خبرگزاری ها از تلاش روسیە برای حضور گستردە این کشور از طریق ارسال هواپیماهای جنگی جهت پشتیبانی از مزدوران واگنر کە جنگجویان خصوصی روسی هستند و در اقصا نقاط جهان از جملە در لیبی حضور دارند، خبر می دهند. حضوری کە برای اولین بار است و می تواند بە نفع تغییر مناسبات استراتژیک در این قارە بە نفع این کشور عمل کند. حضوری کە می تواند در کنار بحران سوریە کە در آن روسیە با قدرت عمل کرد، باز جایگاە روسیە را در دنیای بحران زدە کنونی بمراتب بیشتر ارتقاء دهد. چنانکە می دانیم روسیە از دولت حفتر در مقابل دولت فائز سراج دفاع می کند کە مورد پشتیبانی دولت ترکیە، قطر و سازمان ملل است. همچنین دولت حفتر از پشتیبانی سوریە، امارات، عربستان سعودی، یونان و مصر نیز برخوردار است.

 

صحنە لیبی غامض است و بنابراین پیش بینی آیندە روند حوادث در آن مشکل. اما در این تصویر پیچیدە چگونە می توان جایگاە ایران را تعیین کرد؟

 

بی گمان حوادث لیبی و نتایج آن، بر غرب آسیا تاثیرات مستقیم و قابل ملاحظە دارند. و این را می توان عمدتا از دو زاویە بررسی کرد: زاویە اول برخورد با مسئلە نفت (اینکە هر جریانی بر لیبی مسلط باشد می تواند در آیندە در معادلات بازار نفت تاثیرگذار باشد)، و دوم مسئلە برخورد با پدیدە اسلام سیاسی است.

 

چنانکە ملاحظە می کنیم کشورهای روسیە و ترکیە (کە همراە ایران در سوریە در همکاری نسبی با هم عمل می کنند)، در لیبی بە رقبای جان سخت همدیگر تبدیل شدە و علنا در دو جبهە مقابل هم قرارگرفتەاند. از طرفی دیگر کشوری مانند عربستان سعودی، بعنوان رقیب اصلی ایران در منطقە، در قضیە لیبی در کنار روسیە قرارگرفتەاست. بنابراین انتخاب جبهە برای جمهوری اسلامی بسیار مشکل است و بە آسانی قابل دسترسی نیست. چنانکە سایت 'موسسە مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران'، طی مقالەای علنا خواستار اتخاذ سیاست بی طرفی مثبت از طرف این کشور شدەاست. در این مقالە آمدەاست کە "با توجه به پیشران‌های متعدد در موضوع لیبی و ناممکن بودن پیش‌بینی درست تحولات ایران، ناگزیر از خویشتنداری و اتخاذ سیاست بی‌طرفی مثبت است." هرچند کە همین مقالە بنوعی بە پشتیبانی از دولت فائز سراج هم تمایل نشان می دهد.

 

اما ایران ناچار بە اتخاذ سیاست بی طرفی مثبت است، و این بیشتر از این جهت کە برای ایران سوریە کماکان از اولویت اصلی برخوردار است، و بنابراین دورکردن ترکیە و روسیە از خود در این کشور می تواند پیامدهای جدی در بحران سوریە برای آن داشتەباشد.

 

ولی اگر بە عواقب درازمدت حضور روسیە در شمال افریقا توجە نشان بدهیم، متوجە می شویم کە بعد از نمایش قدرت این کشور در سوریە، حضور در شمال آفریقا در شرایط تشدید فشارهای آمریکا بر ایران و حضور دهها پایگاە نظامی آن در اطراف آن، بە معنای حضور کشوری رقیب آمریکا در پشت سر جبهەای قرار دارد کە در خلیج فارس علیە جمهوری اسلامی تدارک دیدەشدەاست؛ و دولت ایران بی گمان بە این تغییر استراتژیک توجە جدی نشان خواهد داد. و البتە با توجە بە مانور مشترک دریائی ماههای اخیر ایران با چین و روسیە در دریای عمان و نزدیکی بیشتر ایران بە روسیە کە توسط ولایتی مشاور خامنەای بر آن تاکید شدەبود، بتدریج بیشتر بر روی آن حساب بازخواهندکرد.

البتە این بستگی بە تحولات درون آمریکا در پاییز امسال هم دارد کە در آن قرار است انتخابات ریاست جمهوری برگزارشود.

 

اما موضوع دیگری کە باید بدان توجە شود موضوع جریان اخوان المسلمین در منطقە است. تجارب نشان می دهند کە عربستان سعودی بشدت بە این نحلە اسلامی حساسیت دارد و اما ایران با آن از قابلیت همکاری بالائی برخوردار است. نزدیکی و همکاری با نیروهای اسلامی فلسطینی کە بر باریکە غزە تسلط دارند و تلاش ایران برای نزدیکی بە محمد مرسی اولین رئیس جمهور برآمدە از بهار عربی مصر، نشان از تلاش ایران برای استفادە از ظرفیتهای ضد سعودی و ضد غربی این جریان دارد.

 

بنابراین سئوال این است کە در آیندە آنگاە کە ایران قرار است ناچار بە انتخاب شوند آیا عنصر تمایل بە اخوان المسلمین برای ایران از اولویت درازمدت برخوردار خواهد بود و یا عنصر حضور نظامی روسیە؟

 

جمهوری اسلامی نشان دادە است کە با جریانات اسلامی بر اساس منافع خود عمل می کند. در سوریە علیە اخوانی ها می جنگد اما در فلسطین با آنان همکاری دارد. پس همە چیز بستگی بە استقرار نوع حکومتی دارد کە در آیندە در لیبی بر سر کار خواهد آمد. اینکە این حکومت چە نگاهی بە ایران و منافع ژئوپولیتیک آن در منطقە خواهدداشت. پس تا آن موقع این کشور بە سیاست بی طرفی مثبت خود کماکان ادامە خواهد داد.

 

پیشروی ترکیە بە معنای تضیعف عربستان خواهد بود و پیشروی روسیە بە معنای تضعیف آمریکا. پس اوضاع فعلا زیاد بد نیست!