گسترش کرونا، دو طیف مخالف و حامی تحریم های واشنگتن علیه تهران را در ابعادی بی سابقه رو در روی هم قرار داده است. در یک سوی طیف، کسانی قرار دارند که تحریم های آمریکا را مانع اصلی مهار کرونا در ایران می دانند و مقابله با این بیماری را بدون پایان کامل تحریم ها غیر ممکن می بینند. در سوی دیگر، کسانی هستند که رفع تحریم ها را تقویت کننده حکومت در زمینه های سیاسی و امنیتی می دانند، و نه رفع مشکلات آسیب دیدگان کرونا.

کلّیت استدلال های رد و بدل شده میان دو گروه فوق، کمابیش همان هاست که در دوران پیش از کرونا هم در جریان بوده. ولی گذشته از جنبه های سیاسی استدلال ها، قابل انکار نیست که کرونا در معادلات تحریم ها، برخی متغیرها را تغییر داده و برخی را تغییر نداده، که گمانه زنی در مورد آینده بدون تفکیک آنها از یکدیگر دشوار خواهد بود.

مهمترین متغیرهایی که در نتیجه کرونا تغییر کرده اند را باید تلفات انسانی بسیار بالای این بیماری و هزینه های نجومی کنترل آن دانست. مهمترین متغیرهایی که -تقریبا- دست نخورده باقی مانده اند هم، سیاست های کلان تهران و واشنگتن در ارتباط با همدیگر هستند.

تا آنجا که به حکومت ایران مربوط می شود، به نظر می رسد سیاست کلان تهران نه دریافت کمک به ازای نرمش در مقابل واشنگتن، که همچون گذشته تلاش برای دسترسی کلی به منابع مالی از طریق پایان تحریم هاست. اینکه مقام های ایرانی، در مقابل موضع رئیس جمهور آمریکا -مبنی بر اینکه اگر تهران بخواهد واشنگتن به آن کمک خواهد کرد- می گویند واشنگتن باید مجموعه تحریم هایش را لغو کند، از جمله نشانه های همین سیاست است.

تا آنجا که به دولت آمریکا مربوط می شود نیز، ظاهرا سیاست مشخص دولت ترامپ، به روال سابق ادامه تحریم ها برای به عقب‌نشینی واداشتن راهبردی تهران است. به عبارت دیگر واشنگتن احتمالا نه حاضر است به خاطر کرونا از پیگیری اهداف راهبردی خود -که تحریم را مهمترین ابزار آن می داند- خودداری کند، و نه اینکه در میانه بحران اقتصادی کرونا، به سراغ چرخش پرخرج به سمت سرنگونی حکومت ایران خواهد رفت. تشدید فشار آمریکا بر متحدان تهران در عراق و همزمان، انتشار خبر مخالفت دونالد ترامپ با پیشنهاد وزیر امور خارجه خود برای درگیری مستقیم با نیروهای ایرانی، در چنین چارچوبی قابل ارزیابی است.

نتیجه آنکه در کوتاه مدت، گذشته از تحولات "مطلوب" موافقان و مخالفان تحریم، محتمل ترین تحول "ممکن" نه تغییر کلی سیاست واشنگتن له یا علیه تهران، که کاهش تحریم های ثانویه علیه کشورهای طرف معامله با ایران خواهد بود. در صورتی که اتفاقات غیرمنتظره ای نیفتند، این تحول کمابیش از جنس مبادله ای خواهد بود که به تازگی، میان ایران و اروپا و با استفاده از ساز و کار مالی اینستکس انجام شد. این نوع مبادلات البته به مقابله مستقیم با کرونا کمک می کنند، ولی هزینه های غیرمستقیم این مقابله -مثلا کمک اقتصادی به آسیب دیدگان از کرونا- را پوشش نمی دهند. هزینه هایی که تامین آنها در ایران، تا اطلاع ثانوی بدون کاهش هزینه نهادهای حکومتی ممکن نخواهد بود.

در عین حال نباید فراموش کرد که در عالم واقعیت، کاهش نسبی تحریم ها نیز، هدفی نیست که به راحتی قابل تامین باشد. از طرفی تحقق این هدف، نیازمند کنترل نسبی سطح تنش میان ایران و آمریکا خواهد بود چرا که مثلا در صورت بروز تنش های نظامی میان دو کشور، هر تحولی در زمینه تحریم ها تحت الشعاع فضای جدید قرار می گیرد. از طرف دیگر کاهش نسبی تحریم ها، نیازمند میزانی از هماهنگی دستگاه های حکومتی در ایران است که حداقل در حال حاضر وجود ندارد.

به عنوان نمونه، اگرچه بخش هایی از حکومت ایران در حال کمپین کردن برای رفع تحریم ها با تاکید بر نیاز کشور به تجهیزات پزشکی هستند، ولی اولویت بخش هایی دیگر معطوف به اثبات آن ادعا شده که وضعیت ایران در این فقره بسیار هم مناسب است. تبلیغاتی که نقطه اوج آن، تاکیدات مکرر بر بهتر بودن وضع ایران از کشورهای غربی یا ادعای آمادگی برای "کمک به مردم مستضعف آمریکا" در جهت مقابله با کرونا بوده است.

نهایت آنکه در فضای معادلات موجود، مشکل می توان تصور کرد که بحران کرونا باعث "محو تحریم ها" -چنانکه حکومت ایران انتظار دارد- یا "در هم شکستن حکومت" -چنانکه طیفی از مخالفان حکومت انتظار دارند- بشود. در عوض اما عملی ترین تغییری که ممکن است قابل تصور باشد، برقراری نوعی "آتش بس" نسبی در حوزه تحریم ها، تا زمان خاتمه بحران کرونا خواهد بود.