وظایف از یاد رفته

( سازمان سنجش اموزش کشور چه میکند ؟؟)                                                                                     ضیاء مصباح

با  شروع سال تحصیلی و ورود دانشجویان جدید به کلاس ها در مقاطع مختلف به نظر می‌رسد کار اصلی و وظیفه‌ی سازمان سنجش آموزش کشور به پایان رسیده است ... تا زمانی که اطلاعیه‌های مربوط به چگونگی ثبت نام برای پذیرش دانشجو برای سال بعد منتشر شود، که معمولاً از 16 آذر همزمان با روز دانشجو آغاز می‌شود .

 اما در همین اواخر گفته شد که سهمیه ای ها و توان علمی آنان باعث افت آموزش و عقب ماندگی دیگر دانشجویان شده و در مواردی صندلی های پزشکی خرید و فروش میشود و نکته هاییکه ارزش و اهمیت نظارت این سازمان را که بالنسبه از گزند بلیات ارزی و سماوی ! مصون مانده زیر سئوال میبرد و این یادداشت در همین ارتباط نوشته میشود

معنی و مفهوم سنجش که بر این سازمان نهاده شده در لغتنامه‌های دهخدا و معین به این شرح آمده است:

ـ آزمودن ـ مقیاس کردن ـ برآورد کردن ــ امتحان کردن ـ تجزیه کردن ـ رسیدگی کردن ـ موازی کردن ـ به حساب گرفتن اندازه‌ گرفتن و ...

به عنوان مقدمه:  براساس دستور کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی که هر ساله در تابستان در رامسر قبل از انقلاب برگزار می‌شد، در سال 1347 مقرر گردید که وزارت علوم باید مطالعات لازم را برای ایجاد سازمانی جهت رسیدگی و حل مسائل کنکور انجام دهد تا مقررات ورود به دانشگاه‌ها طبق موازین ساده و عملی و بر پایه‌ی اصولی که بتواند حداکثر تضمین را از حیث انتخاب دانشجو تأمین کند تعیین و سامان یابد.

وزارت علوم برای اظهارنظر در جنبه‌های مختلف این موضوع گروهی از کارشناسان و استادان دانشگاه را دعوت کرد و براساس نظرات این گروه، مرکز آزمون‌شناسی در بهمن ماه همان سال تشکیل شد و برای اولین بار آزمون ورودی دانشگاه‌ها در سال 48 برگزار گردید

اما بعد: این مرکز ابعاد متنوعی را در امور پژوهشی و اجرایی ملاک کار خود قرار داد و در آغاز آمار و اطلاعات لازم در مورد دانش آموزان و فارغ‌التحصیلان دبیرستانی سراسر کشور را جمع‌آوری کرده گنجایش پذیرش دانشجو در رشته‌های آموزش عالی را با کمک دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی برای آن سال تحصیلی تنظیم و مقدمات کار تهیه‌ی آزمون‌های معتبر و منظمی را فراهم کرد

از سال 1351 مرکز آزمون‌شناسی بر امتحانات ورودی موسسات آموزش عالی که خود برگزار می‌کردند نیز نظارت کرد به عنوان نمونه: در آن سال امتحانات 20 مرکز آموزش عالی را با حدود 26 هزار نفر داوطلب مورد نظارت قرار داد

این مرکز با استفاده از همکاری صاحبنظران برای اعمال روش‌های علمی در جهت ارزشیابی و سنجش معلومات داوطلبان ورود به آموزش عالی مقدمات تحقیق درباره‌ی آزمون‌های منظم شده، تشخیص روانی و دشواری آزمون‌ها در حدی که درخور امکانات و مقدورات آن زمان بود فراهم آورد و شورای فنی را به منظور دستیابی به شیوه‌های علمی در حل مسائل و رفع مشکلات مربوط به مسابقات ورودی تشکیل داد.

ضمنا در سال 52 مرکز خدمات ماشینی را به منظور انجام بهتر برنامه‌های مسابقات، مجهز به ماشین‌های مدرن کامپیوتر و دستگاه‌های تصحیح پاسخنامه و چاپ تست‌ها سامان داد.

ایجاد و تنظیم مخزن سوال با روش طبقه‌بندی موضوعی و جلب همکاری صاحب‌نظران و متخصصان دانشگاهی به منظور ایجاد هماهنگی در فعالیت‌های آموزشی، اجرایی و تأسیس کتابخانه برای طراحان سؤال از دیگر اقدامات آن زمان به شمار می‌رود.

