بمناسبت شصت و هفتمین سالگرد واقعه‌ی ننگین28/ امرداد                         ضیاء مصباح

نقش اجتماعی و سیاسی مردم در دوران پر فراز و نشیب حضور بسیار موثر و ماندگار شادروان دکتر محمد مصدق از دیدگاههای متفاوتی قابل تامل مینماید :

حضور توأم با شور و نشاط در عرصه‌ی سیاسی منتهی به 30 تیرماه  1331و نهضتی که همراه با احساسات پاک و خالص ملی بر آمده از هماهنگی و درک موقعیت و شرایط  بوجود آمد ...  بدون شک مرهون کوششی بود که مجموعه دولت مندان آنزمان با درایت کامل و با هماهنگی بدون اختلاف دیدگاه و هدایت اصولی ملت به کسب موفقیت و موقعیت انجامید .

با فاصله ای اندک که  طی یکسال بعد ببار نشست - برنامه ریزی گروههای سازمان یافته و هدایت شده مزدوران داخلی و نقش انان در توفیق برنامه های استعماری دولتهای انگلیس و آمریکا با هماهنگی دربار ، منتهی به کودتا یی شد که عاملی اساسی در ادامه حکومت دیکتاتوری وقت  به شمار می‌رود ...

بر این مبنا که قابل مطالعه  میباشد همان سیاهی لشکر در یکروز دو چهره متفاوت از خود نشان میدهد :

تا قبل از امرداد ماه 32 حمایت مردم از مصدق غیرقابل انکار می‌باشد اما، در روز کودتا مردمی که در یک خیابان به نفع دکتر شعار می‌دادند در مسیری دیگر مرگ او را ‌خواستار میشدند ...

این چگونگی را بایستی با ادبیات مناسب‌تری بدون توهین به مردم که در هر دو ماجرا نقش داشتند عنوان کرد ، به این ترتیب که مردم ایران بیشتر با تکیه بر «شورشان » وارد کنش‌های سیاسی و اجتماعی می‌شوند تا تکیه بر «بلوغشان» که برآمده از میزان بینش و نحوه‌ی مطالعه و تحلیل محدود آنان است.

به عبارت دیگر طی جنبش ملی شدن صنعت نفت، شاید بتوان گفت « مردم حضوری از سر شور داشتند نه بر مبنای بلوغ سیاسی »

این دلیل تغییر رویکرد مردم، اتفاقاتی است که از آغاز جنبش ملی شدن صنعت نفت پیش آمد و به وقایعی منجر شد که زمینه‌ساز کودتای 28 مرداد گردید.

این شر و شور را در غالب روزهای خاص و ایام مذهبی « قوی‌تر و بهتر » میتوان مشاهده کرد.

حتی امروز بخشی از جامعه‌ را می‌توان با تشریح فوق همراه دید و مثال زد، به این ترتیب یعنی آنان که در صحنه حضور می‌یابند با 180 درجه تفاوت موضع، مثلاً حمایت از غنی‌سازی و حقوق هسته‌ای و شعار بر علیه استکبار جهانی و یا البته شاید چرائی « انتخاب آقای قالیباف و رئیس دیوان محاسبات » مشروط به اینکه با توصیه هائی همراه باشد و یا اقرار « وزیر اسبق کار، بورسیه اقتصاد در انگلستان  و گرداننده روزنامه فردا » که مردمان دیگر به ما به دلیل دروغ های فراوان مطلقا اعتمادی ندارند واجازه نشر به روزنامه ای هر چند خودی در همین امروز ...

یا انعقاد قرارداد هسته‌ای که منجر به رفع تحریم‌ها و استقبال از ظریف شد و متعاقب آن خروج امریکا از برجام تا امروز که قطع نامه پیشنهادی امریکا در مورد « تمدید تحریم خرید اسلحه » بوسیله دولتین سهم خواه روسیه و چین وتو میشود و تبلیغات بسیار گسترده در این باب که هنوز نوک کوه یخ در این مقوله و ابعاد متفاوت آن از آب برون آمده ....

در این تصویر قصد تضعیف، تایید یا نفی همراهی های سیاسی اخیر مطلقا وجود ندارد و در مواردی صرفا بعنوان نمونه ذکر گردید، هرچند با فرهنگ رایج که عامل اصلی دغدغه معاش، عدم اعتماد به آینده، حکومت رابطه ها، روزمره گی و نکاتی بسیار اساسی از این قبیل ... در تغییر مواضع بسیار موثر است ...

