خروج تدریجی نیروهای نظامی ایالات‌ متحده آمریکا و متحدانش از افغانستان که تا ۲۰ شهریور ۱۴۰۰ برابر با ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ برنامه‌ریزی شده، فرصتی برای گروه تروریستی طالبان فراهم آورده است تا ضمن سوءاستفاده از ضعف اردوی ملی افغانستان، در خاک این کشور پیشروی کند و مناطق زیادی را به تسلط خود درآورد. غرب ولایت فراه که در مجاورت مرزهای این کشور با ایران قرار دارد، از مناطقی است که ابتدای هفته جاری به تصرف این گروه تروریستی درآمد.

در ۳۰ خرداد ۱۴۰۰، چند فیلم در فضای مجازی منتشر شد که در آن سربازان ارتش ملی افغانستان به خصوص مرزبانان مستقر در چند پست مرزی در نزدیکی ایران را در حال تسلیم شدن به طالبان نشان می‌داد. طالبان پس از آن دست‌کم بر یک پست مرزی ارتش افغانستان در مجاورت خاک ایران تسلط پیدا کردند و ناتوانی نیروهای نظامی افغانستان در بیرون راندن جنگجویان این گروه از این منطقه سبب شد تا در نهایت صبح روز گذشته، یعنی سوم تیر ۱۴۰۰ برابر با ۲۴ ژوئن ۲۰۲۱، نیروی هوایی و زمینی ارتش ایران به همراه نیروی زمینی سپاه پاسداران به شرق استان خراسان جنوبی و مناطق همجوار با ولایت فراه افغانستان اعزام شوند.

بر اساس نخستین فیلم‌های منتشرشده در فضای مجازی، شماری از نفربرهای زرهی بی ام پی-۲ و تانک‌های اصلی میدان نبرد تی-۷۲ اِم۱ نیروی زمینی سپاه پاسداران از گردان‌های نور و نازعات تیپ ۲۱ مستقل زرهی امام رضا مستقر در شهر نیشابور صبح روز گذشته به بیرجند اعزام شدند تا از آنجا به مناطق مرزی ارسال شوند.

درباره ارسال دست‌کم شش دستگاه نفربر بی ام پی-۱ و تعداد نامشخصی تانک‌های اصلی میدان نبرد تی-۷۲ اِس۱ نیروی زمینی ارتش از تیپ ۳۸ زرهی تربت‌جام به مناطق مرزی با ولایت فراه افغانستان هم اخباری منتشرشده است. در کنار آن‌ها، تیپ ۳۷۷ پیاده در مشهد، تیپ ۳۳ پیاده مکانیزه و گروه ۴۴ توپخانه در قائن از نیروی زمینی ارتش و همچنین لشکر پنج پیاده نصر در مشهد از نیروی زمینی سپاه برای اعزام نیرو و تجهیزات به مناطق مرزی با افغانستان در حالت آماده‌باش‌ به سر می‌برند.

در کنار نیروهای زمینی ارتش و سپاه، نیروی هوایی ارتش نیز روز گذشته دو فروند از هشت فروند جنگنده اف-۵ئی و اف تایگر۲ (F-5E/F Tiger II) خود مستقر در پایگاه مقدم هوایی امام رضا مشهد را به پایگاه دوازدهم شکاری واقع در روستای خور در شرق بیرجند اعزام کرد تا در صورت نیاز به پشتیبانی هوایی نیروی زمینی ارتش در جریان هرگونه درگیری مرزی با طالبان از آن‌ها استفاده کند. پایگاه پنجم رزمی هواپیمایی نیروی زمینی (هوانیروز) ارتش در شهر مشهد و گروه رزمی پایگاه سوم رزمی هوانیروز اعزامی از کرمان به زاهدان نیز برای تامین پشتیبانی هوایی موردنیاز نیروهای زمینی ارتش در آماده‌باش کامل‌اند.

دستیابی طالبان به تسلیحات سنگین اردوی ملی افغانستان

تضعیف توان رزمی نیروی هوایی افغانستان به دلیل ممانعت ایالات‌ متحده آمریکا از ارسال به روسیه بالگردهای تهاجمی سنگین میل-۲۴وی (Mil Mi-24V) و میل۳۵ (Mil Mi-35) و همچنین بالگردهای ترابری میل-۱۷وی-۵ (Mil Mi-17V-5) نیروی هوایی افغانستان برای انجام تعمیر اساسی در چهار سال اخیر و جایگزینی آن‌ها با بالگردهای سبک و ضعیف ام دی-۵۳۰اف و بالگردهای ترابری فرسوده یو اِچ-۶۰آ (UH-60A) و همچنین هواپیماهای تهاجمی سبک امبرائر۳۱۴ سوپر توکانو سبب شده است تا نیروی هوایی ملی افغانستان از انجام ماموریت پشتیبانی نزدیک هوایی در حمایت از نیروهای اردوی ملی افغانستان علیه طالبان عاجز باشد.

