گزارش‌ها حاکی است که در روزهای اخیر تعدادی از روزنامه‌نگاران، هنرمندان، ورزشکاران و افراد دیگری که در شبکه‌های اجتماعی حضور فعال و بازدیدکنندگان فراوان دارند، تحت فشار قرار گرفته‌اند تا مطالب خود را حذف و یا در مورد اظهارنظرهای پیشین خود تصحیح و پوزش منتشر کنند.

به نظر می‌رسد این موج جدیدی باشد از اِعمال فشار حکومت با هدف ترویج تبلیغات و تحلیل خود در مورد بازداشت فعالان محیط زیست و سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی که در افکار عمومی انزجار شدیدی برانگیخت.

حکومت ایران، برای ساکت کردن صداهای مخالف در فضای مجازی که ایرانیان در آن نظرات خود را در مورد مسائلی که حکومت حساس تلقی می‌کند مطرح می‌کنند، فشارهای خود را افزایش داده است.

موج جدید فشار چندین ماه پس از آن روی می‌دهد که نیروهای انتظامی و امنیتی اعتراضات مخالفان در شهرهای مختلف را بی‌رحمانه سرکوب کردند و در جریان آن صدها نفر کشته شدند.

طی روزهای اخیر، به تعدادی از روزنامه‌نگاران، هنرمندان، فعالان مدنی و دیگران که در شبکه‌های اجتماعی بازدیدکنندگان فراوانی دارند گفته شده که مطالب خود را حذف کنند و یا در مورد اظهارنظرهای خود تصحیح و پوزش منتشر کنند.

محکومیت هشت فعال محیط زیست «به اتهام جاسوسی» در سال گذشته و سرنگون کردن هواپیمای مسافربری اوکراینی در دی ماه ۹۸ که منجر به کشته شدن تمامی ۱۷۶ سرنشین آن شد، و تأخیر سپاه پاسداران در پذیرش مسئولیت این حادثه، از جمله موضوعاتی است که نهادهای امنیتی ایران در موج جدید اِعمال فشارها روی آن حساسیت نشان می‌دهند.

به نظر می‌رسد که هدف این فشارها ترویج تبلیغات و تفسیر حکومتی در مورد این حوادث در میان افکار عمومی است که از محکومیت فعالان محیط زیست و نیز بی‌مسئولیتی و پاسخگو نبودن نهادهای حکومتی در حادثه سرنگونی هواپیمای اوکراینی خشمگین است.

سپاه پاسداران، سه روز پس از سرنگون کردن هواپیمای مسافربری اوکراینی، این حادثه را نتیجه «خطای انسانی» توصیف کرد و مدعی شد که این اشتباه در فضای تنش‌آمیز با آمریکا در روزهای پس از ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، روی داده است.

حکومت ایران اعلام کرد که چند نفر در این مورد بازداشت شده‌اند و تحقیقاتی را آغاز کرده است. ولی هیچ مقام ارشد سپاه پاسداران به خاطر این حادثه فاجعه‌بار که در آن ده‌ها ایرانی نیز کشته شدند، استعفا نداده است.

تارا سپهری‌فر، از پژوهشگران بخش ایران در سازمان دیدبان حقوق بشر، می‌گوید: «حکومت ایران با به کارگیری روش‌های اورولی (شیوه‌هایی که در ۱۹۸۴ جورج اورول توصیف شده) تلاش می‌کند فقط تفسیر حکومتی از این حوادث در فضای مجازی منتشر شود.»

او در مصاحبه با رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی افزود: «دلیل ناباوری مردم به تفسیر و تبلیغات حکومتی، پاسخگو نبودن و مسئولیت‌ناپذیری حکومت است و این اِعمال فشارها فقط باعث افزایش عدم مشروعیت حکومت در میان مخاطبان خواهد شد.»

طی روزهای اخیر حداقل یک وکیل و سه روزنامه‌نگار با انتشار پیام‌هايی در شبکه توئیتر اعلام کردند که به تصمیم مراجع قضایی در پرونده فعالان محیط زیست احترام می‌گذارند و یکی از آن‌ها از انتشار پیام‌های قبلی خود در مخالفت با تصمیم دادگاه عذرخواهی کرده است.

یک روزنامه‌نگار در تهران که خواست نامش قید نشود، به رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی گفت مأموران امنیتی در تماس‌های تلفنی به کارکنان رسانه‌ها و دیگران گفته‌اند مطالبی را که به‌گفته آن‌ها علیه امنیت ملی است حذف کنند، در غیر این صورت بازداشت خواهند شد.

