« عزت‌ الله سحابی » و توسعه ایران ( بمناسبت دهمین سالگرد نبود او )                              ضیاء مصباح

زنده یاد همراه دولت ملی شادروان بازرگان بر پایداری تعهد و وفاداری به قول تاکید دارد و رمز شکوفایی و استواری جوامع را ایستادگی برتعهدات و پیمانها می داند و میگوید بدون این بنیانها جامعه نمیتواند استوار و پایدار مانده و رشد و توسعه یابد.

اندیشه و تلاش‌های ملی و دینی فرزند خلف ایرانیان راستین، انسانی میهن‌دوست و آزاده، یادآور تحولات اجتماعی نشات گرفته از خرداد 76 میباشد که در آن روزگار تا حدودی اصولی و امید آفرین بنظر میرسید.

مروری بر اندیشه‌های سحابی در سالگرد درگذشت این پاک نهاد منزه از هرگونه آلودگی ضروری به نظر می‌رسد.

توجه به نکات اساسی و بسیار مؤثر دیدگاه وی که کماکان به دلایل روشن با همه اهمیت و اولویت ( بعد از گذشت 25 سال ) بدون اقدام مانده، در جهت حل مشکلات جامعه و نارسایی‌ها با همه تحولات .... توصیه می‌شود.

شادروان سحابی در یادداشتی خطاب به دولت محمد خاتمی می‌نویسد : 

گرفتاری‌ها و عقب‌ماندگی‌ها، جامعه ما را بعد از بیش از یک قرن، هنوز اندرخم کوچه امنیت، آرامش و ترقی نگه داشته است.

ادامه این وضع ما را وادار می‌کند یک لحظه به علت ریشه‌ای این ناکامی‌ها بیندیشیم و تجربه مکرر نکنیم.

- بوروکراسی دو بُعد دارد؛  «ساختاری» و دیگری بعد «کاربردی» و عملی؛ در‌صورتی‌که بعد ساختاری دولت اصلاح و منطبق بر «موازین علمی مدیریت و عقلانیت» و بر مبنای «هزینه- فایده» استوار نشود، اصلاح امور با «تعویض افراد و مقامات» راه به جایی نمی‌برد.

- درباره تبلیغات، به‌ویژه موضوع «تهاجم فرهنگی»، باید توجه داشت که سنگینی بار تبلیغات در شرایط فعلی بسیار بالاست و تبلیغات مبتنی بر «شعار و کسب هویت و امتیاز برای خود و نفی هویت دیگران» و «هتک حیثیت و شخصیت مردم» و شعارهایی از این قبیل، به صورت تکراری رکود جامعه را در پی دارد و آنچه گروهی از مسئولان و رسانه‌ها می‌گویند، «خلاف منظور» از دید جامعه تعبیر می‌شود و نوعی «ضدتبلیغ» به شمار می‌رود و ساختار ایمانی، اخلاقی و پایبندی مردم را سست می‌کند و «لجاجت» جانشین آن می‌شود.

- اگر مردم در عمل بهبود امور، تنش‌زدایی، رفع تبعیضات و امتیازات گروهی و تشنج‌‌آفرینی‌ها را مشاهده کنند، به «خلاقیت و ابتکار» روی می‌‌آورد.

- دقت و تمرکز روی «اصلاح بینش‌ها» و عملکردها و «رفتار اجتماعی مقامات» و گویندگان سیاسی نقش مؤثری خواهد داشت.

- نباید در برابر تبلیغات و دسایس مخالفان نگران بود. سکوت و گزارش‌های متین و مستند از حقایق، «پاسخ‌های آرام و خالی از احساسات» و «اعتراف به اشتباهات» و شکستن بازار شایعات این نقیصه را برطرف می‌کند.

- دولت باید حقایق امور را بدون پرده‌پوشی در اختیار مردم بگذارد و صدق و صمیمیت خود را بروز دهد تا جامعه متقابلا عکس‌العمل مناسب از خود نشان داده و «یگانگی بین حکومت‌کنندگان و حکومت‌شدگان» که یک امر دوطرفه است و از «ضروریت‌های حکمت سیاسی و اجتماعی» به وجود آید.

- بودجه سنگین صدا و سیما که از منابع عمومی و آگهی‌های تجاری تأمین می‌شود، بدون حسابرسی مانده که خود عامل بسیاری از نارسایی‌هاست. این نهاد با این شیوه ساختاری، به‌ویژه در امور سیاسی، فرهنگی و اخلاقی دارای اثر منفی است.

- جامعه مدنی مولود خود جامعه است و دولت توان آن را ندارد که به تشکیل و تکوین جامعه مدنی به صورت مستقیم بپردازد.

- وجود و واقعیت‌های مخالفان درون ملت باید تحمل شود و در اندیشه حذف دیگری نباید بود.