ناتوانی نیروی هوایی افغانستان در حمایت از نیروهای زمینی ارتش این کشور به خصوص در مناطق نزدیک مرز ایران و همچنین فقدان هواپیماهای جنگنده و بالگردهای نیروهای نظامی آمریکا و متحدانش سبب شده است تا این نیروها بدون حمایت بمانند و طالبان به راحتی آن‌ها را محاصره و به تسلیم مجبور کنند تا شاید از گزند اعدام گروهی به دست این گروه اسلامگرای افراطی در امان بمانند.

فیلم‌های منتشره از سربازان تسلیم‌شده ارتش ملی افغانستان و همچنین پادگان‌های اشغال‌شده در غرب ولایت فراه در نزدیکی مرز با ایران، نشان‌دهنده به غنیمت گرفته شدن صدها قبضه سلاح سنگین و نسبتا پیشرفته اردوی ملی افغانستان است. تسلیحاتی که اگر علیه نیروهای نظامی ایران و به خصوص مرزبانان نیروی انتظامی و سپاه پاسداران استفاده شود، می‌تواند تلفات سنگینی به آن‌ها وارد کند؛ از تجهیزاتی که طالبان به غنیمت گرفته‌اند می‌توان به تیربارهای سنگین، موشک‌های ضدتانک، جیپ‌های هاموی و خودروهای مقاوم به مین و زرهی اشاره کرد.

نیروی زمینی ارتش و سپاه با چه تجهیزاتی به جنگ طالبان می‌روند؟

بر اساس فیلم‌های منتشرشده در فضای مجازی و اخباری که کارکنان نیروی زمینی ارتش به نگارنده منتقل کرده‌اند، تجهیزات زرهی اعزامی به بیرجند برای انتقال به مناطق مرزی به افغانستان از سنگین‌ترین و اصلی‌ترین تجهیزات موجود نیروهای مسلح یعنی تانک‌های اصلی میدان نبرد تی۷۲ام۱ و تی-۷۲اِس۱ و نفربرهای زرهی بی ام ی-۱ و ۲ نیروهای زمینی ارتش و سپاه‌اند. تانک‌های تی-۷۲ اِم۱ تیپ ۲۱ مستقل زرهی امام رضا سپاه در نیشابور بر خلاف تی-۷۲اِس۱های ارتش فاقد زره واکنشی‌اند؛ امری که آن‌ها را در برابر موشک‌های ضدتانکی که به نظر می‌رسد در ماه‌های اخیر از طریق پاکستان به دست طالبان رسیده است، تا حدودی آسیب‌پذیر می‌کند.

هوانیروز ارتش و سپاه با استفاده از بالگردهای تهاجمی و ترابری‌شان قادر خواهند بود از نیروهای اعزامی به استان خراسان جنوبی در جریان هرگونه مواجهه نظامی با طالبان حمایت کنند. پایگاه پنجم رزمی هوانیروز ارتش در شهر مشهد که به دو گردان تک و هجومی مجهز است و یگان اعزامی پایگاه سوم رزمی هوانیروز ارتش از کرمان به فرودگاه بین‌المللی زاهدان، در تامین آتش پشتیبانی رزمی برای یگان‌های نیروی زمینی ارتش نقش مهمی ایفا خواهند کرد.

گردان‌های تک پایگاه‌های سوم و پنج رزمی هوانیروز ارتش مجهز به بالگردهای تهاجمی بِل اِی اِچ-۱جِی اینترنشنال کبرا (Bell AH-1J International Cobra) و گروه اعزامی هوانیروز سپاه به فرودگاه بین‌المللی زاهدان، به نمونه ارتقایافته این هلیکوپتر یعنی توفان۲ مجهزند که در صورت درگیری نظامی با طالبان می‌توانند با استفاده از تیربار۲۰ میلی‌متری و راکت‌های ۲.۷۵ اینچی هایدرا به جنگ نفرات پیاده طالبان بروند و با استفاده از موشک‌های ضدتانک تاو (توفان)، خودروهای زرهی آن‌ها را که اخیرا از ارتش افغانستان به غنیمت گرفته‌اند، منهدم کنند. در صورت بروز درگیری‌های نظامی، بالگردهای ترابری میل۱۷۱ و بالگردهای هجومی بل۲۱۴آ هوانیروز سپاه و ارتش نیز در حمل سریع نیروهای پیاده به میدان نبرد و تخلیه مجروحان نقش مهمی خواهند داشت.

در کنار هوانیروز ارتش و سپاه، یگان پهپادی تازه تاسیس حضرت ولی‌عصر نیروی زمینی ارتش مجهز به سه فروند پهپاد مهاجر-۶ نیز در پایش از آسمان مرزها و شناسایی موقعیت دسته‌های جنگجویان طالبان برای نیروی زمینی ارتش نقش مهمی ایفا خواهد کرد. در صورت بروز چنین درگیری نظامی، پهپادهای شاهد ۱۲۳، ۱۳۹ و ابابیل۳ نیروی هوافضای سپاه یا مهاجر۶ نیروی زمینی سپاه نیز نقشی مشابه به عهده خواهند داشت.

