گروهی از اسلامگرایان از برگزاری جشن های سنتی و ملی انتقاد می نمایند، آن را غیراسلامی خوانده و برخی از آنها حتا مراسم چهارشنبه سوری را خرافه قلمداد می کنند.

حال آنکه پدیده چهارشنبه سوری یکی از مراسمی است در زمستان و نزدیک نوروز که با آتش پیوند وثیق دارد. اگر جشن سده، جشن آتش است که برای مبارزهِ نمادین با سرما برپا و بر بلندی ها برگزار می شود، آتش افروزی برای نوروز نیز برای زدودن «شرها و ناپاکی ها» عموما برگزار می گردد. نوعا از سنت ها، ترانه ها، باورها و مراسمی که مردمان نواحی گوناگون برای زدودن و راندن پلیدی ها برگزار می کنند.

حقیقت این است که مساله چهارشنبه سوری، نوروز و یا دیگر آدابی که از گذشته تاریخ در ایرانِ «پیشااسلام» داشتیم و بعدها نیز در دوره اسلامی هم به اَشکال گوناگون حفظ شده و تا به امروز هم. این موارد به خودی خود هیچ پیوندی با دین اسلام ندارد. اینها مراسم سنتی یا آئینی هستند. 

به سخنی دیگر مسلمانان پس از فتوحات وارد کشورهایی چون ایران، با تمدن قدیم و کهن وارد شدند و از آنجا که قوم غالب بودند و قوم غالب هم همواره با قوم مغلوب به دید تحقیر و حقارت می نگرد، پس از دوره عمر به بعد نیز ایرانی ها را موالی به حساب می آوردند و با عبارت های دون تحقیرشان می کرده و از موضع برتر نگاه می کردند زیرا دین خود را حق می دانستند و آن را کامل و جامع می دانستند. دین خود را حقیقتِ ناب تلقی می کردند و به همین جهت اینها [ جشن ها و مراسم شادی] را خرافه می دانستند.

اینکه اکنون سیاستهای جمهوری اسلامی این گونه است که هر موردی را که به خودش تعلق ندارد یا نمی پسندد، حتا اگر تفسیر اسلامی هم داشته باشد، آن را برنمی تابد و این مساله جنبه سیاسی و حکومتی یافته است و البته آنها را سرکوب نموده و ممنوعیت آن را ایجاد و اعلام کرده است و یا این آئین ها و سنت های کاملن مردمی را بدل به یک نوع مخالفت سیاسی با نظام تلقی می کنند.

اکنون مشاهده می نماییم که نسبت به تخریب آثار باستانی و آسیب وارده بر آنها حساسیت نشان داده می شود؛ آئین های باستانی نیز این گونه اند. آئین ها، بازمانده ی فرهنگِ مردم اند در گذر زمان. این آئین ها با یکسری مولفه ها، مشخصات و مختصات به امروز رسیده اند، همان گونه که آثار باستانی را باید از دستکاری و تخریب دور بمانند، آئین ها نیز همین وضعیت را دارند.

در حقیقت چهارشنبه سوری یک جشن «غیردینی» است، نه تنها چهارشنبه سوری که حتا دیگر جشن ها مانند سده و نوروز نیز از سوی آئین اسلام و حتا پیش از اسلام نیز در خصوص برگزاری آنها ممانعت هایی وجود داشته. در میان مردمانی که در فلات ایران زمین در نجد ایران چند هزار سال پیش تاکنون زیسته اند یک قومی که روزگاری امپراطوری بزرگ داشتند مرکب است از اقوام، طوایف مختلف با افکار و سنت های گوناگون، خرده فرهنگ های فراوانی که از گذشته تاکنون وجود داشته و اکنون نیز.

بدین اعتبار اگر اسلام گرایان به تاریخ مراجعه نمایند و از همان قرن اول تا دوم و سوم [برمکیان و آل بویه] این آداب و سنن به ویژه جشن نوروز همواره محترم بوده و ایضا مسلمانان و خلفا و بسیاری از اندیشمندانی که دارای ملیت ایران نبودند، محترم شمرده می شده و اکنون پس از 1400 سال در قرن بیست و یکم و در شرایط کنونی 

مشاهده می کنیم که اسلامگرایان در ایران فتواهای عجیب و بحث برانگیزی در خصوص ممنوعیت برگزاری مراسم چهارشنبه سوری و نوروز صادر و این آئین های ملی و مردمی را خرافه می پندارند که نه با مبانی دینی سازگاری دارد نه با تاریخ و حتا با مصالح خودشان نیز همخوانی ندارد.

نیره انصاری، حقوق دان، متخصص حقوق بین الملل، نویسنده و کنشگر حقوق بشر

10،3،2021

20،12،1399