در اجرای مصوبات هفتمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی آن زمان طرح تأسیس سازمان سنجش آموزش کشور در یکصد و یکمین نشست شورای گسترش آموزش عالی در تاریخ 28 خرداد 54 به تصویب رسید و تعریف شد که این سازمان به صورت مؤسسه‌ای علمی، مطالعاتی و پژوهشی براساس قانون هیئت امنای موسسات عالی علمی دولتی اداره شود و هیئت امنای این سازمان به ریاست وزیر علوم و تنی چند از مقامات علمی حسب مسئولیت‌های پژوهشی، اجرایی و یا به تبع شخصیت علمی آنان شروع به کار نمود.

نظارت بر فعالیت‌های دانشگاه‌ها به منظور ارزشیابی آنها در جهت اعتلای کیفیت آموزشی و استقرار نظام کارآمد در زمینه‌ی ارزشیابی توان علمی و استعداد تحصیلی داوطلبان ورود به آموزش عالی، کمک به دانشگاه‌ها در زمینه‌ی بهبود برنامه‌ها و تحول مطلوب فعالیت‌ها در جهت تأمین هدف‌های ملی و میهنی و بالاخره اشاعه‌ی شیوه‌های اندازه‌گیری، ارزشیابی آموزشی و مدیریت دانشگاهی در سطوح مختلف آموزشی کشور و ... از دیگر فعالیت‌های این سازمان در آن زمان تعریف شده بود

ضمناً تنظیم و تصویب آئین‌نامه‌های تعیین صلاحیت مدرسان و اعضاء هیئت علمی مؤسسات آموزش عالی که فاقد شوراهای تشخیص و تصمیم‌گیری می‌بودند ـ تهیه و تنظیم برنامه‌ی تشکیل دوره‌ی فوق‌ لیسانس در سازمان سنجش و همچنین تشکیل «کمیته‌ی بررسی سیاست توسعه‌ی آموزش عالی» به منظور مطالعه و بررسی  نیازهای برنامه‌ای و جاری کشور به نیروی پرورش یافته و ماهر ـ انطباق ظرفیت پذیرش دانشجو در برنامه‌های توسعه‌ی رشته‌های آموزش عالی - تعیین ظرفیت مطلوب برای پذیرش دانشجو به هنگام اعلام ظرفیت در گزینش همگانی - انطباق پیشنهادها با مصوبات و ضرورت‌ها - همچنین کمک به منظور تأمین اعضاء هیأت علمی مورد نیاز از طریق گزینش بهترین ها و معرفی آنان - اجرای برنامه‌های توسعه‌ی دانشکده‌های پزشکی و بسیاری وظایف دیگر جزو اهداف تأسیس این سازمان در آن زمان به شمار می‌رفت.

مناسب است اشاره شود نظرخواهی از داوطلبان پذیرفته شده که از ثبت نام در رشته‌های انتخابی خود منصرف می شدند به منظور کشف و رفع علل افت ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها ـ رفع مسائل و ایجاد تسهیلات در مورد بهره‌مندی دانشگاه‌ها از معافیت‌های گمرکی وسائل و تجهیزات فنی و آزمایشگاهی ـ ایجاد بانک اطلاعات آموزشی - خزانه‌ی سوال و ...

طرح‌های مختلف مربوط به:

ـ بررسی نمرات درسی دانشجویان - چگونگی آموزش زبان انگلیسی در دانشگاه‌ها - ایجاد روش‌های کامپیوتری برای تهیه و تنظیم و بررسی و نظارت بر بودجه‌ی دانشگاه‌ها ـ تراز نمرات ـ استخراج بیشترین و کمترین معدل و امتیاز پذیرفته‌شدگان در روش متمرکز گزینش ـ تهیه‌ی فهرست اسامی و مشخصات هیأت‌های علمی ـ فهرست طرح‌های پژوهشی و پژوهشگران ـ  بررسی روانی و ویژگی‌های کاربردی سؤال‌های هوش و استعداد تحصیلی ـ بررسی گرایش‌های رشته‌های آموزش عالی و همبستگی نمرات آزمون‌ها با معدل پایان دوره‌ی متوسطه ـ بررسی متون کتاب‌هایی که از طرف مؤلفان متخصص در زمینه‌های آزمون‌شناسی، ارزشیابی تحصیلی، روانسنجی، آمارشناسی و برنامه‌نویسی که برای چاپ به سازمان پیشنهاد می‌شد ـ تشکیل سمینارهای مختلف با حضور صاحبنظران و اساتید مختلف حسب ضرورت ـ مکاتبه با مراکز علمی و معتبر بین‌المللی به منظور کسب اطلاعات لازم پیرامون چگونگی برنامه‌ها و فعالیت‌های آزمون‌سازی، روانسنجی و ارزشیابی آموزشی ـ برقراری روابط علمی و پژوهشی در سطح بین‌الملی ـ تهیه و تدوین کتاب‌های مختلف برای شناسایی مؤسسات آموزش عالی اعم از پزشکی و غیرپزشکی و کتب مختلف آموزش علوم اجتماعی، هنر و راهنمای ورود به آموزش عالی و ... از دیگر وظایف این سازمان بود.

