«ده‌ها نفر بودند، برخی از آن‌ها که پابرهنه بودند به‌سرعت می‌دویدند و برخی با دمپایی‌های مندرس می‌گریختند. میدان را که دور زدیم یکی از آن‌ها جلوی اتومبیل ما پرید و پدرم بی‌آنکه مکث کند اشاره کرد که سوار شود. عقب اتومبیل نشست و با بردن نام پدرم از او تشکر کرد. پدرم هم در جواب گفت {...} جان چشم و دل ما روشن، خانه پدرت همان محله سابق است؟ گفت بله، اما آنجا نمی‌روم.»

جمعه، ۸فروردین۱۳۹۸، نزدیک به ساعت ۴:۳۰ بعدازظهر، در بزرگ آهنی زندان مرکزی سقز باز شد و ده‌ها زندانی این زندان به بیرون گریختند. زندانیانی که دمپایی‌های کهنه به پا داشتند و با سرعت می‌دویدند. چند نفری، آن طرف میدان زندان و در طول «بلوار جمهوری» سوار اتومبیل‌های عبوری شدند و بیشترشان در کوچه‌های «محله بلوار» پراکنده شدند و گریختند.

«بهزاد»، جوانی که می‌گوید یکی از زندانیان فراری، سوار اتومبیل پدر او شده است، می‌گوید پدرش زندانی فراری را شناخته بود: «پدر این زندانی فراری همکار قدیمی بابای من بود. سال گذشته او را به اتهام قاچاق مشروبات الکلی بازداشت کرده بودند و ظاهرا حکم سنگینی هم گرفته بود.»

براساس گزارش‌ ایرنا، ۷۴ زندانی روز شنبه موفق شدند از زندان سقز بگریزند. به گفته «رسول»، یکی از زندانیان زندان سقز که پیش از نوروز سال جاری به مرخصی آمده است، زندان سقز ۵ بند دارد، اما فراری‌ها همه از بند یک و دو (بند سلامت) زندان هستند: «بند یک مختص زندانیان مرتبط با مصرف، حمل و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی است. در بند ۲ زندانیان غیر از مواد مخدر با هر جرمی نگهداری می‌شوند. بند ۳، مختص نظامیان است و بند ۴ هم بند قرآن است و مختص کسانی است که آموزش قرآن می‌بینند. بند ۵ زندان هم مختص زنان است که برخی از آن‌ها به مرخصی رفته‌اند یا اخیرا عفو گرفتند و اکنون فقط دو زندانی زن دارد.»

رسول می‌گوید زندانیانی که عفو رهبری شامل حال آن‌ها نشده بود و یا دادستانی با درخواست مرخصی آن‌ها از زندان موافقت نکرده بود از وضعیت بهداشتی داخل زندان و نبود امکانات در درمانگاه زندان شاکی بودند. این زندانیان با توجه به این‌که سقز بالاترین تعداد مبتلایان به ویروس کرونا را در استان کردستان دارد، نگران بودند به ویروس کرونا مبتلا شوند و در زندان جان خود را از دست بدهند و برای همین درخواست آزادی موقت داشتند: «ظهر شنبه، بعد از توزیع نهار، زندانیان بند ۱ و بند سلامت به مقابل واحد اداری زندان فراخوانده شده‌اند. معلوم نیست چرا به همه زندانیان هر دو بند که نزدیک به ۱۳۰ نفر هستند اجازه داده‌اند که هم‌زمان از بند بیرون بیایند و آنجا منتظر خواندن نام‌هایی بمانند که با درخواست مرخصی آن‌ها موافقت شده است.»

واحد اداری/قضایی زندان سقز، در داخل محوطه زندان و مقابل ساختمان اصلی زندان قرار دارد که بندهای زندان در آن واقع شده است. به گفته رسول، محوطه مابین واحد اداری و ساختمان اصلی زندان حیاط بازی است که در اصلی زندان به روی آن باز می‌شود و عملا مابین این حیاط و در اصلی زندان که یک اتاقک افسرنگهبانی در کنار آن قرار گرفته است، هیچ حصاری وجود ندارد.

به گفته یکی از سربازان نگهبان زندان که روز جمعه در زندان حضور داشته است، پس از جمع شدن زندانیان در حیاط، تنها نام نزدیک به ۵۵ زندانی خوانده شد و سپس از سایر زندانیان خواسته شد به بندهای خودشان برگردند؛ اما زندانیانی که نامشان خوانده نشد و مشخص نیست برای این شورش و فرار پیش‌تر برنامه‌ریزی داشته‌اند و یا صرفا از فرصت پیش‌آمده استفاده کرده‌اند به اتاقک افسرنگهبانی در ضلع داخلی در زندان حمله کردند: «یکی از برجک‌های زندان کاملا به حیات اصلی زندان اشراف دارد و دو افسرنگهبان ساکن اتاقک هم اسلحه داشتند اما آن‌ها یا نخواستند یا نتوانستند از اسلحه استفاده کنند. حمله زندانیان به اتاقک افسرنگهبانی خیلی سریع اتفاق افتاد و عملا امکان واکنش را از آنان گرفت. زندانیان، آن‌ها را کتک زدند و در زندان را به‌زور باز کردند، اما درحالی‌که می‌توانستند، تلاش نکردند افسرها را خلع سلاح کنند.»