این روزنامه‌نگار، با اشاره به پخش اعتراضات منتقدان در تلویزیون دولتی که به‌گفته زندانیان تحت فشار و شکنجه گرفته می‌شود، افزود: «ظاهراً این شیوه جدیدی برای وادار کردن افراد به ندامت قبل از پخش اظهار ندامت در تلویزیون است و حکومت این روش فشار و تهدید را به شبکه‌های اجتماعی گسترش داده است.»

به نظر می‌رسد این روش جدید از اِعمال فشار توسط سازمان اطلاعات سپاه پاسداران مدیریت و اجرا می‌شود که در اوایل سال ۲۰۱۸ هشت تن از اعضای «مؤسسه حیات وحش میراث پارسیان» از جمله مراد طاهبار، شهروند ایرانی- آمریکایی، را بازداشت کرد.

این اقدام با انتقادات گسترده‌ای مواجه شد و کاووس سید امامی، استاد دانشگاه و شهروند ایرانی- آمریکایی و مدیر این مؤسسه، چند روز پس از بازداشت در بهمن ماه ۱۳۹۶ به شکل مشکوکی در زندان درگذشت.

مقامات حکومت ایران ادعا کردند که او خودکشی کرده است، ولی اعضای خانواده و دوستان آقای سید امامی این ادعا را رد کرده‌اند.

عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، دو ال پیش اعلام کرد که تحقیقات یک گروه کارشناسی به این نتیجه رسیده که هیچ شواهدی در اثبات جاسوس بودن این افراد وجود ندارد.

با وجود این، افرادی که از محاکمه و زندان فعالان محیط زیست انتقاد کرده‌اند، از جمله مژگان جمشیدی، یکی از خبرنگاران سرشناس حوزه محیط زیست، تحت فشار قرار گرفته‌اند تا به طور علنی انتقادهای خود را پس بگیرند.

خانم جمشیدی چند روز پیش در حساب توئیتر خود نوشت: «اگر بعد از صدور رأی دادگاه محیط‌زیستی‌ها در آبان ۹۸ توئیت یا ریتوئیتی داشتم که شائبه عدم احترام به رأی دادگاه را ایجاد کرده، اصلاح می‌کنم که به رأی دادگاه احترام می‌گذارم.»

زینب رحیمی، يک خبرنگار ديگر، توئیت مژگان اسدی را بازنشر کرد و افزود:«سکوت سرشار از ناگفته‌هاست.»

از مطالب چندین هنرمند در شبکه‌های اجتماعی نیز این‌طور برداشت می‌شود که حکومت کنترل خود را بر فضای مجازی از جمله در شبکه پرطرفدار اینستاگرام، تنها شبکه گسترده اجتماعی که در جمهوری اسلامی فیلتر نشده، افزایش داده است.

پرستو صالحی، بازیگر، روز ۱۹ خرداد در اینستاگرام خود گفت به دلیل شرکت در تظاهرات اعتراضی به سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی و مطالبی که در این مورد در شبکه اجتماعی منتشر کرده بود، توسط نیروی انتظامی احضار و با قید وثیقه آزاد شده است.

او در صفحه اینستاگرام خود که حدود ۱.۸ میلیون بازدیدکننده دارد، نوشت: « شاید هنوز باورم نشده بود که انتقاد، اعتراض و مطالبه گری جرم است.» او همچنین تأکید کرد که از این پس به احترام موی سفید مادرش سکوت خواهد کرد.

ارژنگ امیرفضلی، یک بازیگر دیگر نیز که در اینستاگرام حدود ۱.۱ میلیون بازدیدکننده دارد، روز ۱۷ خرداد در اینستاگرام نوشت: «مقررات نظارت بر تلویزیون و جامعه داره بر روی فضای مجازی هم کم‌کم داره اِعمال می‌شه... چون نگران سلامتی‌تون هستم مجبورم زین پس کامنت‌ها را ببندم.»

علاوه بر این، حداقل دو عضو تیم ملی والیبال ایران نيز اظهارنظرهای انتقادی درباره حادثه سرنگونی هواپیمای اوکراینی را بدون هیچ توضیحی از صفحه اینستاگرام خود حذف کرده‌اند.

یکی از آن‌ها قبلاً‌حکومت را به «ناکارآمدی» متهم کرده بود.