- اگر موفق شویم الگوی انسانی و اجتماعی حقیقی را در عمل پیاده کنیم و پیام‌‌های معنوی را با هنرمندی مطرح کنیم، با اقبال روشنفکران و اندیشمندان مواجه می‌شویم.

ديدگاه‌هاي  اقتصادی : 

- گردش کار اقتصادی باید به مازاد منجر شود و به صورت سرمایه برای توسعه بعدی به کار ‌آید.

اگر این تراکم مازاد از درون اقتصاد بیرون نیاید، ناگزیریم به منابعی دیگر مثل وام خارجی روی بیاوریم.

- اگر سرمایه مالی از مازاد عملکردها، چیزی انباشته نکند، سرمایه انسانی و فنی هم فاقد بهره‌وری خواهد شد.

- ما علاوه بر سرمایه‌ انسانی از دانش فنی برخورداریم؛ اما چرا کار ما پیشرفت ندارد و پیوسته دور خود می‌گردیم؟! دلیلش این است که ما به انباشت، جمع‌بندی و بهره‌گیری از تجارب گذشته خودمان یا تجارب ملت‌های دیگر، اعتقاد نداشته‌ایم.

- اقتصاد ایران «به‌شدت مصرفی» و راهبرد دولت باید واژگون‌کردن این روش باشد تا استقلال، اقتدار ملی و عدالت اجتماعی تحقق یابد.

- در شرایط فعلی، فعالیت‌های تولیدی دولت به تشکیل مازاد اقتصادی، «سود خالص» و انباشت سرمایه برای «توسعه بعدی» منتهی نشده است ...

- چار‌ه‌ای نمی‌ماند جز اینکه توسعه صنعت در میان مردم و جامعه، ایجاد ارزش افزوده از طریق سرمایه‌گذاری صورت گیرد تا توسعه اقتصادی کشور بر مبنای توسعه صنعت خصوصی استوار شود.

- هزینه تولید در سطح جامعه به نحو چشمگیر و تعیین‌کننده‌ای بالا رفته و رقابت را از دست داده‌ایم.

- در این رابطه باید الگوی آنان که در سیاست، «توسعه‌ مرحله‌‌ای» را جایگزین «واردات» و تکوین ساختار صنعتی در جامعه و با موفقیت این پروسه را طی کرده و به بازار جهانی وارد شده‌اند ، مورد مطالعه جدی قرار داد.

- کاهش سطح مصرف در جامعه ساده نیست و به مراحل و تدابیر اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، آن هم غیرمستقیم نیاز دارد.

- در مسیر کاهش سطح مصرف دولتی، اولین اقدام دولت باید کاهش هزینه‌های جاری، ریخت‌وپاش‌ها و بذل و بخشش‌ها باشد.

- ناگزیریم برای «حراست از استقلال ملی» هرچه سریع‌تر به یک «ساختار اصولی و علمی در اقتصاد» دست یابیم؛ درحالی‌که فاقد ساختار اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و صنعتی هستیم.

- دولت موتور حرکت توسعه اقتصادی و اجتماعی و از سویی ضامن عدالت اجتماعی از طریق کنترل قیمت‌ها، نظارت بر حسن و صحت جریان امور، برنامه‌ریز، سیاست‌گذار، جهت‌دهنده روندهای اقتصادی و ... است.

- اگر این موتور محرک، ناظر و سیاست‌گذار، ناکارآمد و فاقد بهره‌وری باشد، به جای عرضه خدمات دولتی و محور توسعه‌ و پایگاه انباشت سرمایه ملی، به عاملی برای اتلاف منابع و ضد پیشرفت بدل خواهد شد و ...

با گرامیداشت یاد و خاطره هاله فرزند برومند شادروان سحابی یادآوری این مهم را ضروری میداند که این دیدگاهها و تذکرات در 25 سال قبل عنوان شده ... انگار که توصیفی از روزگار فعلی کشور دربند شعار و دشمن پنداری میباشد.

شادروان متولد سال ۱۳۰۹ و فعاليت‌های سياسی و تشکيلاتی خود را پس از ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ آغاز و به هنگام تاسيس نهضت آزادی در سال ۱۳۴۰ به اين حزب پيوست و به همراه شادروانان : محمود طالقانی، مهدی بازرگان و يدالله سحابی در شورای مرکزی نهضت فعاليت می‌کرد، این چهره ملی نیک پندار نگران آینده ملک و ملت میگوید :

در جامعه‌های واقعی، همه افراد مساوی نیستند؛ تفاوت فکری، سلیقه‌ای، اخلاقی و استعدادهای بسیاری دارند، روی این تفاوت‌ها تکیه کردن و بهانه‌ای برای تفرقه و جدایی جستن شرک بشمار میرود و ارتباط، همزیستی، مسالمت و تحمل یکدیگرتقوایی است که سعادت جامعه را تضمین مینماید.

