جایزه کتاب ۲۲۵ هزار یوروئی شیخ زاید ابوظبی امسال به یورگن هابرماس فیلسوف سرشناس آلمانی تعلق گرفت، اما هابرماس که در آغاز از این تصمیم استقبال کرده بود، با کسب اطلاع از نقض حقوق بشر، سرکوب مخالفان و فقدان گردش آزاد اطلاعات در امارات متحده عربی این جایزه را رد کرد.

تولیت جایزه کتاب ابوظبی را در حال حاضر شیخ محمد بن زاید آل نهیان حاکم ابوظبی و رئیس امارت دوبی به عهده دارد. مهمترین دلیل رد جایزه بزرگ کتاب از سوی فیلسوف مکتب فرانکفورت همین موضوع است. وی پس از مطالعه مقاله ای تحلیلی در هفته نامه اشپیگل پیرامون اوضاع سیاسی ابوظبی و اختناق سیاسی حاکم بر امارات متحده عربی اعلام کرد که حاضر به دریافت جایزه نیست.

بخش فرهنگی هفته نامه اشپیگل درباره تصمیم هابرماس نوشته است: "او با این تصمیم از خطر تبدیل شدن به وسیله تبلیغاتی رژیم ابوظبی نجات یافت".

در مقاله اشپیگل آمده است: "هابرماس با این نکته بیگانه نیست که انتقاد مستدل نشانه احترام است. در برابر یک انتقاد محترمانه و آشکار اشپیگل، او امروز برخوردی کرد که بر درجه اعتبار و احترام او افزود".

"جایزه کتاب شیخ زاید" قرار بود امسال به عنوان "شخصیت فرهنگی سال" به هابرماس اعطا شود شد. او پس از اعلام این خبر از سوی امارات متحده عربی در آغاز از آن استقبال کرد. اما روز یکشنبه دوم مه/۱۲ اردیبهشت، این تصمیم را مورد تجدید نظر قرار داد و اعلام کرد: "من تصمیم غلطی گرفتم زیرا ارتباط تنگاتنگ نهاد اعطاکننده این جایزه در ابوظبی با سیستم سیاسی حاکم بر آنجا برایم به اندازه کافی روشن نبود".

تجدید نظر هابرماس در مورد جایزه کتاب شیخ زاید در رسانه های آلمانی بحث زیادی به راه انداخته و بر احترام این فیلسوف ٩۱ ساله افزوده است.

معتبرترین و بزرگ ترین جایزه کتاب جهان عرب

جایزه کتاب شیخ زائد به عنوان پرهزینه ترین و معتبرترین جایزه ادبی جهان عرب از سال ۲٠٠۷ میلادی به این سو هر سال به نویسندگان، روشنفکران و ناشران برگزیده عرب و جهان و مهمترین آن به شخصیت فرهنگی سال اعطا می شود. این جایزه به یاد شیخ زاید بن سلطان آل نهیان بنیادگذار امارات متحده عربی پایه گذاری شد. تولیت نهاد اعطاکننده جایزه را شخص شیخ محمد بن زاید امیر دوبی و حاکم ابوظبی به عهده دارد.

مجموعه جوایزی که زیر این عنوان اعطا می‌شود هر سال به ۷ میلیون درهم (تقریباً ۱٫۶ میلیون یورو) می‌رسد.

هابرماس، دستیار آدورنو

یورگن هابرماس، دستیار آدورنو در دهۀ ۱٩۵٠، رهبر فکری جنبش دانشجوئی اروپا در دهه های ۶٠ و ۷٠ و استاد پیشین فلسفه و جامعه شناسی دانشگاه های فرانکفورت و فرایبورگ، در آلمان و اروپا به عنوان وارث مکتب فرانکفورت شهره است. او که از گردش آزاد اطلاعات به عنوان "اکسیژن دموکراسی" یاد می‌کند دارای تالیفات فلسفی مهمی است که "دگرگونی ساختاری حوزه همگانی" نخستین آنها است.

هابرماس، به رغم اهمیت زیادی که به نقش رسانه ها در تضمین دموکراسی قائل است، خود با افکار عمومی برخوردی توام با فاصله دارد، بطوری که درباره زندگی خصوصی وی جز این که سال ها است بازنشسته شده و دارای سه فرزند است کسی چیزی نمی داند.

با این همه زندگی حرفه‌ای او به عنوان یک فیلسوف چالشگر خالی از حاشیه نبوده است. او در جنبش دانشجوئی دهه های ۶٠ و ۷٠ اروپا در جایگاه نظریه پرداز آن جنبش بسیار فعال بود، اما تندروی‌های بخشی از دانشجویان را خوشایند نیافت و از آن به عنوان "فاشیسم چپ" یاد کرد.

هابرماس بعدها اعتراف کرد که در استفاده از این اصطلاح شتابزدگی کرده، اما همچنان بر سر انتقادهای خود از تندروی های جنبش دانشجوئی باقی ماند.

سفری جنجال برانگیز به ایران

پر سروصداترین اقدام هابرماس سفر او به جمهوری اسلامی ایران بود. فیلسوف آلمانی در اردیبهشت ماه سال ۱۳٨۱ خورشیدی (۲٠٠۳ میلادی) در بازگشت از این سفر از رضا داوری، عبدالکریم سروش و مجتهد شبستری به عنوان نظریه پردازان مطرح ایرانی یاد کرد که با دیدگاه‌های آنها آشنا شده و دریافته است که طول سالها چقدر تغییر کرده‌اند.

این سفر هابرماس با اعتراض شدید گروه وسیعی از مخالفان جمهوری اسلامی روبرو شد. آنها معتقد بودند که هابرماس با سفر خود به ایران تبهکاری‌های رژیم را نادیده گرفته و وسیله تبلیغاتی جمهوری اسلامی شده است.

اکنون نیز، با اعلام خبر انصراف هابرماس از دریافت جایزه کتاب شیخ زاید، برخی صاحبنظران می گویند که او احتمالا از نتایج سفر خود به جمهوری اسلامی درس گرفته و پس از مطالعه گزارش اشپیگل درباره شرایط استبدادی حاکم بر امارات متحده عربی از تکرار جنجالی مشابه در سال های پایانی عمر خود پیش گیری کرده است