«خبرگزاری فارس»، در خبری که در مورد این فرار منتشر کرد، مدعی شده تعدادی از این زندانیان در حین فرار ماشین‌های عبوری را به‌زور از مردم گرفته و یا سوار آن‌ها شده‌ و با تهدید چاقو از محل گریخته‌اند. «ئاوات» که از ساکنان یکی از آپارتمان‌های نزدیک به میدان زندان در محله بلوار است و از پشت‌بام خانه‌اش شاهد صحنه فرار زندانیان بوده است می‌گوید این ادعا کذب است: «چند نفری را دیدم سوار اتومبیل‌های عبوری شدند. نمی‌دانم شاید آن اتومبیل‌ها اصلا منتظر آن‌ها بودند، اما نه چاقویی در کار بود و نه خشونتی. از دیروز هم کسی چیزی دراین‌باره تعریف نکرده است، معلوم نیست خبرگزاری فارس این حرف را از کجا درآورده است. در کوچه‌ها هم برخی از زندانیان در خیلی از خانه‌ها را زدند که کفش بگیرند. من چندتایی را هم دیدم که به آن‌ها کفش دادند.»

در میان این ۷۴ زندانی فراری، دست‌کم ۶ زندانی محکوم به اعدام هم بوده‌اند که تا زمان تنظیم این گزارش خبری از بازداشت دوباره آن‌ها منتشر نشده است. گفته شده است دست‌کم یکی از این ۶ زندانی اعدامی فراری از زندانیان سیاسی زندان سقز است که زیر حکم اعدام بوده است. یکی دیگر از این اعدامی‌ها، «شایان سعیدپور» است که ۵ سال پیش و درحالی‌که تنها سن ۱۷ سال سن داشت مرتکب قتل شده بود و بعدتر به اعدام محکوم شد.

به گفته «محمد جباری»، دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان کردستان تا بعدازظهر شنبه، ۹ فروردین، ۱۰ زندانی فراری دوباره بازداشت شده و ۳ نفر خود را تسلیم نیروهای امنیتی کرده‌اند اما ۶۱ نفر از زندانیان همچنان متواری هستند.

در پی این فرار، «ابراهیم رئيسی»، رییس قوه قضاییه ایران، دستوری ویژه صادر کرد تا با کسانی که در ماجرای فرار زندانیان قصور داشته‌اند برخورد شده و مراقبت‌های امنیتی از زندان‌های سراسر ایران افزایش یابد. رییس قوه قضاییه همچنین از دادستان کل کشور خواسته برای بررسی این حادثه و بازگرداندن زندانیان کمیته‌های قضایی، اطلاعاتی و انتظامی تشکیل شود.

این در حالی است که «صادق حسینی»، فرمانده سپاه بیت‌المقدس کردستان دیروز به خبرگزاری مهر گفته بود فرار تعدادی از زندانیان زندان سقز، «احتمالا ناشی از ترس از ویروس کرونا بوده» است. گفتنی است خبرگزاری مهر اکنون این خبر را پس از تکذیب آن از سوی روابط عمومی سپاه کردستان از دسترس خارج ساخته است.

از سوی دیگر، جانشین فرماندهی انتظامی کردستان هم جمعه‌شب، با بیان اینکه ورودی‌های شهر سقز بسته شده است و اقدامات پلیسی برای شناسایی و بازداشت زندانیان در حال انجام است گفته بود: «پلیس امنیت و آگاهی در حال پیگیری و اقدامات لازم برای دستگیری فراریان هستند.»

خبرگزاری دولتی ایران، ایرنا بامداد یکشنبه ۱۰ فروردین‌ماه از بروز «درگیری» در زندان شهر همدان خبر داده است.

ایرنا توضیح بیشتری در خصوص «ناآرامی» در زندان همدان ارائه نکرده، ولی نوشته است که خبرهایی در خصوص «درگیری بین زندانیان» دریافت کرده و مسئولان استان در حال بازگرداندن آرامش به این زندان هستند.

ایرنا اضافه کرده است: «براساس اطلاعات دریافتی، شرایط زندان همدان تحت کنترل گزارش شده است.»

طبق این گزارش قرار است مسئولان مربوطه استان همدان صبح یکشنبه جزییات این ناآرامی را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دهند.

گفتنی است که پیش‌ازاین گزارش‌هایی از ناآرامی و شورش در برخی زندان‌های کشور همچون زندان پارسیلون خرم‌آباد، زندان الیگودرز خرم‌آباد و زندان تبریز در اعتراض به شیوع ویروس کرونا در این زندان‌ها منتشر شده بود. شامگاه شنبه نیز خبر ناآرامی و شورش در زندان مهاباد و ناآرامی و شورش در زندان الوند همدان و احتمال فرار برخی از زندانیان این زندان‌ها منتشر شد.