رفتن به محتوای اصلی

جشنواره موسیقی فجر؛ بازگشت بخش زنان و دو قطعه برای قاسم سلیمانی و قربانیان هواپیمای اوکرای
14.02.2020 - 16:02

جشنواره موسیقی فجر مثل جشنواره‌های فیلم و تئاتر فجر افتتاحیه‌ای ندارد و فقط اختتامیه آن یک روز پس از پایان اجراها برگزار می‌شود. قرار است که در مراسم پایانی جشنواره، از چهار چهره موسیقی ایران، نادر مشایخی (رهبر ارکستر)، حسن اسکندری (موسیقی عاشیقی)، افلیا پرتوی (نوازنده پیانو و سرپرست ارکستر زنان) و هوشنگ ظریف (نوازنده تار) تقدیر شود.

با این حال، این دوره از جشنواره موسیقی فجر به گفته مسئولان آن، برخلاف دیگر جشنواره‌های فجر، رقابتی نیست.

در جشنواره امسال ۱۶۰۴ هنرمند حضور دارند که زنان فقط ۳۷ درصد آنان را تشکیل می‌دهند. در کل نیز ۹۰ اجرا در شش سالن تهران، تالار وحدت، تالار رودکی، فرهنگسرای نیاوران، سالن سوره، برج آزادی و برج میلاد برگزار می‌شود.

از روز ۲۰ بهمن نیز اجراهایی در استان‌های آذربایجان شرقی، بوشهر، زنجان، خوزستان، گلستان، مازندران و منطقه آزاد اروند آغاز شده که دوازده گروه از آنها در تهران نیز روی صحنه می‌روند. اغلب، گروه‌های بومی و محلی در استان‌های ایران به اجرای موسیقی می‌پردازند.

در حالی که بخش زنان در جشنواره سال گذشته بطور کلی حذف شده بود، امسال از ۸۲ گروه حاضر، فقط پنج گروه در بخش زنان حضور دارند: نوشه (به سرپرستی نیوشا بریمانی)، کوک ماه (لیلا جعفرپور)، چریکه‌سنه (شرمین زرفشان)، تیدا (ترگل خلیقی) و ستاره قطبی (بهار ایلچی).

محدودیت‌های همیشگی موسیقی زنان در ایران، در جشنواره موسیقی فجر نیز وجود دارد. به عنوان نمونه، زنان فقط می‌توانند در سالن نسبتا کوچک فرهنگسرای نیاوران موسیقی اجرا کنند و از اجرای زنان در سالن‌های بزرگتر مثل برج میلاد جلوگیری شده است.

جشنواره موسیقیحق نشر عکسIRNA

این محدودیت‌ها بر کیفیت آثار آنان نیز تاثیر گذاشته است. به گفته ترگل خلیقی "چون نه ویدیویی از کارها ضبط می‌شود نه جایی شنیده می‌شود، تلاش زنان برای ارائه موسیقی خوب کمرنگ است."

شرمین زرفشان، هنرمند کرد که برای اولین بار در جشنواره موسیقی فجر شرکت کرده، گفته است: "هنرمندان زن زیادی در ایران فعالیت می‌کنند و می‌شد حداقل ۱۵ اجرا [از موسیقی زنان در این دوره از جشنواره] باشد."

در بخش پاپ، هشت گروه حاضر هستند. در بخش خارجی نیز قرار بود هشت گروه حضور پیدا کنند که گروه پلوان حمیداف از کشور ترکمنستان انصراف داد. رسانه‌های ایران به نقل از وزارت خارجه این کشور نوشتند که وزارت فرهنگ کشور ترکمنستان "به دلیل شیوع بیماری کرونا در منطقه و با توجه به مسدود شدن مرز زمینی ترکمنستان با ایران"، به گروه پلوان حمیداف برای سفر به ایران مجوز نداده است.

تریو جاز از ایتالیا، ضابط نبی‌زاده از آذربایجان، جاز بنفش و دوئت زهی آونر از اتریش، فلوریان نواک از بلژیک، دوئت آکاردئون و ساکسیفون از فرانسه و ظافر یوسف، خواننده و نوازنده تونسی، هفت گروه خارجی باقی‌مانده هستند.

علاوه بر بخش‌های جانبی جشنواره، شامل "ترانه و رسانه" و "موسیقی و رسانه"، اعلام شده که در جشنواره امسال، ارکستر سمفونیک دو قطعه موسیقی را اجرا خواهد کرد که بهزاد عبدی برای قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس و قربانیان هواپیمای اوکراینی ساخته است.