آینده نه چندان دورچگونگی  استواری دیدگاهها ی بسیار متفاوت سیاسی - فرهنگی یا خلاف آنرا نشان خواهد داد که البته به میزان پایبندی متولیان امور در این دوران بسیار حساس به ضرورت حفظ منافع ملی و ارزشها نیز ارتباط مستقیم دارد .

مهمتر آنکه عامل این تشتت را میتوان نبود برنامه ریزی گروههای سیاسی در قالب تشکل های فعال و شناخته شده بعنوان حزب و رعایت اصول تحزب با مفهوم اصولی دانست که موانعی متعدد و عریان وآشکارالبته رو به افزایش  در این مسیر کماکان  وجود دارد .

بنابراین بر متفکرین و رهبران راستین، دلسوز، میهن دوست و آینده‌نگر جامعه است که این شور را به بلوغ تبدیل نمایند تا به تابعیت محض از صاحبان زر ، زور و تزویر  تبدیل نگردد.

یعنی یک روز «در حمایت از حرکت گروه یا هر جنبش اجتماعی - سیاسی» و روز دیگر « بی‌تفاوتی و به نظاره نشستن » که شرایط مطلوبی در پی نخواهد داشت و به خوبی چگونگی این حالت در تظاهرات خیابانی دو سه سال اخیر خود را نشان داده  است .

اما اینکه چرا « جبهه‌ی ملی ایران » تشکل سیاسی معتبر، متشکل و دلسوز آنزمان نتوانست و یا نخواست از هوادارانش بخواهد برای حمایت از رهبرشان در روزهای مانده به 28 / امرداد به خیابان بیایند ... تا حدودی از همین شناخت نشأت می‌گرفت :

در این رابطه باید گفت « جبهه‌ی ملی اول » از احزاب: (ایران ـ ملت ایران ـ زحمت‌کشان و مجمع مجاهدین اسلام ) تشکیل شده بود و یک حزب تک بعدی نبود که حمایت و حرکت آنان را به سادگی بتوان هدایت و مدیریت کرد،

به این دلیل که : «حزب ملت ایران » به رهبری شادروان داریوش فروهررا - ناسیونالیست‌های تندرو هدایت می‌کردند و از قدرت چندانی برای سازماندهی مردم برخوردار نبودند و به همین دلیل نقش چندانی در جریان ملی شدن صنعت نفت و مبارزه با کودتا ایفا نکردند.

« حزب ایران » دیگر حزب این ائتلاف، به وسیله‌ی گروهی از روشنفکران و اساتید دانشگاه که اندیشه‌ی ناسیونالیستی داشتند مانند: مهندس زیرک‌زاده ـ مهندس حسیبی ـ شاپور بختیار ـ نظام‌الدین موحد ـ کریم سنجابی و الهیار صالح بنیانگذاری شده و از پایگاه اجتماعی چندان مستحکمی برخوردار نبود و نمی‌توانست نقش مؤثری برای سازماندهی توده‌ی مردم داشته باشد .

« حزب زحمتکشان » به نسبت قدرت بسیج عمومی مردم را داشت ولی، به مرور و با شدت گرفتن اختلاف خلیل ملکی و مظفر بقایی (دو تن از رهبران این حزب) و اعلام انشعاب خلیل ملکی و تشکیل گروه «خط سوم » هر چند که تا پایان وفادار به مصدق ماند ولی، وقوع این انشعاب بیانگر ضعف شدید تشکیلاتی و وجود اختلاف در نیروی تشکیل‌دهنده‌ی جبهه‌ی ملی بود.

« مجمع مجاهدین اسلام » به رهبری کاشانی، قدرتمندترین عضو ائتلافی و داری نفوذ در بین توده‌ی مردم، در بزنگاه‌ها به خوبی از این نفوذ استفاده کرد و با پوشش روحانی و حضور در مجالس و منابر به سادگی مردم را برای قیام تهییج می‌کرد و خروج آن در پی ائتلاف با جبهه‌ی ملی این حربه را از دست سیاسیون وقت خارج کرد.

