روز دوشنبه یکم دی ۱۳۹۹، زیردریایی یواس‌اس جورجیا (USS Georgia) متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا، پس از عبور از تنگه هرمز وارد خلیج فارس شد. بعد از ظهر همان روز، رسانه‌های اسرائیلی اخباری مبنی بر اعزام یک فروند زیردریایی کلاس دلفین نیروی دریایی اسرائیل را به خلیج فارس منتشر کردند. این اعلام همراه بود با تهدید و هشدار به ایران از سوی رئیس ستاد مشترک نیروی دفاعی اسرائیل، ژنرال آوی کوخای، مبنی بر این‌که نیروهای مسلح کشور اسرائیل آماده است به هرگونه اقدام تهاجمی سپاه پاسخی سهمگین بدهد. 

صبح چهارشنبه، امیرحسین قاضی زاده، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، در واکنش به اعزام زیردریایی اتمی آمریکا به خلیج فارس، گفت که نیروهای ایرانی قادر به شکار زیردریایی اتمی آمریکا هستند و حتی می‌توانند آن را با تور ماهیگیری شکار کنند. به نظر می‌رسد این سخنان عامیانه قاضی زاده هاشمی، برای افزایش روحیه پرسنل نیروهای مسلح و به‌خصوص سپاه مطرح شده باشد. با توجه به تضعیف توان رزمی و عملیاتی نیروی هوایی و دریایی ارتش در عملیات‌های شناسایی و شکار زیردریایی، مقابله با جورجیا برای نیروهای مسلح ایران، ناممکن می‌نماید.

آشنایی با زیردریایی جورجیا

زیردریایی یواس‌اس جورجیا، یکی از ۱۸ فروند زیردریایی سنگین کلاس اوهایو نیروی دریایی ایالات متحده است. کلاس اوهایو بزرگ‌ترین زیردریایی ساخته شده در تاریخ نیروی دریایی ایالات متحده است که دربردارنده دو نوع حامل موشک‌های کروز (چهار فروند) و حامل موشک‌های بالیستیک (۱۴ فروند) است. جورجیا یکی از چهار فروند زیردریایی حامل موشک‌های کروز است و توانایی حمل حداکثر ۱۵۴ موشک کروز توماهاک را در کنار ۸۴ اژدر دارد.

زیردریایی اتمی یواس‌اس جورجیا به عنوان چهارمین فروند از کلاس اوهایو، در تاریخ ۱ اسفند ۱۳۷۴ از سوی نیروی دریایی آمریکا به کمپانی جنرال داینامیکس سفارش داده شد. کار ساخت آن در تاریخ ۱۸ فروردین ۱۳۵۸ آغاز شد و در نهایت در ۱۵ آبان ۱۳۶۱ به پایان رسید. پس از پایان آزمایش‌های دریایی و آموزش خدمه، این زیردریایی در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۶۲ عملیاتی شد. این زیردریایی پیش از اعزام به منطقه، تحت نظارت ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده در ماه جاری، پایگاه خود را در کینگز بِی (Kings Bay) در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۹۹ ترک کرده بود. از کانال سوئز در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۹۹ عبور کرد و همراه یک ناوشکن موشک انداز، با نام یواس‌اس اِستِرِت، وارد دریای سرخ شد.

زیردریایی‌های کلاس اوهایو، به همراه بمب‌افکن‌های راهبردی نیروی هوایی آمریکا و موشک‌های بالیستیک قاره‌پیمای حامل کلاهک هسته‌ای، نقش مهمی در بازدارندگی هسته‌ای ایالات متحده در زمان جنگ سرد و در حال حاضر بازی می‌کنند. پیشتر تمامی ۱۸ زیردریایی کلاس اوهایو نیروی دریایی آمریکا، قابلیت حمل ۲۴ موشک بالیستیک ترایدنت را داشتند اما در سال ۱۳۷۳ تصمیم گرفته شد که چهار فروند تولیدی نخستین، شامل جورجیا، به محفظه‌های حمل و پرتاب موشک کروز مجهز شوند. کار تبدیل این چهار زیردریایی در سال ۱۳۸۲ آغاز و تا سال ۱۳۸۷ به طول انجامید.

سرانجام این زیردریایی‌های اتمی، به ۲۲ محفظه هفت‌تایی شلیک موشک‌های کروز توماهاک مجهز شدند. علاوه بر آنها، این زیردریایی‌ها هرکدام به یک کپسول حمل نیروهای ویژه، با قابلیت حمل ۶۶ سرنشین مجهز شدند که می‌تواند از زیردریایی در زیر سطح آب جدا شده و نیروهای عملیات ویژه نیروی دریایی آمریکا را به سطح آب یا منطقه‌ای نزدیک به زیردریایی کلاس اوهایو منتقل کند.

مقابله نیروی دریایی ایران با جورجیا؟

نیروی هوایی ارتش ۴۶ سال است که از هواپیماهای گشت دریایی و ضد زیردریایی لاکهید پی-۳اف اوراین (Lockheed P-3F Orion) استفاده می‌کند. در حال حاضر، ۵ فروند از مجموع ۶ فروندِ خریداری شده در سال ۱۳۵۲ و تحویلی در سال ۱۳۵۳، هنوز در خدمت اسکادران ۹۱ ضد زیردریایی نهاجا است که در حال حاضر در پایگاه نهم شکاری تاکتیکی شهید عبدالکریمی در بندرعباس مستقر هستند. به علت کاهش شدید بودجه نیروی هوایی ارتش از سوی رژیم جمهوری اسلامی، تعداد پی-۳اف‌های عملیاتی از سه فروند در سال ۱۳۸۸ به تنها یک فروند کاهش یافته است.

تنها فروند عملیاتی موجود با شماره ۸۷۰۵-۵ در جریان آخرین تعمیر اساسی‌ در شیراز، در تاریخ ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ به‌وسیله معاونت جهاد خودکفایی و مرکز تحقیقات صنعتی نیروی هوایی در مرکز اورهال پی-۳، واقع در پایگاه هفتم شکاری تاکتیکی، ارتقا یافته است و به دوربین فروسرخ برای گشت دریایی در شب مجهز شده است. در زمان آخرین بازدید نگارنده از اسکادران ۷۱ ضد زیردریایی نیروی هوایی ارتش (نهاجا) در سال ۱۳۹۱، اورایون‌های نیروی هوایی به علت عدم تعمیر سامانه‌های شناسایی و کشف زیردریایی‌شان، به علت نایابی قطعات آنها، تنها برای شناسایی شناورهای سطحی استفاده می‌شدند. ممکن است در سال‌های اخیر، سامانه‌های کشف و شناسایی زیردریایی این هواپیماها عملیاتی شده باشد، اما به علت فقدان اژدر مارک ۴۴ و ۴۶ عملیاتی در خدمت نیروی هوایی ارتش، دیگر امکان شکار زیردریایی با آنها وجود ندارد.

امکانات نیروی دریایی ارتش ایران

هواپیمایی نیروی دریایی ارتش (هوادریا) نیز دارای ۱۴ فروند بالگرد آ‌اِس‌اِچ-۳دی سی کینگ (ASH-3D Sea King) است که تنها ۶ فروند از آنها، به ‌طور همزمان پروازی هستند. در چهار سال اخیر، نیروی دریایی ارتش تلاش کرده است سامانه‌های شناسایی و کشف زیردریایی این بالگردها را راه اندازی کند و حتی در یکی از رزمایش‌های اخیر نیروی دریایی با آنها شبیه‌سازی شکار زیردریایی، با استفاده از اژدر مارک ۴۶ انجام دهد.

از این بالگردها زمانی می‌شود به ‌طور موثر استفاده کرد که نیروی هوایی ارتش قادر باشد از آنها در برابر تهاجم جنگنده‌های اف/اِی-۱۸ئی و اف سوپر هورنت به پرواز درآمده از ناو هواپیمابر یواس‌اس نیمیتز که وظیفه محافظت از ناوهای آمریکایی و زیردریایی جورجیا در آبهای خلیج فارس دارند، محافظت کند. برای این منظور، تنها حدود ۲۰ فروند جنگنده بمب‌افکن چندمنظوره اف-۴ئی فانتوم ۲ نیروی هوایی در پایگاه‌های ششم و نهم شکاری تاکتیکی، به ترتیب در بندرعباس و بوشهر مستقر هستند که از مواجهه با سوپر هورنت‌های آمریکایی عاجزند.

در نهایت تنها سلاح موثر نیروی دریایی ارتش برای مقابله با زیردریایی یواس‌اس جورجیا، دو فروند از سه فروند زیردریایی دیزل-الکتریک کلاس کیلو است که هر کدام قابلیت حمل ۱۸ اژدر در سه نوع مختلف دارد. اژدر اشکوال که در ایران حوت نامیده شده است، اژدر تست ۷۱ و در نهایت ۵۳-۵۶کِی‌ئی (53-56KE) که در ایران والفجر نامیده می‌شود، سلاح‌های اصلی زیردریایی‌های کیلو برای شکار زیردریایی‌ها و شناورهای سطحی است. زیردریایی‌های دیزل-الکتریک کلاس کیلو نداجا در سال‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۷۲ از شوروی سابق و سپس روسیه خریداری شد و در سال‌های ۱۳۷۱تا ۱۳۷۵ تحویل داده شد.

بزرگ‌ترین تهدید برای زیردریایی‌های ایرانی

بدون ایمن‌سازی آسمان بر فراز منطقه‌ای که زیردریایی‌های کیلو نیروی دریایی ارتش، قصد شکار زیردریایی‌های متخاصم را دارند، انجام ماموریتشان با خطر شکارشدن‌شان به‌وسیله پسایدن همراه خواهد بود. نیروی دریایی آمریکا در حال حاضر شش فروند هواپیمای گشت دریایی و ضد زیردریایی بوئینگ پی-۸آ پسایدن (Boeing P-8A Poseidon) در پایگاه هوایی شیخ عیسی واقع در بحرین مستقر دارد که ماموریت آنها شناسایی روزانه شناورهای سطحی و زیرسطحی نیروی دریایی ارتش و سپاه ایران است.

جنگنده بمب‌افکن‌های اف-۴ئی فانتوم ۲ نیروی هوایی ارتش ایران، توانایی مقابله با هواپیماهای ضد زیردریایی پسایدن که مهم‌ترین خطر برای ماموریت‌های زیردریایی‌های کیلو نیروی دریایی ارتش، در صورت درگیری با یواس‌اس جورجیا محسوب می‌شوند را ندارند. به این دلیل که حریم هوایی منطقه پرواز آنها مورد محافظت جنگنده‌های اف/اِی-۱۸ئی و اف سوپر هورنت به پرواز درآمده از ناو هواپیمابر  نیمیتز و همچنین جنگنده‌های اف-۱۶سی نیروی هوایی آمریکا، متعلق به اسکادران ۴۸۰ شکاری اعزامی در پایگاه الظفره در امارات است.

در نهایت حتی با وجود عمق کم خلیج فارس که موجب آسیب‌پذیری زیردریایی یواس‌اس جورجیا می‌شود، نیروی هوایی و دریایی ارتش، توانایی مقابله با این زیردریایی عظیم‌الجثه را به علت حضور و پرواز مداوم هواپیماهای ضد زیردریایی پی-۸آ نیروی دریایی آمریکا، تحت حفاظت جنگنده‌های سوپر هورنت ندارند. نیروی دریایی سپاه نیز که تنها به تعداد انگشت‌شماری زیردریایی غدیر و قایق‌های تندرو مجهز به اژدرهای ۵۳۳ و اشکوال دارد، به علت حضور مداوم هواپیماهای گشت دریایی پی-۸آ بر فراز منطقه عملیات زیردریایی یواس‌اس جورجیا، همچون نیروی دریایی ارتش، از شکار این زیردریایی عاجز خواهد بود.

شکار زیردریایی اسرائیلی اعزامی به خلیج فارس؟

برخلاف نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا که همواره شش فروند هواپیمای گشت دریایی در بحرین، یک ناو هواپیمابر مجهز به ۴۳ فروند جنگنده سوپر هورنت در آب‌های جنوبی ایران و چندین ناوشکن موشک‌انداز در آب‌های دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس مستقر دارد، نیروی دریایی اسرائیل فاقد هواپیمای گشتِ دریایی است. نیروی دریایی اسرائیل امکان ارسال شناورهای گشتی و موشک‌انداز خود برای محافظت از تنها زیردریایی اعزامی خود به آب‌های جنوبی ایران را به علت خطر مورد هدف واقع‌شدن به‌وسیله نیروی دریایی سپاه یا ارتش ایران ندارد.

در صورت عدم اسکورت یا محافظت از زیردریایی اسرائیلی اعزامی به آب‌های جنوبی ایران از سوی نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا، احتمال آن بسیار زیاد است که به‌راحتی به‌وسیله شناورها و ناوهای نیروی دریایی ارتش و سپاه ایران، شناسایی و به‌وسیله زیردریایی‌های کلاس کیلوی نیروی دریایی ارتش مورد هدف واقع شود. به همین دلیل، به نظر نمی‌رسد که این زیردریایی پس از نزدیکی به آب‌های دریای عرب شمالی، مسیر خود را به سمت دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس به تنهایی و بدون حمایت نیروی دریایی و هوایی ایالات متحده آمریکا ادامه دهد. در آن صورت، نیروی دریایی ارتش و سپاه امکان آسیب‌رساندن به این زیردریایی اسرائیلی که حاوی چهار موشک کروز پاپ آی توربو با کلاهک هسته‌ای است را نخواهند داشت.

شکار جورجیا، از شعار تا واقعیت

سال‌ها بی‌توجهی مقامات جمهوری اسلامی به نیروی هوایی ارتش و کاهش شدید بودجه آن در سال‌های اخیر باعث شده است توان ضد زیردریایی این نیرو و ناوگان هواپیماهای پی-۳اف اوراین آن، از بین برود. کاهش بودجه نیروی دریایی ارتش و اخصاص بودجه بیشتر به نیروی دریایی سپاه، پس از پایان دوران فرماندهی دریادار حبیب‌الله سیاری نیز در کاهش شدید توان رزمی این نیرو تاثیر داشته و باعث شده است طرح‌های به‌روزرسانی یا بازیابی توان رزمی بالگردهای ضد زیردریایی آاِس‌اِچ-۳دی هوادریای ارتش نیز با وقفه مواجه شود. در نهایت، در نتیجه تمامی این اقدامات، توان رزمی نیروهای هوایی و دریایی ارتش برای انجام ماموریت‌های ضد زیردریایی کاهش چشمگیری در سال‌های اخیر داشته است.

برای مقابله با یک زیردریایی اتمی در آب‌های جنوبی ایران، نیاز است نخست نیروی هوایی ارتش ایران به هواپیماهای جنگنده پیشرفته با توانایی مقابله با جنگنده‌های اعزامی اف-۱۶سی جِی و اف/اِی-۱۸ئی و اف آمریکا در منطقه خلیج فارس مجهز شود و هواپیماهای گشت دریایی و ضد زیردریایی و تسلیحات لازم شکار زیردریایی برای آنها چون اژدرهای مدرن، برای نیروی هوایی ارتش موجود باشد. به علت انزوای حکومت جمهوری اسلامی در عرصه بین‌الملل و ناتوانی از خرید هواپیماهای جنگنده پیشرفته و همچنین عدم تمایل سران حکومت به اختصاص بودجه به نیروهای هوایی و دریایی ارتش، برای حفظ توان رزمی موجودشان، ادعای نایب رئیس مجلس شورای اسلامی مبنی بر توانایی ایران در شکار زیردریایی جورجیا نه تنها از واقعیت به دور است بلکه یک قدرت‌نمایی ساده‌لوحانه برای فریب افکار عمومی است.