به مناسبت پنجاه و سو مین سالگرد  14 اسفند               ( ضیاء مصباح )

بعنوان مقدمه : با امید به اینکه  درپایان  سال مردمان این دیار  با کم شدن دغدغه زندگی مسئولیت پذیرتر بوده   و  دشمنی و کینه توزی ها بر آمده از ناتوانی سیستم در آموزش درست « با اینهمه امکانات در دسترس » به دوستی و تفاهم تبدیل شود  ودر این «بحران کرونا»  با رعایت بهداشت ، سلامت عمومی  را بسهم خود با خطربیشتر مواجه نسازیم،دربخش خدمات  با عرضه مناسب  مواد مورد نیاز گرانفروشی را که در واقع دزدی است  رواج ندهیم تا بعنوان نمونه وزیر بهداشت با احتکار ماسک  و  سازمان حمل و نقل درون شهری با کمبود اقلام ضد عفونی کننده و استفاده از مواد غیر استاندارد (هر چند بر آمده از بی تدبیری و نداشتن برنامه دست اندرکاران میباشد ) مواجه نشوند وبالاخره در اعزام 300 هزار گروه تخصصی پزشکی که با محدودیت امکانات میتوانند خود ناقل ویروس باشند تعمق فر مایند و....اینکه :

در این موقعیت  بایستی از هر لحاظ منزه و مبری از هر گونه پیرایه ای با تعریف اصولی  و دارای پندار نیک که بنیان سلامت نفس و توجه به منافع ملی بران استوار میباشد ، باشیم تا جامعه با مشاهده صداقت به یاری حکومت بشتابد

 و از سوئی ابزار آشتی ملی برتمرکز مسؤلیت و پاسخگویی ، وحدت فرماندهی ، رعایت شرایط احراز و شایستگی ها ، حقوق شهروندی ، تجدید نظر در روابط بین المللی ، قطع امتیازات مبتنی بر رابطه  و اتمام دخالت در امور دیگران استوار است و

این همه لازمه اش اعتماد به  توانمندان پاک دست متخصص که  تحمل آنان را به گواه عملکرد 4 دهه اخیرنداشته و  درکی درست با معیارهای قابل قبول نداشته اند ، مسیولیت را نمیشناسند وبمصداق عینی« آنچه نا یافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش »بر سر شاخ بن میبرند ....

و بالاخره اینکه  دولتها در جوامع پیشرفته  با انتخاب مردمند ، با همه پاکی و آراستگی فکری از میان بهترینها از لحاظ علمی ، صلاحیت و شایستگی ها ....

 این مقدمه به این دلیل آمد که در این غوغای بپاخواسته «در پی انکار ورود ویروس مرد افکن کرونا »  با مسافرت طلاب چینی آنهم با هواپیماهای شرکت رانتی ماهان و در پیش بودن راهپیمائی 22 بهمن و انتخابات و...یادآوری سالگرد در گذشت مصدق در میان تلفات نسبتا انبوه ایرانیان در این روزهاو.... شاید نوعی بی دقتی تعبیر گردد .. اما اشاره ای به شایستگی ها و خصلتهای پاک انسانی و مدیریتی این چهره ملی بیشتر و بهتر نمود مینماید ... اما بعد :

نمونه ای از اهلیت‌ اخلاقی، سلامت نفس ،پندار نیک ، مردم خواهی و ایمان شادروان دکتر محمد مصدق که بر خلاف متولیان ناشایست فعلی باهدف خدمت راستین به این آب و خاک تقبل مسئولیت نمود و تا پایان عمر با برکتش همه هزینه ها را متقبل شد

در مقدمه‌ی کتاب خاطرات و تألمات مصدق که به اهتمام شادروان «ایرج افشار» چاپ شده آمده:

این کتاب در واقع اتوبیوگرافی واقعی و حقیقی جامع و کاملی است در همه‌ی زمینه‌های زندگی مصدق و بر پایه‌ی شواهد و مدارک و اسناد فردی : انسانی بود امین، صدیق، راستگو، راست‌ رو و در گفتار، کردار، رفتار پاک و پاکیزه و عاری از هر نوع شائبه.

باید گفت شرح حال‌های خود نوشت برای مورخ و محقق ارزش و اهمیت بسیاری دارد و از جمله اسناد گویا و زنده‌ای است برای هر عصر و دوره و برای هر رجل سیاسی......

