در روزهای گذشتە هیئتی دیپلماتیک از فرانسە بهمراە وزیر خارجە ارمنستان از ارتساخ ( قرەباغ ) زیر نظارت نیروهای روسیە دیدن کردە کە این دیدار اعتراض مقامات اذربایجان را بهمراە داشتە است. الهام علی اف در اعتراض بە سفر وزیر خارجە ارمنستان بە قرەباغ بهمراە هیئتی فرانسوی ارمنستان را تهدید بە جنگ با مشت اهنین کردە است.  علی اف گفتە کەبغیر از صلیب سرخ هیچ کسی حق ورود بە قرەباغ را ندارد. سوال اینجاست کە  چرا در حالیکە اذربایجان خود را برندە جنگ میدانست و رژە پیرزی گرفت از جنگ دیگری سخن میگوید؟ 

 درک از جنگ و تحولات اخیر قفقاز  پیچیدە و نیازمند مطالعات ریز و دقیق است. انچە در سال ٢٠٢٠ در قفقاز اتفاق افتاد پروژە روسها، در زمان معین و با اهداف چند وجهی بود. برخی از انچە روسیە در قفقاز انجام میدهد در گذشتە نیز در اکراین و سوریە انجام دادە اما در اینجا تنها بە اوضاع قفقاز می پردازم. لازم بە یاداوریست کە بهنگام جنگ اول میان ارمنستان و اذربایجان در ژوئن ٢٠٢٠  مقالەای تحث عنوان جنگ قفقاز بنام اذربایجان و ارمنستان بە کام اردوغان و پوتین  ( کە لینک ان در زیر می اید )  نوشتم کە با اغاز جنگ دوم و تحولات ناشی از نتایج جنگ، اهداف و ابعاد ان جنگ بیشتر اشکار  میشود. 

 اول اینکە،  در دوران زمامداری اوباما در سال ٢٠١٠ معاهدەای میان امریکا و روسیە اخذ گردید کە امریکا در امور کشورهای پساشوروی دخالت نکند. و روسیە نیز در برخی کشورهای دیگر مانند عراق و افغانستان کە در دایرە منافع امریکاست دخالت ننماید. محتملا با روی کارامدن دولت جدید امریکا و بازبینی توافقات میان امریکا و روسیە در ماە فوریە ٢٠٢١ توافقات یادشدە دستخوش تغییر و  معادلات جهانی تغییر یابد بنابراین روسها بازی چندوجهی خود را در زمان معین در قفقاز انجام دادند. روسها با طرح چند وجهی خود حضور خود در قفقاز را بە مدل کریمە و شرق اکراین برای مدت طولانی تثبیت کردند. طبق برخی اخبار روسها در ارتساخ ( قرەباغ ) اقدام بە توزیع پاسپورت روسی میان مردم نمودە و برخی نشانەها حاکی از این است کە روسها میخواهند زمینە  رفراندم برای مردم انجا فراهم کنند تا  همانند کریمە و کالینینگراد ان منطقە را بنفع خود  ضمیمە  کشور خود نماید.

دوم اینکە،  روسها با مشارکت دادن ترکیە در بحران قرەباغ  و امتیازاتی کە محتملا از کریدور نخجوان بە اذربایجان بدست اورد ان کشور را از غرب دورتر کردند.  دولت اردوغان نیز کە در داخل ترکیە با بحرانهای متعددی روبرو شدە با مشارکت در جنگ قرەباغ افکار عمومی ترکیە را بنفع خود جنباند.  ترکیە هماهنگ با روسیە اقدام بە حمایت از اذربایجان و انتقال گروههای تروریستی بە جنگ اذربایجان نمود اما نگاە فریبندە این بود کە انتقال گروههای جهادی بە قفقاز  تهدید علیە روسیە و این موضوع اختلافات میان روسیە با ترکیە را تعمیق خواهد کرد، اما همە اینها بمنظور اغفال افکار عمومی بویژە ایران بود. از جهت دیگر ترکیە کە از حضور  انبوە گروههای تروریستی دست پرودە خود در ایندە نگران است کە در صورت معاملە بر سر انها بە بلایی برای خود تبدیل شوند  با انتقال بخشی از گروههای تروریستی بە قفقاز و لیبی  میخواهد از حجم بزرگ انان در کنار خود بکاهد تا در صورت لزوم قادر  بە  کنترل انان بە اسانی شود. 

 سوم اینکە، دولت روسگرای ارمنستان کە  در جریان شورش سال ٢٠١٨ ساقط شدە بود و دولت جدید گرایش بە طرف غرب داشت مورد خشم روسیە قرار گرفت. از این جهت در جریان جنگ با اذربایجان روسها ارمنیها را بە حال خود رها کردند و  بارها گفتند کە توانق امنیتی با ارمنستان و دفاع از انان  تنها در صورت تهاجم بە خاک  ارمنستان است نە قرەباغ. سکوت غرب نیز ارمنیها را ناگزیر بە بازگشت بە دامن روسیە کرد و ناجار بە قبول پروژە صلح روسیە شدند. در پروژە صلح روسیە میان اذربایجان و ارمنستان،  کریدور اتصال جمهوری نخجوان بە اذربایجان هست  کە در صورت اجرایی شدن ان   منافع زیادی برای ارمنستان ناشی از عایدات گمرگی بهمراە خواهد داشت  و اقتصاد ضعیف ان کشور کوچک، محصور و بدون نفت را شکوفا می نماید زیرا کریدور یادشدە ترکیە را بە اذربایجان و اسیای میانە متصل میکند و باتوجە حجم انبوە تجارت ترکیە با اسیای میانە عایدات گمرکی زیادی برای ارمنستان بهمراە خواهد داشت. 

 چهارم اینکە، خاندان الهام علی اف کە سالیان درازی است در راس قدرت هستند  و بدلیل محدود کردن فضای سیاسی جامعە و فساد گستردە  با نارضایتی در داخل مواجە هستند پروژە روسی را فرصتی برای خود دیدند و  با بازپسگیری بخش بزرگی از خاکشان،  خود را پیروز جنگ و مردم اذربایجان را مدیون شجاعت و پیروزی خودشان دانستند و از کاهش اعتراضات علیە  خود کاستند اما انچە در ایندە  برای اذریها غافلگیرکنندە و شادمانیهای انان را بە عزا تبدیل خواهد بود اصل پروژە روسی و ایجاد رفراندم  و  رای مردم ارتساخ ( قرەباغ )  برای پیوستن بە روسیە همانند کریمە و کالینینگراد خواهد بود. البتە همە اینها نیازمند زمان بنابە شرایط جهانی عملی خواهند شد.  

پنجم اینکە، پروژە پیچیدە روسیە در قفقاز زمانی اجرا شد کە ایران بخاطر فشارهای جهانی بیش از پیش بە روسیە وابستە و ناگزیز بە همراهی با سیاستهای روسیە در قفقاز گردید و شاهد بودیم ایران عملا از اذربایجان دفاع کرد.  رژیم ایران کە ناگزیر بە حمایت از اذربایجان در بازپسگیری مناطقش بود با اتحاذ مواضعش خواست همدلی مردم اذربایجان ایران را بطرف خود معطوف و خود را دوست اذریها بداند. مقامات کشور اذربایجان نیز  بارها از ایران تشکر کردند.  ارمنیهای ایران چون  بلحاظ جمعیتی در حدی نیستند کە برای ایران نگرانی ایجاد کنند و با وجود موقعیت جغرافیایی ارمنستان منافع ایران در ان کشور کماکان محفوظ خواهد ماند بنابراین تغییر مواضع ایران بنفع اذربایجان از جانب ارمنیها بغیراز سکوت کاری ساختە نبود.

نکتە اخر اینکە، نتیجە جنگ قرەباغ گرچە برای ارمنستان تلخ  و  نتوانستند قرەباغ را حفظ و یا  ضمیمە خاک خود کنند اما طرح روسیە برای استقلال یا ضمیمە ان بە روسیە برای ارامنە  یک فرصت،  بویژە اینکە غربیها نیز با توجە بە تعهد بە حقوق ملی ارمنیها از پروژە روسیە برای الحاق ارتساخ ( قرەباغ ) حمایت خواهند کرد. بنابراین پیش بینی میشود روسها در منطقەای حساس و بە کنار مرزهای ایران برگردند!!

https://iranglobal.info/node/79839