هشتمین همایش اتحاد جمهوری‌خواهان مطرح کرد: تشکیل شورای متحد برای انتخابات آزاد.

در این پیشنهاد عنوان شده که چهار سازمان جمهوری‌خواه؛ همبستگی جمهوری‌خواهان ایران، اتحاد جمهوری‌خواهان ایران، حزب چپ ایران (فداییان خلق) و سازمان‌های جبهه ملی ایران در خارج از کشور شورای مستقلی را تشکیل دهند و از شخصیت‌های سیاسی منفرد جمهوری‌خواه نیز دعوت کنند تا راه را برای انتخابات آزاد 

آیا جمهوری اسلامی در آستانه فروپاشی است؟

میزگرد بررسی وضعیت سیاسی کشور با گردانندگی مهدی فتاپور و شرکت فرزانه بذرپور، عضو نهضت آزادی ایران، سعید برزین، تحلیلگر سیاسی، رضا علیجانی، فعال ملی مذهبی، مسعود فتحی و علی کشتگر فعالان سیاسی با طرح این پرسش برگزار شد که آیا جمهوری اسلامی در حال فروپاشی است؟

علی کشتگر، پیش از هرچیز به این نکته اشاره کرد مقصر اصلی در وضعیت کنونی پیش‌آمده نه “امپریالیسم آمریکا” بلکه “رهبران نظام جمهوری اسلامی و شخص ولایت فقیه است که تمام تلاش‌های مدنی را در این ۴۰ سال سرکوب کردند”.

به عقیده این فعال سیاسی چپ، جمهوری اسلامی در آستانه فروپاشی نیست و هم‌چنان برای ماندگاری‌اش از ابزار سرکوب استفاده خواهد کرد. کشتگر گفت: «تا زمانی که اپوزیسیون جمهوری‌خواه بر سر مشترکات همراه نشوند و جامعه مدنی تقویت نشود جمهوری اسلامی در آستانه فروپاشی قرار نمی‌گیرد.»

او همچنین یادآور شد که سیاست‌های ترامپ ابزار سرکوب را در ایران تقویت کرده و به تشکلات کارگری و صنفی ضربه زده و طبقه متوسط را تضعیف کرده است.

سعید برزین نیز با کشتگر هم‌عقیده بود که جمهوری اسلامی در آستانه فروپاشی نیست. او گفت: «رژیم در یک سال آینده و در آینده قابل تبیین سرنگون نمی‌شود و حتی کنترل بخش‌هایی از ایران مثل کردستان یا مناطق دیگر را هم از دست نمی‌دهد.»

برزین معتقد است جامعه مدنی به مرحله استقلال از حکومت و نوعی سرکشی رسیده که همین باعث می‌شود ما شاهد رشد جامعه مدنی و مستقل‌تر شدن آن باشیم. البته او تصریح کرد که حکومت همچنان سعی خواهد کرد جامعه مدنی را “مدیریت” کند و از عناصری از خشونت هم استفاده خواهد کرد.

رضا علیجانی در تایید صحبت‌های علی کشتگر اظهار داشت: «فضای سیاست ایران تا کنون هیچوقت اینچنین مه‌آلود نبوده است.» او اما معتقد است شرایط مردم ایران شرایط “صبر و اعتراض” است و نه مانند بعد از کودتای ۲۸ مرداد “صبر و انتظار”.

از راست: رضا علیجانی، فرزانه بذرپاش، علی کشتگر، مسعود فتحی، سعید برزین، مهدی فتاپور

به عقیده این فعال سیاسی ملی مذهبی، جامعه مدنی از خودش سخت‌کوشی فراوانی نشان می‌دهد. به گفته او برعکس زمان انقلاب ۵۷ که مردم می‌دانستند چه نمی‌خواهند ولی نمی‌دانستند چه می‌خواهند، الان مردم می‌دانند چه می‌خواهند اما بر سر راه رسیدن به آن و چگونگی آن اتفاق نظر ندارند.

فرزانه بذرپور با آوردن مثالی از کتاب جبر و اختیار مطهری، شرایط سیاسیون کنونی ایران را همانند مسافران قطاری دانست که به سمت مشهد حرکت می‌کند؛ این مسافران در رفتن به مشهد مجبورند اما در درون قطار از اختیار عمل برخوردارند.

این فعال سیاسی همچنین در مقایسه شرایط کنونی با زمان جنبش سبز گفت: «مطالبه‌محوری اکنون از چارچوب نظام خارج شده و افراد مطالبتشان را در خارج از چارچوب نظام دنبال می‌کنند.»

در روز دوم همایش، سخنرانانی به صورت منفرد سخنانی را درباره وضعیت کنونی ایران و نیز به طور مشخص جایگاه جمهوری‌خواهی در این میان ایراد کردند. مهرداد درویش‌پور، جامعه‌شناس، اسفندیار طبری، عضو اتحاد جمهوری‌خواهان، فرخ نگهدار، فعال سیاسی و پیمان عارف فعال جبهه ملی سخنرانان دومین روز همایش اتحاد جمهوری‌خواهان بودند.

بحث‌های داخلی اتحاد جمهوری‌خواهان، بررسی نهایی اسناد و تصمیم‌گیری برای قطعنامه پیشنهادی روز یک‌شنبه ۶ اکتبر (۱۴ مهر) برگزار شد.

نویسنده میترا شجاعی

دویچه وله