بنابراین با افول« جبهه‌ی ملی » در پی خروج وی و حزب زحمتکشان، 28 /امرداد به وقوع پیوست که این مهم کمتر به آن پرداخته شده است.

جهت آگاهی نسل جوان هشیار و برومند از گوشه های نا گفته تاریخ معاصر کشورمان لازم میبیند همزمان با شصت و هفتمین سالگرد فاجعه امرداد 32 13یاد آور شود :

احزاب ایران ـ ملت ایران و مجاهدین اسلام رسماً در تاریخ 10 آبان 1328 اعلام موجودیت می‌کنند و در بیانیه‌ی رسمی آغاز کار خود، تلاش برای ملی شدن صنعت نفت را جزو اهداف خود قرار دادند.

ضمناً اعضاء فعال «جبهه‌ی ملی» دکتر مصدق  که از سال 1323 در مخالفت با بحث واگذاری نفت شمال به شوروی نقش فعالی داشت را به عنوان رهبر منصوب می‌کنند.

مصدق این بزرگ مرد تاریخ معاصر و رهبر ملی ایرانیان، در دفاعیات خود می‌گوید: من یک گناه بیشتر نکرده‌ام و آن این است که تسلیم تمایلات خارجی نشده و دست آنان را از منابع ملی کشورم کوتاه کردم و در تمام مدت زمامداری از لحاظ سیاست خارجی و داخلی یک هدف داشتم و آن این بود که ملت بر مقدرات خود مسلط گرددو هیچ عاملی در سرنوشت مملکت جز اراد‌ه‌ی ملت دخالت نکند و  در ادامه میگوید :

امیدوارم تمامی طبقات و آحاد، افراد از پیر و جوان، در هر مسلک، مذهب و دین و در هر شغل و مقامی این معنا را به خوبی درک کنند ...

مردان فرهنگ و سیاست منزه از آلودگیها، میهن دوستان واقعی بعنوان وطن خواهان فعال امروز ایران زمین، ادامه دهنده‌ی این راه و روش می‌باشند .

این بخردان  همراه با میلیونها جوان تحصیل کرده و آگاه به مسایل روز منطقه و جهان با دسترسی لحظه ای به تمامی رخ دادها ، در مصافی پیوسته درگیرند و باور دارند تا روابط بین المللی برمنطق و استانداردهای جهانی استوار نشود ، خروج آبرومند میهنمان از مخمصه های خود ساخته (که انگار قرار نیست با همه تجربه ها و آزمودنهای مکرر خاتمه یابد) ممکن بنظر نمیرسد .

بنابراین میتوان اقرار نمود که در صورت نبود وحدت رویه، اصل تمر کز اختیارات و پاسخگویی _ تضاد های عمیق و آشگار درونی کشورمان و ... باهمه ممانعتها و مسائل موجود و مشکلات پیش رو ... وصول به هدف را دور از دسترس مینماید که با خواست هیچ دولتی بگفته خاتمی (در مقام کارپردا ز بزرگ) و بقول شادروان بازرگان ( چاقوی بدون دسته ) نمیخواند .

کوتاه سخن اینکه : تقویت و حفظ منافع ملی واقعی، توجه به جایگاه برتر ایران و ایرانیان، ارزشمندی مقام و منزلت دیرینه ما در جهان امروز، اعتماد کامل و راسخ به پایداری ارزشهای واقعی و ملی، از همه مهمتر رعایت شئونات و رفتار انسانی مبتنی بر پندار نیک که آرامش و آبادانی میهن را همراه می آورد و ...

تکلیفی است بر عهده تمامی مردم این مرز و بوم پرگهر ماندگار، که پیوسته این رسالت اجتماعی را باید بطور جدی یادآور هموطنان اندیشمند و ارجمند شد.

ناگفته نماند : ایجاد  بدترین شرایط اقتصادی و تنگناهای معیشتی همراه با تورم روز افزون که تشدید آن در جهت نابودی تشکل های اجتماعی و پرداختن آحاد مردمان به  تامین هزینه های زندگی ، افزون شدن انحراف ، آلودگی ها و.....برنامه ریزی شده و هدفمند میباشد و رهائی از این مصیبت بدون تشکل ها و سازمانهای  فعال ملی ، آنهم با برنامه های مناسب تحقق یافتنی بنظر نمیرسد .