ناگفته نماند که برای آشنایی داوطلبان ورود به آموزش عالی پنج ماه زودتر از انتخاب رشته جزواتی بین داوطلبان توزیع می‌شد تا فرصت مطالعه‌ی کافی برای آشنایی با رشته‌های مورد علاقه‌ی خود پیدا کنند و از ظرفیت هر رشته با توجه به شرایط و ضوابط دانشگاه‌ها و چگونگی برگزاری آزمایش عمومی و نحوه‌ی گزینش دانشجو آگاه و برای این مهم آماده شوند.

این سازمان موظف بود با مصاحبه‌های مطبوعاتی و تلویزیونی و رادیویی با شرکت وزیر علوم و اساتید مسلط این مقوله، به تشریح خط مشی‌های گزینش دانشجو و سیاست‌های آموزشی با توجه به ضرورت زمان و نیازهای واقعی بپردازد تا به وانفسای فعلی از جهات گوناگون که بخوبی مشهود است و نیازی به تشریح ندارد دچار نشود

روابط عمومی این تشکیلات بایستی  جامعه داوطلبان را راهنمایی می‌کرد و به منظور توضیح سیاست‌های آموزش عالی کشور وزارء آموزش و پرورش، علوم و رؤسا و معاونین دانشگاه‌ها را به طور هفتگی در طول سال به تشریح و توضیح برنامه‌های مورد نظر که منافع ملی و بالا بردن توان علمی کشور را مدنظر داشت توصیه مینمود .

امروز که این سازمان با 5 دهه تجربه‌ی غنی، با نیروی انسانی فراوان ، بودجه‌های مناسب و مکفی که بخشی از آن از خود داوطلبان دریافت می‌شود، تشکیلات و ساختمان‌های بسیار و ... ادامه‌ی خدمت می‌دهد .....آیا وظایف اولیه و وجه تسمیه‌ و دلایل تأسیس، رسالت علمی، فرهنگی، اجتماعی و ... خود را با همین اوصاف سامان یافته می بیند

آیا می‌توان گفت سازمان سنجش آموزش کشور با کم و کیف فعلی تحمیل شده .....فقط و فقط امر برگزاری آزمون‌ها را حسب خواست دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی آن هم با شرایط و ضوابطی که مراجع ناهماهنگ و غیرمتخصص، تعیین و براساس رابطه‌ها تحمیل می‌کنند، بسنده کرده و از وظایف اصلی خود به شرحی که آمد و کماکان امروز در ارتباط با مسائل کشور و تامین منافع ملی واجب و ضروری است به دلایل مختلف دور مانده است؟

 امید است بخش‌های مختلف مطالعاتی، تحقیقاتی با بودن کارشناسان، مدیران و مشاورین فراوان و براساس تشکیلات موجود طبق وظایف و تکالیف بسیار مهم و ارزشمند و موثری که کماکان در تعهد  سازمان است از نقش بسیار عظیم که تحول واقعی در گزینش علمی و چگونگی پذیرش دانشجویان با استعداد بدون توجه به ارتباطات غیر معقول  و تحمیل سهمیه نهادهای مختلف واز همه مهمتر نیاز اینده این مرو بوم ارزشمند و گرفتار چکنم  بعد از 4 دهه تصمیمات مبتنی بر روابط بدون توجه به ضوابط  و.... غافل نشده و صرفا با برگزاری کنکورهای سالانه نفش خود را تمام شده نداند.