دولت ترکیه تصمیم گرفته است تا صدور و تمدید اقامت‌های توریستی را در ترکیه از سال ۲۰۲۰ لغو کند. این تصمیم‌گیری باعث شده که ایرانی‌ها در ماه نوامبر در رتبه دوم بزرگ‌ترین خریداران خانه در این کشور قرار گیرند. مساله‌ای که حالا به نظر می‌رسد در کنار انتقال سرمایه‌ ایرانی‌ها از ایران به ترکیه، بازار قاچاق انسان را نیز رونق بخشد.

با پایان ماه نوامبر، مرکز آمار ترکیه خبر داده که ایرانی‌ها با خرید ۵۰۰ خانه در ماه نوامبر در رتبه دوم بزرگ‌ترین خریداران ملک در این کشور قرار گیرند. پیش از آن‌ها، عراقی‌ها با خرید ۵۷۵ خانه در رتبه نخست هستند. این آمار هر ماه منتشر می‌شود اما به نظر می‌رسد که تصمیم‌ اخیر دولت ترکیه، باعث شده بسیاری از افرادی که به دنبال ارائه درخواست پناهندگی در این کشور نیستند و تا به حال، اقامت‌های توریستی خود را سالیانه تمدید می‌کردند، به دنبال راه دیگری باشند که بهترین آن خرید خانه است.

بنا به قانونی که تصویب شده است، از آغاز سال ۲۰۲۰ اقامت‌های توریستی برای شهروندان دیگر کشورها تمدید نخواهد شد. حالا خرید خانه به دو شکل می‌تواند دریافت اقامت و سپس، تابعیت ترکیه را تسهیل کند. در شکل اول، افراد می‌توانند با خرید ملکی به قیمت ۲۵۰ هزار دلار در ترکیه، اقامتی دریافت کنند که پس از گذشت شش ماه، می‌توانند درخواست تابعیت دهند. در نوع دوم، اگر قیمت ملک زیر ۲۵۰ هزار دلار باشد، خریداران بعد از گذشت پنج سال اقامت در این کشور می‌توانند درخواست تابعیت دهند.

موسی برزین‌خلیفه‌لو، وکیل ساکن ترکیه ضمن تایید این اخبار به «ایران وایر»  می‌گوید طی سال‌های اخیر دریافت اقامت توریستی و تمدید سالیانه آن افزایش چشم‌گیری داشته که می‌توان گفت «غیرمنطقی» است: «این نوع اقامت منطقی نیست. افراد برای سال‌های طولانی در ترکیه اقامت داشتند و هر سال اقامت‌شان تمدید می‌شد در حالی‌که دیگر توریست نبودند بلکه مقیم این کشور شده بودند. تمدید این نوع اقامت هم معمولا مشکلی نداشت، فقط گاهی، در برخی برهه‌ها و بعضی شهرها ممکن بود مامور مسوول بنا به سلیقه، اقامت را تمدید نکند یا مدت زمان متغیری بین شش ماه تا یک‌سال در نظر می‌گرفت. افراد مختلف می‌توانستند با ارایه اجاره‌نامه مسکن، اقامت توریستی دریافت کنند. این نوع اقامت از سال ۲۰۲۰ به طور کلی لغو خواهد شد.»

برای همین ایرانی‌هایی که جمعیت بزرگی از مقیمان ترکیه را تشکیل می‌دهند، حالا ناچارند برای دریافت اجازه اقامت، ملک خریداری کنند. البته بیشتر جمعیت ایرانی‌ها، در کنار پناهندگانی که زیرنظر سازمان ملل و بعد اداره مهاجرت ترکیه قرار داشتند، دانشجویان یا توریست‌های مقیم این کشور بودند که می‌توانستند به ایران نیز رفت‌وآمد داشته باشند.

به گفته برزین، افرادی که ملک تهیه می‌کنند برای تقاضای تابعیت، بایستی از شش ماه تا پنج سال صبر کنند: «آن‌هایی که خانه‌ای به قیمت ۲۵۰ هزار دلار یا بیشتر خریداری می‌کنند بعد از شش ماه بدون هیچ شرط دیگری می‌توانند درخواست اقامت دهند و معمولا به راحتی هم ملیت ترکی دریافت می‌کنند. این مبلغ پیش از این تصمیم‌گیری اخیر، یک میلیارد دلار بود که حالا کاهش یافته است. اما افرادی که زیر این قیمت خانه خریداری می‌کنند بایستی پنج سال در ترکیه اقامت داشته باشند و بعد از ارایه درخواست ملیت، طبق قانون تابعیت، مصاحبه‌ای با آن‌ها انجام می‌شود که دانستن حداقل زبان ترکی برایش شرط است. این شرط و مصاحبه برای خریداران املاک ۲۵۰هزار دلار به بالا مطرح نیست.»

حالا با این تصمیم‌گیری و انتشار این خبر میان ایرانی‌های ساکن ترکیه، انگار که ولوله‌ای در میان‌شان افتاده باشد؛ بسیاری به فکر فروش اموال خود در ایران و انتقال سرمایه‌های‌شان به ترکیه هستند تا بتوانند اقامت‌ خود را در همسایگی ایران، تضمین کنند. چند نفر از مشاوران املاک در ترکیه به «ایران وایر» گفتند که خصوصا در دو هفته اخیر که این تصمیم جدید خبری شده، مراجعه ایرانی‌ها به املاک‌های مختلف، افزایش چشم‌گیری داشته است: «آن‌ها حتی به فکر تهیه مسکن در منطقه خاصی نیستند، بلکه صرفا می‌خواهند خانه‌ای در هر کجای ترکیه خریداری کنند که ناچار به بازگشت به ایران نشوند. افرادی که پول بیشتری دارند به راحتی سرمایه‌های خود را منتقل و خانه را در بهترین مناطق خریداری می‌کنند اما بسیاری که شرایط مالی خوبی ندارند، حاضرند در هرکجای این کشور، خانه بخرند.»