جشنواره موسیقیحق نشر عکسIRNA

فراز و نشیب جشنواره موسیقی فجر

موسیقی، یکی از حوزه‌های حساس فرهنگی بود که با انقلاب ایران با موانع جدی بسیاری مواجه شد.

آن طور که در سایت رسمی جشنواره‌ موسیقی فجر آمده، این جشنواره در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را با عنوان "جشنواره سرود و آهنگ‌های انقلابی" آغاز کرد. پس از چهار سال، عنوان آن به "جشنواره موسیقی فجر" تغییر کرد و در سال ۱۳۷۰ نیز برای اولین بار چند گروه خارجی به جشنواره دعوت شدند.

البته در سال‌های آغازین، بیشتر تلاش شده بود که گروه‌های خارجی از کشورهای اسلامی یا هنرمندان مسلمان دیگر کشورها باشند و بخش بین‌الملل نیز "معرفی موسیقی ملل مسلمان" نام داشت. بخش بین‌الملل جشنواره، در سال‌های اخیر دچار فراز و نشیب‌هایی بوده و هر زمان که دولت ایران با تنگناهای مالی مواجه شده، بیشترین صرفه‌جویی شامل این بخش شده است.

در سال ۱۳۷۶ پس از پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری، گروه‌های موسیقی زنان در جشنواره‌ موسیقی فجر به اجرای برنامه پرداختند. همچنین جشنواره‌ای ویژه موسیقی زنان با عنوان "گل یاس" برگزار شد که پس از مدتی از ادامه فعالیت بازماند.

حضور زنان در جشنواره موسیقی فجر، بویژه در دوره محمود احمدی‌نژاد رو به کاهش رفت؛ طوری که در سال ۸۹، فقط مجوز اجرای سه گروه موسیقی به زنان داده شد.

در سال ۱۳۸۹ بیست و ششمین دوره جشنواره موسیقی فجر در حالی برگزار شد که تعدادی از سر‌شناس‌ترین هنرمندان مثل شهرام ناظری، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون، کیهان کلهر، کامکار‌ها، فریدون شهبازیان، همایون خرم، مجید انتظامی، همایون شجریان، عبدالحسین مختاباد و حسام الدین سراج غایب بودند.

عبدالحسین مختاباد گفت: "نگاه غالب به جشنواره موسیقی فجر نگاه فرهنگی نیست و در حال تبدیل شدن به جشنواره‌ای سیاسی است که از کمترین بار فرهنگی و هنری برخوردار است و متاسفانه این نگاه غیرفرهنگی در هر دوره‌ای بیش از گذشته دیده می‌شود."

سهیلا پورگرامی، سرپرست گروه "آوای مهربانی"، از معدود هنرمندان زن حاضر در آن دوره نیز، پس از یکی از اجراهای گروهش در جشنواره گفت: "امشب نیمی از سالن اجرای من خالی بود." همچنین در حالی که موسیقی‌ پاپ چند سالی بود به بخش رقابتی جشنواره اضافه شده بود، به بخش جنبی منتقل شد.

سی و پنجمین دوره جشنواره موسیقی فجرحق نشر عکسIRNAImage captionسی و پنجمین دوره جشنواره موسیقی فجر

با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۲، موسیقی پاپ در اجراهای جشنواره پررنگ‌تر شد. در همان اولین سال ریاست جمهوری آقای روحانی، علاوه بر اجرای ۱۱ خواننده پاپ در یکی از بزرگترین تالارهای موسیقی کشور، محمد اصفهانی نیز در تالار وحدت برنامه اجرا کرد.

با این که حسن روحانی در دیدار با هنرمندان وعده داده بود که ارکستر سمفونیک و ملی را راه اندازی می‌کند، از جمله خلاهای جدی آن دوره، عدم حضور دو ارکستر ملی و سمفونیک بود.غیبت موسیقی نواحی هم در جشنواره فجر محسوس بود.

غیبت ارکستر ملی و سمفونیک سال بعد هم ادامه داشت و در بخش بین‌الملل نیز با دعوت از تکنوازان یا گروه‌های کم تعداد (دوئت و تریو و کوراتت) سعی شد بیشترین صرفه‌جویی ارزی صورت گیرد.

پیش از برگزاری جشنواره سی‌ام، با فشار منتقدان دولت، حضور ارکستر سمفونیک پیتسبورگ آمریکا لغو شد، اما برای نخستین بار یک گروه موسیقی آمریکایی با نام "انیمیشن" در جشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه پرداخت.