برای تأیید این نظر به گفتار شادروان دکتر عبدالحسین زرین‌کوب مورخ، ادیب و محقق توانا در ارزش اتوبیوگرافی اشاره میشود که می‌گوید :

خاطرات، سفرنامه‌ها، اتوبیوگرافی‌ها و ... بهترین ، موثق‌ترین اسناد ، مستندات ، مراجع و منابع گران‌بها و با ارزشی هستند برای شناخت پیشینه‌ی سوابق سیاسی، اجتماعی، رفتار و کردار یک رجل سیاسی، منتها زمانی قابل استناد و استنتاج هستند که مورخ آن اسناد را با مراجع و منابع موثق و مطمئن دیگر مقابله ، معاینه و تطبیق دهد و آنگاه با حسن تشخیص و درایت و کیاست خویش بتواند  راست را از ناراست تمیز  دهد واز داوری غرض‌‌آلود و مشوب و خودبینانه بپرهیزد و با نگرشی صادقانه ، عادلانه و منصفانه حقیقت را از غیر آن باز یابد، در این صورت است که این گونه اسناد واجد شایستگی و اهلیتند (دو قرن سکوت- مقدمه- صفحه 13)

در این رابطه -جهت آگاهی نسل جوان به چند مورد از نوشته‌های شادروان دکتر مصدق در سالگرد فقدان این چهره منزه و نیک پندار ملی اشاره می‌شود :

در موضوع انتصاب به ایالت فارس :

ورودم به شیراز در بازگشت از سوئیس از طریق هندوستان مواجه بود با ناامنی‌هایی که در بعضی از نقاط مخصوصاً آباده بروز کرده و فرمان‌فرما والی این ایالت هم استعفا داده  و دولت این مأموریت را به هر کس تکلیف می‌نمود چون برقراری امنیت پول و استعداد می‌خواست نمی‌پذیرفت.

نه مردم می‌خواستند کسی به فارس برود که از خان های آنجا پیروی کند و نه سیاست انگلیس در آن وقت که تبلیغات کمونیستی رو به شدت بود با این امر نظر موافق داشت

متنفذین هم که می‌دانستند هر کس از تهران اعزام شود به ضرر عموم خواهد شد ، پس از اطلاع از حضور من در آنجا، نمایندگان طبقات و احزاب  را به رفتن به تلگراف‌خانه تشویق و انتصاب مرا به آن ایالت از حسن پیرنیا (نخست‌وزیر) درخواست کردند، او به من تلگراف نمود تا شرایط خود را برای تصدی این خدمت پیشنهاد کنم و با من وارد مذاکره شدند و مرا به توقف در شیراز و قبول خدمت تشویق نمودند و گفتند :

حقوق یک وزیر در ماه هفتصد و پنجاه تومان است ولی در فارس به مراتب بیش از آن یعنی حدود 12 هزار تومان ، به این ترتیب :

ـ  حقوق دولت یک ماهه شش هزار تومان در یک سال هفتاد و دو هزار تومان

ـ  قوام‌الملک ماهی دو هزار تومان به والی می‌پردازد.

ـ عشایر قشقایی نیز همین مبلغ را به والی می‌دهند.

ـ از نصیرالملک بابت عواید متفرقه سالی بیست هزار تومان والی ایالت می‌گیرد و ...

این پیشنهاد مخالف سبک و سلیقه من بود، قبول نکردم - گفتند حالا که چیزی نمی‌خواهید به شما چیزی نمی‌دهیم - گفتم مقصود این است که از مردم چیزی نگیرید برای مردم چه فرق می‌کند که وجه بدهند ولی شما به من چیزی ندهید .

 متعهد شدند نه از کسی بگیرند و نه پولی به من بدهند - این بود که به دولت تلگراف زدم که اگر رجال متنفذ به عهد خود وفا کنند من نه پول می‌خواهم نه قوا و اگر خلف عهد کنند من آن کسی نخواهم بود که علیه مردم قوا به کار ببرم و آن وقت استعفا می‌دهم.

(موضوع مربوط به سال 1299 شمسی دقیقا صد سال قبل می باشد )

دوران والی‌گری فارس:

هنوز بیش از چند روزی به آخر سال نمانده بود که مؤیدالشریعه یکی از علما و ملاکین شیراز نزد من آمد و از پلیس جنوب شکایت کرد و گفت ملک مزروعی من را می‌خواهند میدان اسب‌دوانی قرار دهند که از فرمانده انگلیسی پلیس جنوب خواستم که توضیح دهد .

 نتیجه گرفتم که قصدشان این است بعد از اسب دوانی خسارت صاحب زمین را بپردازند و تصور می‌کردم که این کار مؤیدالشریعه را راضی کند - اما او گفت امسال با اقداماتی که شما کردید به من وجهی می‌دهند ولی حق استفاده از زمین را برای خود حفظ می‌کنند و سالهای بعد به استناد این سابقه چیزی به من نخواهند داد به او گفتم خودتان به فرمانده قشون مراجعه کنید - در جواب گفت من به کسی امید ندارم و شکایتم را به خدا خواهم گفت و از جلسه خارج شد ...

از این طرز بیان متأثر شدم در این اثنا کارتی از فرمانده انگلیسی رسید و مرا برای روز اسب‌دوانی دعوت کرد در جواب نوشتم که از حضور در آن محل که مالک آن راضی نیست خودداری می‌کنم ، با رسیدن این تذکر کلنل انگلیسی تلفنی گفت از کاری که شده معذرت‌ می‌خواهم و زمین دیگری برای اسب‌دوانی تهیه کرد و تمام چادرهایی که در ملک غصبی برپا شده بود به محل جدید حمل نمودند .

این طرز رفتار در روزهای آخر سال 1299 اتفاق افتاد و برای من بسیار خاطره‌آ‌میز شد.

خاطره‌ی دیدار من با محمدحسن میرزا ولیعهد احمد شاه:

به پیشنهاد نخست‌وزیر وقت (حسن پیرنیا) مدت چهارماه والی آذربایجان بودم و استعفا داده به تهران بازگشتم که محمدحسن میرزا ولیعهد « برادر احمدشاه » این پیام را برای من فرستاد:

با اختصاصی که ایالت آذربایجان به من دارد انتظارم این بود که بعد از مراجعت از تبریز به دیدار من بیایید و گزارش بدهید اکنون مدتی است آمده‌اید و مرا ملاقات نکرده‌اید خوب است ساعتی بیایید با هم صحبت کنیم ...

روز بعد به «قصر ابیض » رفتم و همین سؤال را تکرار کرد، گفتم که به این دلیل به دیدن شما نیامدم چون جواب تلگراف مرا نداده بودید من موقع بازگشت شما از اروپا به ایران تبریک ورود گفتم.

ولیعهد گفت شما چرا پیشنهاد کردید از حقوق من کسر شود؟ گفتم از این جهت که شاه و ولیعهد از مملکت بیش از همه استفاده می‌کنند و بیش از همه باید به آن علاقه‌مند باشند که با این تذکر از گفته‌های خود پشیمان شد.

پیشنهاد نخست‌وزیری و قبول آن

زمانی که جمال امامی «نماینده مجلس شانزدهم »پیشنهاد نخست‌وزیری را به من داد (با تصور اینکه مانند سال 1324 که همین پیشنهاد را در مجلس چهاردهم به من داده بود‌ند و آن را رد کرده بودم این بار هم آن را نخواهم پذیرفت) بلافاصله موافقت کردم و با رأی اعتماد اکثریت نمایندگان به نخست‌وزیری انتخاب شدم.

موافقتم به این دلیل بود که طرح نمایندگان راجع‌به ملی شدن صنعت نفت از بین نرود و در مجلس تصویب شود.

چنانچه سیدضیاءالدین نخست‌وزیر می‌شد دیگر مجلسی نمی‌ماند تا موضوع تأیید شود و من را هم با عده‌ای دیگر تبعید می‌کرد، چنانچه شخص دیگری هم متصدی می‌شد باز نمی‌توانستیم صنعت نفت را ملی کنیم ... خوب به خاطر دارم:

در مجلس چهاردهم که نماینده اول تهران بودم، نطقی تهیه کرده تا در جلسه علنی بخوانم و از مضرات قرارداد نفتی 1933 ایران و انگلیس جامعه را مطلع سازم که وضعیت مجلس اجازه نداد، چون وکلای آن دوره غیر از چند نفری با  تمایل سیاست خارجی وارد مجلس شده بودند و حاضر نمی‌شدند کسی راجع به این قرارداد حرفی زده یا اظهار نظری نماید ....

تکمله : خوانندگان ارجمند این روش و منش مدبرانه را با عملکردها و مقاصد متولیان سر تا پا آلوده نظام مقایسه نمایند و....