رفتن به محتوای اصلی

عامل سرنگونی هواپیما خطای انسانی بود یا نقض فاحش کنوانسیون شیکاگو؟
18.01.2020 - 19:45

سرنگونی هواپیمای مسافربری توسط سپاه پاسداران احتمالا اولین حادثه مرگبار هوایی غیرنظامی تاریخ به دست نیروهای نظامی در کشور خودی است.

شلیک مرگبار به سوی این هواپیما که باعث بهت و غم عمومی در چند کشور از جمله در ایران و کانادا شد، در روز حمله هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه‌های هوایی آمریکا در عراق صورت گرفت. این حملات به تلافی کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه در عملیات پهپادی آمریکا صورت گرفت.

به گفته محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، جمهوری اسلامی ایران ساعاتی پیش از آغاز حملات موشکی به پایگاه‌های ایالات متحده در غرب بغداد، دولت عراق را از قریب الوقوع بودن این حملات آگاه کرده بود. عراق هم تایید کرده که موضوع را به اطلاع آمریکا رسانده بود.

به گفته سرتیپ امیرعلی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران که فرماندهی عملیات حمله موشکی به پایگاه آمریکا را هم بر عهده داشته، احتمال پاسخ متقابل ایالات متحده به حملات ایران داده شده بوده و پدافند یکپارچه کشور برای مقابله با هرگونه حمله هوایی آمریکا در بالاترین سطح ممکن آمادگی قرار داشته است.

علیرغم مطلع بودن عراق و آمریکا از عملیات موشکی جمهوری اسلامی و ارزیابی ستادکل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در بالا بودن احتمال حمله متقابل ایالات متحده، آسمان ایران از پیش از حمله به روی هواپیماهای عبوری که از فضای ایران استفاده ترانزیت می کنند و هواپیماهای ورودی و خروجی به طور کامل باز بوده و پروازها حتی پس از انجام حمله موشکی هم به طور عادی ادامه پیدا کرده است.

اگر قصد ستادکل، سپاه پاسداران و پدافند یکپارچه از بازگذاشتن آسمان کشور به روی هواپیماهای مسافری خودداری از دادن علامتی از در پیش بودن حمله هوایی باشد، این توجیه، قابل پذیرش نیست زیرا حمله، پیشاپیش به اطلاع دولت عراق و آمریکا رسیده بوده.

در ساعاتی که خطر حمله هوایی آمریکا به ایران بیشتر از هر زمان دیگری در تاریخ معاصر وجود داشته، وزارت راه و سازمان هواپیمایی کشوری همچون یک روز عادی، در حال اداره پروازهای ورودی و خروجی به کشور بوده اند.

در وضعیتی که جمهوری اسلامی ایران وارد یک حمله موشکی بین‌المللی شده و بیم پاسخ متقابل و وارد شدن آسمان ایران به یک درگیری نظامی وجود داشته، ستادکل نیروهای مسلح برای حفاظت از حق حیات و جان و سلامت مسافران غیرنظامی وظیفه قطعی در برقراری محدودیت ترافیکی بر آسمان کشور و حریم هوایی آن داشته است.

مطابق کنوانسیون هوانوردی بین المللی غیرنظامی شیکاگو که جمهوری اسلامی ایران عضو آن است "کشورها باید از توسل به زور علیه هواپیماهای غیرنظامی در حال پرواز خودداری کنند". ستادکل نیروهای مسلح و فرمانده هوافضای سپاه گفته اند که حمله موشکی به هواپیمای مسافربری خطای غیرعمد انسانی بوده است.

از این منظر در سرنگونی هواپیمای اوکراینی قصدی و عمدی به گفته مقام های نظامی وجود نداشته اما آنچه که تخلف اصلی و نقض مقررات سازمان جهانی هوانوردی است و می تواند موجب مسئولیت بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران شود، بی اطلاع نگه داشتن شرکت های هوایی غیرنظامی از خطرات بالقوه در آسمان ایران بوده است.

پس از سرنگونی سال ۲۰۱۴ یک هواپیمای مسافربری بر فراز منطقه‌ای از اوکراین که تحت کنترل شورشیان مورد حمایت روسیه بود، سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی (ایکائو) در مقررات هوانوردی غیرنظامی در زمان درگیری های نظامی بازنگری کرد. بر اساس مقررات تازه، کشورهای عضو کنوانسیون شیکاگو ملزم شدند شرکت‌های هوایی را ازهرگونه خطری که در حوزه حاکمیت‌شان علیه امنیت هوانوردی و ایمنی مسافران وجود دارد، مطلع کنند.

در صورتی که جمهوری اسلامی ایران مسئولیت خود را طبق کنوانسیون شیکاگو انجام می داد، شرکت های هواپیمایی به احتمال فراوان ورود به آسمان ایران را تا زمان عادی شدن شرایط متوقف می کردند.

جمهوری اسلامی نه تنها این کار را انجام نداده بلکه به گفته امیرعلی حاجی زاده، فرمانده هوافضای سپاه، برای تقویت پدافند هوایی، یک سامانه موشکی در مجاورت سایت موشکی سپاه که نزدیک فرودگاه بین‌المللی امام خمینی است، مستقر کرده بود که از قضا همین سامانه هواپیمای مسافری را هدف قرار داده است.

فرمانده هوافضا گفته در زمانی که سامانه سپاه هواپیما را سرنگون کرده هشداری مبنی بر ورود موشک کروز به آسمان دریافت و هواپیما را با آن اشتباه گرفته است. یعنی علیرغم اینکه سپاه تصور می کرده حریم هوایی ایران با موشک های کروز آمریکا شکسته شده، باز هم مانع پرواز هواپیماهای مسافربری نشده و بلافاصله پس از سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی با موشک خودی، هواپیمای دیگری اجازه پرواز از باند فرودگاه امام خمینی پیدا کرده است.

چنین وضعیت هولناکی که به مرگ دلخراش ۱۷۶ مسافر منجر شده ناشی از خطای انسانی یک یا چند نفر نیست بلکه حاصل نقض فاحش مقررات ایمنی هوانوردی غیرنظامی از سوی جمهوری اسلامی ایران است. آنچه که جامعه جهانی به رهبری کانادا را به این وضعیت، فوق العاده حساس کرده، تلاش برای انکار این مسئولیت و طرح مسائل فرعی و حاشیه ای از سوی مقام های ایرانی است.

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

کیانوش توکلی
بی بی سی

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.