از هم اکنون نگرانی از آیندە اقتصاد ایران، محافل مختلف در داخل کشور از جملە مسئولان را فراگرفتە است. سئوال اساسی پیش رو این است کە با توجە بە شرایط سخت تحریمها، قرار گرفتن ایران در لیست سیاە FATF و ادامە دشمنی های غیرمنطقی نظام با آمریکا و اسرائیل، بعد از تبعات خاص بیماری کرونا چە پیش خواهدآمد؟

تعدادی از تحلیلگران معتقداند کە آثار اقتصادی و اجتماعی کرونا سە ماه دیگر مشخص می‌شود کە البتە این در خوش بینانەترین حالت خود قراردارد زیرا از هم اکنون اقشار فقیر و کم درآمد جامعە کە وابستە بە درآمدهای روزانە خود برای تهیە نان شب هستند کاملا تاثیرات بیماری کرونا بر زندگی آنان آشکار شدەاست. عدم توجە این قشر از مردم بە هشدارهای مقامات دولتی برای ماندن در خانەهای خود نشان از شرایط وخیم زندگی آنان دارد.

بیماری کرونا بە همە گروههای مختلف اقتصادی آسیب واردکردەاست و با توجە بە وابستگی متقابل بخشهای اقتصادی بە همدیگر، از تولید گرفتە تا توزیع و خدمات، تاثیرات این بیماری پیش بینی ناپذیر ارکان جامعە ایران را بیش از پیش بە لرزە درآوردەاست.

ظاهرا حاکمیت در راستای حمایت از صنوف بویژە کسبە خرد بە توافقات قابل قبولی رسیدەاست، و البتە همزمان در این مورد اظهارنظر می شود کە امید است در زمان اجراء سلیقە خاصی دخیل نشود کە این همانا اشارەدارد بر وضعیت نابسامان درون حاکمیتی و وجود جناحهائی کە هر کدام ساز خود را می زنند.

بطور کلی می توان گفت دو خطر جدی اقتصاد ایران را تهدید می کند: تعدیل نیروی انسانی در اثر ضربە کرونا بە واحدهای خدماتی و تولیدی؛ و ضربە بە چرخە بانکی کشور در اثر عدم بازپرداخت بموقع وامها و مبالغ پرداخت شدە بە ملت. البتە در اینگونە مواقع این دولتها هستند کە با تزریق پول بە واحدهای تولیدی و خدماتی بشیوە موقت از ریزش شدید اقتصادی جلوگیری می کنند. اما در شرایطی کە دولت ایران بر اثر تحریمها و پیشبرد سیاست تقابل با آمریکا در بدترین وضعیت اقتصادی خود قرار دارد، از تزریق چنین بستەهائی بە اقتصاد ناتوان است و بنابراین پیش بینی می شود کە ما در آیندە شاهد بدترین وضعیت اقتصادی در کشور باشیم. و بە نظر نمی رسد کە باتوجە بە نفوذ ایالات متحدە در بانک جهانی و صندوق بی المللی پول ایران بتواند وامی در جهت کمک برای برون رفت از این شرایط دریافت کند.

باید بە این امر توجە کرد کە بحران ویروس کرونا در شرایطی اتفاق می افتد کە براساس اعلام مرکز آمار ایران رشد اقتصادی در ۹ماهه نخست سال ۱۳۹۸ در حدود منفی ۷.۶درصد بوده و رشد اقتصادی بدون نفت نیز تقریبا صفر بوده است.

حال این سئوال مطرح است کە آیا ما دوبارە با خطر شورشهای اجتماعی در کشور همانند آنچە در دی ماە ٩٦ و آبان امسال اتفاق افتادند، روبرو خواهیم بود؟ بی گمان مردم پیش بینی ناپذیری کرونا را مد نظر خواهندداشت، اما کماکان سیاستهای کلی نظام را نیز فراموش نخواهندکرد کە در اثر بی درایتی در حوزە اقتصاد و پیشبرد خط مواجهە غیرمنطقی با آمریکا در عرصە سیاست خارجی، سالهاست شرایط غیرقابل باوری بر کشور تحمیل کردەاند. بنابراین امکان شورش دوبارە وجود دارد، و این بار هم نە صرفا بعلت بیماری کرونا، بلکە بە علت ادامە همان سیاستهای قبلی نظام کە با ظهور کرونا عدم پاسخگوئی ساختاری آن برای موارد غیر قابل پیش بینی بیشتر از هر زمان دیگری نمایان شدەاست.

کرونا در واقع فرصتی است برای بازنگری در سیاستها، هم در حوزە سیاست خارجی و هم در حوزە اقتصاد. در حوزە سیاست خارجی باید بە طرف تفاهم با جهان خارج رفت و در زمینە اقتصادی هم باید بیش از پیش از روشهائی بهرەگرفت کە از طریق ایجاد دولت رفاە و مالیات ستانی ساختاری از ثروتمندان بتوان بهتر بر آسیبهای پیش بینی ناپذیر، از جملە مواردی مانند ویروس کرونا، غالب آمد.