«شیما» و خواهرش نمونه‌ای از ایرانی‌هایی هستند که حالا بعد از چند بار تمدید اقامت توریستی‌شان، ناچار به خرید خانه شده‌اند. آن‌ها توانسته‌اند خانه‌ای به مبلغ ۶۵۰هزار لیر ترکیه که تقریبا معادل با ۱۱۰هزار دلار می‌شود، در ترکیه بخرند و طبق همین قانون بعد از پنج سال، درخواست تابعیت دهند.

او به «ایران وایر» توضیح می‌دهد که به خاطر رفت و امد به ایران و نداشتن مشکل سیاسی، وارد روند پناهندگی نشده‌اند اما اقامت توریستی داشتند و می‌خواستند با همین نوع اقامت، کار و کسبی به راه بیاندازند: «وقتی برای تمدید اقامت توریستی‌مان که تا ژانویه ۲۰۲۰ مهلت دارد، به اداره مهاجرت مراجعه کردیم، به ما پاسخ دادند که این اخرین تمدید بوده و دیگر هیچ اقامت توریستی تمدید نمی‌شود. ما مشکل مالی نداریم و برای همین توانستیم یکی از زمین‌های‌ پدری را در ایران بفروشیم و در ازمیر [شهری در ترکیه] خانه بخریم.»

در اداره مهاجرت، برای مشاوره به آن‌ها گفته‌اند که به سه طریق می‌توانند اقامت ترکیه را دریافت کنند و بعد درخواست تابعیت بدهند: خرید خانه، سرمایه‌گذاری برای راه‌‌اندازی کسب و کار یا ازدواج با یک ترک.
همچنین به آن‌ها توضیح داده شده که بعد از خرید خانه، بازرس برای تایید مدارک از ملک دیدن می‌کند تا قیمت خانه را با سند تطبیق دهد و بعد از چند روز، تاییدنامه‌ای دریافت خواهند کرد که می‌توانند اقامت خود را به وسیله آن‌، تغییر دهند.

اما این شرایط افرادی است که در ایران ملک یا سرمایه‌ای دارند و می‌توانند اقدام کنند. یکی از روزنامه‌نگاران پناه‌جو در ترکیه نیز در گفت‌وگو با «ایران وایر» تایید کرد که ایرانی‌های بسیاری را می‌شناسد که در همین دو هفته اخیر، به تکاپو افتاده‌اند که یا سرمایه‌شان را از ایران به ترکیه منتقل کنند یا حتی از این کشور بروند: «خیلی‌ها دچار شوک شدند. چون بسیاری از آن‌ها یکی دو ماه بیشتر به پایان اقامت‌شان باقی نمانده است و حالا مجبورند به سرعت سرمایه‌های خود را به ترکیه منتقل کنند. بسیاری هم در همین مدت به ایران برگشته‌اند تا مایملک‌شان را به پول تبدیل کنند. خیلی‌ها هم به فکر ترک ترکیه هستند.»

تصمیم‌ جدید ترکیه البته تبعات دیگری هم دارد. برخی از پناه‌جویان ایرانی که چندین سال است در ترکیه منتظر پاسخ سازمان ملل و حالا اداره مهاجرت برای تعیین مقصدشان هستند، یا حتی آن‌هایی که در ماه‌های اخیر به ترکیه رسیده‌اند یا می‌خواهند به تازگی اقدام به خروج از ایران کنند، به فکر افتاده‌اند که به جای درخواست پناهندگی یا باقی ماندن در این روند طولانی، پولی تهیه کنند و اقامت و بعد تابعیت ترکیه را بگیرند.

اما جدای از انتقال سرمایه‌ ایرانی‌ها، بسیاری هم به فکر ترک ترکیه افتاده‌اند. به نظر می‌رسد که این تصمیم‌ جدید باعث رونق بیشتر قاچاق انسان شود. بسیاری هستند که توانایی تامین هزینه را برای خرید خانه ندارند و برای همین به فکر خروج از ترکیه افتاده‌اند و به دنبال مسیرهای خارج شدن هستند. گروهی هم هستند که می‌گویند اگر بتوانند مبلغ معادل ۱۰ تا ۱۵هزار دلار جور کنند، نه تن به انتظار طولانی پناهجویی در ترکیه می‌دهند و نه می‌توانند ملکی خریداری کنند، برای همین ترجیح می‌دهند این هزینه را صرف رسیدن به مقصدی در اروپا کنند.

برای همین آن‌چه مسلم است، افزایش موج انتقال سرمایه ایرانی‌ها از ایران به ترکیه است و آن‌چه تحلیل می‌شود، افزایش شمار مسافران ایرانی‌ است که در روند قاچاق انسان، از این کشور خارج خواهند شد. تصمیمی که در نهایت، پول زیادی به گردش مالی ترکیه وارد خواهد کرد.