اهمیت نیروی هوایی ارتش در مقابله با طالبان

در سال ۱۳۷۶ و به دنبال افزایش تهدیدهای مرزی طالبان، نیروی هوایی ارتش تصمیم گرفت ساخت پایگاه دوازدهم شکاری تاکتیکی در روستای خور واقع در غرب شهر بیرجند را که از سال ۱۳۵۷ نیمه‌کاره رها شده بود، ادامه دهد تا پذیرای جنگنده‌هایی باشد که بتوانند حریم هوایی ایران و مرزهای شرقی را در برابر اقدام‌های طالبان و مهم‌ترین حامی نظامی آنان یعنی پاکستان، ایمن کنند.

یک سال پس از آن و با کشتار دیپلمات‌های ایرانی در کنسولگری ایران در مزارشریف به دست طالبان، نیروی هوایی ارتش تصمیم گرفت پایگاه مقدم هوایی مشهد را تا سطح پایگاه چهارم شکاری تاکتیکی ارتقا دهد و آن را با استفاده از جنگنده‌های سبک اف-۵ایی (تک کابین) و اف (نمونه دوکابینه و آموزشی رزمی) با یک اسکادران سبک به شماره۱۴۱ تجهیز کند. پس از آن، طرح تاسیس اسکادران دوم یعنی شماره۱۴۲ با استفاده از ۱۲ فروند میراژ اف.۱ایی‌کیو و بی‌کیو سابق نیروی هوایی عراق، که در دی‌ماه سال ۱۳۶۹ برای در امان ماندن از بمباران‌ متحدان کویت به ایران منتقل شده بودند، آغاز شد.

تا سال ۱۳۸۰، متخصصان فنی پایگاه سوم شکاری تاکتیکی موفق شدند ۱۴ فروند میراژ اف۱ را بازآماد یا اورهال کنند تا از همدان به مشهد منتقل و در پایگاه چهاردهم شکاری تاکتیکی امام رضا نیروی هوایی ارتش مستقر شوند و گردان ۱۴۲ شکاری تاکتیکی را تشکیل دهند. سقوط یکی از این میراژها در سال ۱۳۸۰ سبب زمین‌گیری هفت‌ساله آن‌ها و منتفی شدن برنامه تشکیل گردان ۱۴۲ شد و در نهایت، پایگاه تنها به یک اسکادران ۱۲ فروندی اف-۵ایی و اف مجهز شد؛ اسکادرانی که عمرش در سال ۱۳۸۷ به پایان رسید. پس از آن پایگاه چهاردهم شکاری تاکتیکی به پایگاه مقدم هوایی تنزل و جنگنده‌های اف-۵ایی و اف آن از ۱۲ به هشت فروند کاهش یافت که از این تعداد، همواره دو فروند بیش از نیمی از سال را به پایگاه نیمه‌کاره دوازدهم شکاری در نزدیکی بیرجند اعزام می‌شوند.

در حال حاضر، جنگنده‌های سبک اف-۵ایی‌ و اف پایگاه مقدم هوایی مشهد که در حقیقت تحت مالکیت گردان ۲۱ شکاری تاکتیکی از پایگاه دوم شکاری تاکتیکی فکوری تبریزند، در حفاظت از آسمان این شهر و همچنین انجام ماموریت‌های پشتیبانی نزدیک هوایی در حمایت از نیروهای زمینی و مرزبانی نقش مهمی ایفا می‌کنند. از میان این هشت جنگنده همواره چهار فروند مجهز به موشک‌های گرمایاب کوتاه‌برد ایم-۹جِی سایدویندر (AIM-9J Sidewinder)، «آلرت» یا واکنش سریع پنج و ۱۰ دقیقه‌ای مشهد و بیرجند را تامین می‌کنند. بنابراین چهار فروند اف-۵ دیگر برای انجام ماموریت پشتیبانی نزدیک هوایی به کار گرفته می‌شوند که در صورت لزوم از طریق اعزام اف-۵ های بیشتر از پایگاه مادر، یعنی دوم شکاری تاکتیکی، امکان افزایش آن‌ها وجود دارد.

برخلاف ادعاهای سال‌های اخیرمقام‌های دولتی افغانستان مبنی بر حمایت تسلیحاتی ایران از طالبان که بدون ارائه هیچ مدرکی بیان شده است و با وجود مذاکرات مقام‌های طالبان و رژیم جمهوری اسلامی ایران، به نظر می‌رسد که نیروهای مسلح ایران از افزایش تسلط طالبان بر مناطق غربی افغانستان که با مرزهای ایران همجوار است، نگران‌اند و به همین دلیل برای افزایش امنیت سرحدات مرزی و مقابله با تهدیدهای ناشی از اقدام‌های تروریستی طالبان تمهیدات لازم را اتخاذ کرده‌اند.