سال بعد، جشنواره با اجرای ارکستر سمفونیک تهران، به رهبری علی رهبری، افتتاح شد. ارکستر ملی نیز بعد از مدت‌ها تعطیلی، در خردادماه آن سال دوباره کارش را آغاز کرد و در جشنواره موسیقی فجر حضور یافت.

گروه کامکارها نیز برای اولین بار در جشنواره شرکت کردند و علی‌رغم تصمیم اولیه شورای نظارت جشنواره فجر برای حذف سالار عقیلی، خواننده موسیقی سنتی ایرانی به دلیل حضور در تلویزیون من‌وتو، او به جشنواره بازگشت. اما در حالی که قرار بود برای نخستین بار و بعد از ده سال کاوه یغمایی کنسرتی داشته باشد، اجرای او یک روز قبل از جشنواره لغو شد.

 

انصراف کارگردانان ایتالیایی از حضور در جشنواره فجر به دنبال درخواست شماری از هنرمندان

سال ۱۳۹۵، درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، برگزاری جشنواره را دو روز به تاخیر انداخت اما جشنواره با اجرای پرویز شهید خان، نوازنده سی تار هندی، که برای اولین بار در ایران اجرا می‌کرد، و اکرم خان، نوازنده طبلا آغاز شد.

سال بعد، اجرای مشترک گروه موسیقی بوشهری لیان به همراه گروه خانه درام چین در جشنواره موسیقی فجر در تهران خبرساز شد زیرا در میانه برنامه، پوشش یکی از نوازندگان زن از سر او افتاد. در آن سال نیز اجراهای بسیار کم زنان به چشم می‌آمد.

گذشته از انتقادهایی که به نحوه مدیریت جشنواره شد، حوادث و اعتراض‌های دی‌ماه ۹۶ یکی از دلایل استقبال کم از جشنواره موسیقی فجر بود.

سال ۱۳۹۷، گرچه حضور گروه‌های خارجی در جشنواره نسبتا خوب بود، اما وضعیت وخیم اقتصادی موجب شد که در کل جمع و جورتر از دوره‌های گذشته برگزار شود. در بخش پاپ هم نامی از چهره‌های با سابقه این شاخه نبود اما چهره‌های جوانتر با استقبال مواجه شدند.

سی و پنجمین دوره جشنواره موسیقی فجرحق نشر عکسIRNA

امسال، پس از اعتراض‌های گسترده آبان‌ و همچنین سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی با پدافند موشکی سپاه پاسداران، برخی از هنرمندان از شرکت در جشنواره‌های فجر انصراف دادند.

علی رهبر، موسیقی‌دان و رهبر بین‌المللی ارکستر، در آستانه برگزاری این جشنواره گفت: "سطح این جشنواره به مرور زمان افت کرد و مشکلات آن افزایش یافت. اگر هزینه‌ای که صرف این جشنواره می‌شود، برای نوازندگان، ارکستر یا کنسرت‌های خوب خرج می‌شد نتیجه بهتری داشت. بودن یا نبودن این جشنواره تفاوت چندانی برای مردم ندارد."

رضا موسوی‌زاده؛ نوازنده، خواننده، آهنگساز و یکی از اعضای هیأت مدیره کانون نوازندگان سنتی خانه موسیقی، درباره اینکه چرا به اتفاق اعضای گروه "فاخته" در جشنواره امسال حضور ندارد، گفت: "در جشنواره موسیقی فجر حضور نداشتیم زیرا با سیاست‌های این رویداد همسو نیستم."

کمی پیش از برگزاری جشنواره امسال، رسانه‌های ایران اعلام کرده بودند که شورای ارزیابی سی و پنجمین جشنواره موسیقی فجر، پیشنهادهای خود را برای تغییر آیین‌نامه جشنواره ارائه کرده است

دیدگاه‌ و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.

کیانوش توکلی
بی بی سی

فیسبوک - تلگرامفیسبوک - تلگرامصفحه شما

توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد! 

افزودن دیدگاه جدید

لطفا در صورتیکه درباره مقاله‌ای نظر می‌دهید، عنوان مقاله را در اینجا تایپ کنید

متن ساده

  • تگ‌های HTML مجاز نیستند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
  • Web page addresses and email addresses turn into links automatically.

لطفا نظر خودتان را فقط یک بار بفرستید. کامنتهای تکراری بطور اتوماتیک حذف می شوند و امکان انتشار آنها وجود ندارد.

CAPTCHA
لطفا حروف را با خط فارسی و بدون فاصله وارد کنید CAPTCHA ی تصویری
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید.