چند پیشنهاد فنی برای سرمایه گذاری در بازار بورس و راهکار اقتصادی که همه بدون تحصیلات مرتبط اقتصادی و با کمی تحقیق و جستجو می توانند بدان دست یابند و تصمیم بگیرند که ایا سهام شرکت X  را بخریم یا منجر به ضرر خواهد شد.

1. چک کردن بالانس مالی شرکت یا کارخانه. بدین معناست که میزان سرمایه و بدهی و دارائی یک شرکت را که اخر هر سال منتشر می شود چک کنیم و از خرید سهام شرکتهای نامتعادل پرهیز کنیم دارائی یک شرکت هم اهمیت دارد مثلا ایا کارخانه مورد نظر محیط یا مجموعه را خریده یا اجاره کرده؟ املاک و مستغلات غیر دارد یا خیر؟ چه میزان مواد اولیه در انبار دارد؟. شرکتی که سرمایه اش کمتر از بدهی و وامش است وضع خطرناکی دارد، به زبان ساده شرکت بایستی بالانسی عقلانی بین بدهی و اورده اش ایجاد کند.
2. وام و بدهی. چک کردن صورت حسابداری سالیانه به ما نشان می دهد که شرکت چه میزان بدهی دارد، وام هم 2 نوع است کوتاه مدت و بلند مدت. وام بلند مدت اهمیت دارد اما زیاد خطرناک نیست و مبلغ ان بایستی طی 10 یا 20 سال پرداخت شود مانند وام مسکن. اما مورد خطرناک وام، همان وام کوتاه مدت است که به وامی گفته می شود که موعد ان کمتر از یکسال است، این نوع وام بایستی در ارزیابی ما در مورد خرید سهام ان شرکت نقش اساسی داشته باشد. مثلا اگر کارخانه 500 میلیون وام کوتاه مدت دارد و تنها در حساب بانکی اش 100 میلیون موجودی داشته باشد نشان می دهد که این شرکت شرایط خوبی ندارد و زیان ده است یا ممکن است ورشکست شود. شرکت فوق برای پرداخت این وام بایستی یا وام دیگری بستاند یا اینکه دارایی خود را به حراج بگذارد که در هر 2صورت سهامداران متضرر خواهند بود. از قدیم گفته اند که به آدم بدهکار نه وام بده نه زن!
3. بررسی استهلاک، فرسودگی و زیان های سال قبل هم برای اجناس انبار هم برای ادوات و تجهیزات. بر اساس پرنسیپهای جهانی حسابداری هر کارخانه یا شرکت تجاری بایستی هر ساله میزان استهلاک و سقوط ارزش دارایی هایش را محاسبه کند و در بالانس سالانه خود ذکر کند. خصوصا اگر شرکت سهامی باشد این پروسه ضروری بوده و بایستی بسیار با دقت صورت گیرد تا سهامداران فعلی و آتی با چشم باز و شفافیت کامل با وقایع مالی یک شرکت برخورد کنند. مثلا اگر کارخانه ای چندین دستگاه کامیون حمل و نقل دارد و هزاران دست کت و شلوار در انبار، بایستی اخر هر سال اجناسش را ارزشگذاری کرده و در معرض دید جهان بگذارد. این روش خوبی برای براورد وضعیت اجناس انبار شده است مثلا اگر کت و شلوارها امسال ارزش خود را 5% بدلیل از مد افتادگی، دزدی، پوسیدگی یا هر دلیل دیگری از دست داده باشند، پیام روشنی به سهامدار می دهد که این 5% در سال بعد هم ادامه خواهد داشت، در بدترین حالت کاملا نابود می شوند، یا 2 برابر شده یا دست کم همان 5% باقی خواهد ماند.
4. سود و هزینه. شاید اسانترین مرحله باشد که همه ما با ان اشنا هستیم اما باید دقت نمود که در کارخانجات و صنایع بزرگ بخاط حجم بزرگ تراکنش ها وضع کمی متفاوت است. برای بدست اوردن نتیجه سالیانه یک شرکت درامد اصلی ان شرکت را برای یکسال از کلیه هزینه های ان شرکت کسر می کنیم. البته باید توجه داشته باشیم که همه پرداختها جزو درامد محسوب نمی شود اما با این روش می توان به سود خالص ان بنگاه اقتصادی دست یافت. اگر نسبت این عدد کمتر از20% ازکل گردش مالی سالیانه پس از کسر مالیات بود، این پیامی روشن برای ما بعنوان متقاضی خرید سهام ان شرکت است که در انتخاب خود محتاط تر باشیم یا کلا تجدید نظر کنیم و به سمت بازار بورس نرویم اگر تجربه نداریم.
5. اینده نگری. نرمش ها و جهش های بازار قطعا بسیار مهم است در خرید سهام مثلا در زمان رکود بخریم و در زمان اوج بفروشیم یا مثلا سهام کارخانه ای نوپا را بخریم تا هم از کسب و کارش حمایت کرده باشیم و هم در صورت موفقیت ان مجموعه در بازار ماهم به سود خوبی دست یابیم. اما بایستی اینده مجموعه و نوع محصولاتش را نیز ارزیابی کرد، بعنوان مثال کارخانه خودرو سازی که خودروهای دیزلی تولید می کند اینده ندارد چون دنیا دیگر دیزل را انرژی پاک نمیداند و ان شرکت حتی اگر در بازار بورس موفق هم باشد، پایدار نخواهد بود و در اینده سقوط خواهد کرد.  
6. "سرمایه گذاری سبز" محفل های روشنفکری، سیاسی و دانشگاهی در اروپا در سالهای اخیر بسیار روی قضیه انرژی سبز و محیط زیست متمرکز شده اند. این پیامی واضح به خریداران سهام و سرمایه گذاران کلان است که در بیزینس خود توجه بیشتری به محیط زیست و اینده بشریت داشته باشند. سازمان ملل در سال 2000 برنامه هزاره سوم را تحت عنوان "توسعه پایدار" منتشر کرد که مهمترین هدف ان جلوگیری از گرمایش زمین و پایان دادن به استفاده از سوختهای فسیلی است. ما به عنوان متقاضی سهام بایستی دوراندیش باشیم. مثلا بسیاری از حرفه ای های بورس با اخبار بین المللی هماهنگ هستند و در شرایط جنگ، سهام شرکتهای نفتی را خریداری می کنند چون مشخص است که قیمت نفت خام روبه افزایش خواهد بود. اما این تجارت ابدا "سبز" نیست و اینده ای ندارد یک انسان متعهد بهتر است سهام شرکت های سبز مانند تسلا را بخرد. تسلا مثال بسیار خوبی است، 10سال پیش ارزش سهام این شرکت بالا نبود و شاید کمتر کسی فکر می کرد که به این رشد و موفقیت عظیم امروز دست یابد البته بجز ان متقاضیانی که سبز می اندیشند.
7. "سرمایه گذاری اخلاقی" شاید بطور مستقیم با سود و زیان رابطه نداشته باشد اما در دنیای مدرن یک اصل مهم است و حداقل بطور نمادین پذیرفته شده است. بدان معنا که خرید سهام مک دونالد که فروشگاه زنجیره ای است که گوشت قرمز می فروشد و مقادیر زیادی از ان را اسراف می کند و مستقیما  به محیط زیست اسیب می زند کاری غیر اخلاقی است. بهتر است بین چنین سرمایه گذاری (حتی اگر سوداور هم باشد) شرکتی را انتخاب کنیم که دنیا برای نسل های بعد از ما هم اینچنین سبز و قابل سکونت باشد. مثلا شرکت یا کارخانه ای که محصولات گیاهی و طبیعی تولید می کند شاید در کوتاه مدت سود دهی چشمگیری نداشته باشد اما با فرهنگ سازی "زیست سالم" در بلند بازدهی خوبی خواهد داشت.

نیما عیسی پور