این خصلت‌های جمعی که موجب وحدت و پیوند قلوب مردمان می‌شوند را باید تقوای اجتماعی دانست و خصائلی میباشد که «در قرآن با لغت متقین آمده‌ » چون کارکرد اجتماعی دارند.

با گرامیداشت این چهره های ماندگار، فرزندان ارزشمند  وطنمان، بدون تردید میتوان گفت که اگر امروز سحابیها و دیگر «ملیون پاک دست متخصص با همه پندار نیک» میبودند و شاهد اینهمه تنگ نظری های خلاف منافع ملی، مخلصانه همراه با دیگر ایرانیان اهورائی میگفتند :

& تحجر سازمان‌یافته به آخرین مرحله خود رسیده و حکومت خودمحور عقل‌ستیز، نخبه‌کشی و استعدادکشی می‌کند.

& مجموعه حکومت طی 4 دهه «مثلث فلاکت» را پدید آورده که  اعمال - اما اعلام نمی‌شود.

& رویاهای نابخردانه در زمینه چگونگی انتصخاب  بقول سید مظلوم «کارپرداز بزرگ»که حتی تحمل او را با همه سلب اختیارها  ندارند، با واقعیات جامعه  فاصله بسیار داشته و «ساختن خانه بر شن های روان »میباشد.

& این ساز و کارها در این روزگار« پر آب و چشم » با اینهمه وسایل ارتباط جمعی غیر قابل حذف در دست همگان، بیقین پایگاهی در دلهای ملت بزرگوار، پر تحمل و البته محافظه کار! تاریخ ساز ایرانمان ندارد.

& این ملت به امت تبدیل نشد، حاکمان اسلامی نیز خلیفه نخواهند شد، در سده های گذشته خلافت را با رنج بسیار به تاریخ سپردیم و مکتب ایرانشهری سر برون آورد و با اهدای خون های زیاد استبداد را به بند کشیدیم و مشروطیت را بنا نهادیم.

& همه ما «در یک خودزنی تاریخی» مسیر را گم کرده بقول شادروان « ژیسکاردستن » باحرکتی عجیب مشابه « خود کشی نهنگها »گرفتار طوفان جهل و فساد شدیم اما درسهایی آموختیم و بر اسراری دست یافتیم.

& امروز همه آن آموخته ها، دستمایه مبارزات آرام با حفظ زیر ساختها و سر مایه های ملی از همه مهمتر جان انسانهای اندیشمند این ملت در تداوم مشروطیت و احیائ حقوق شهروندی ایرانیان است و «ببار نشستن ان ایده های مناسب نجات این ملک و ملت» در همین نزدیکی ها.  

& این  همه ناملایمات ( در بحبوحه  تامین معاش، روزمره گی، دغدغه فردا، عدم امکان برنامه ریزی، افت روزانه ارزش پول در دستشان و از همه مهمترفرار مغزها، نابودی اخلاق و تضعیف میهن و دیگر دوستی و... ) الویت خود را دارد.

& این ملت در آتش چهل و سه سال گذشته آبدیده شده و راه خروج از طوفانها را شناخته است.

& تا آنجا که با آگاهی و هوشیاری موفق شده «حکومت جمهوری اسلامی » را وادار به «خودزنی های پی در پی » و در نهایت «خودکشی و شلیک تیر خلاص در همین روزها با تمهیدات داهیانه شورای ناتوان سالمند «نگهبان منافع خود» بنمایدکه «باش تا صبح دولتش بدمد !»

& توصیه اینکه از اين به بعد بجاي كلمه «رئيس جمهور» از «کارپرداز بزرگ» یا «مسئول فاقد اختیار» استفاده شود تا اصطلاح «ریاست جمهور» بیشتر از این لوث نشود ؟!

& اگر همه ملت بگویند آری اما شورای نگهبان بگوید نه، نظراین جماعت با توصیفی که برفت  با همه ویژگیها درست و عین ثواب است.

& بهتر نیست شورای نگهبان به جای صرف وقت و تصمیماتی مغایر منافع ملی، هزینه اجرای انتخابات که در واقع «صرفا گرفتن رای» و ژست دمکراسی ! میباشد را - بمصرف امور خیریه برساند و فرد مورد نظر را منصوب نمایند !

& سالها پیش ادعا میشد در زمینه تولید برق هسته ای در ردیف کشورهای اول دنیا هستیم و هیچ کمبود برق نخواهیم داشت ، این همه هزینه و خسارت مادی و معنوی که ملت دردمندمان برای هسته ای شدن دادند، مشابه سایر دست آوردها - نتیجه اش قطع برق  با اینهمه خسارت که هنوز عمق فاجعه از این بابت در پیش.

شادروان عزت الله سحابی حدود ۱۵ سال را در زندان‌های رژیم گذشته و فعلی گذارند و در دهم خرداد 90 همراه
زنده یاد « دخترش هاله » جان به جان آفرین تسلیم نمود.        

« روانشان  شاد و یادشان  نیکو باد »