44 سال بعد از انقلاب سال ۵۷ در ایران، یک دختر ایرانی در المپیک شنا کرد، اما نه برای تیم ملی شنای ایران. شنا، رویایی ممنوعه در بن‌بست ورزش زنان ایران است.

تحقق آرزوی ممنوعه: شناگر زن ایرانی در المپیک

مریم شیخ‌علیزاده ۱۷ ساله در تیم ملی آذربایجان- اینستاگرام مریم شیخ‌علیزاده

***

مریم شیخ‌علیزاده، از تیم ملی جمهوری آذربایجان به المپیک توکیو رسید و اگرچه در اولین مسابقه خود در شنای ۱۰۰ متر اول شد، اما نتوانست به حد نصاب حضور در مرحله بعد برسد و از دور مسابقات کنار رفت. اما مریم از یک هدف بزرگ حرف می‌زند: «المپیک پاریس ۲۰۲۴ باید منتظرم باشد. برای مدال طلا به المپیک برمی‌گردم.»

مریم شیخ‌علیزاده ۱۷ ساله است، اهل تهران، با مادر و پدری از تبریز و ارومیه، اما المپین تیم ملی جمهوری آذربایجان در المپیک توکیو است. او از ۳ سالگی در تهران و در مهدکودکی که استخر شنا داشت، به عنوان یک کودک شناگر مستعد شناخته شد. داستان او اما از بازی کودکانه خیلی زود به ورزش حرفه‌ای رسید. مریم از ۱۱ سالگی رکوردها را شکست و تا رده سنی ۱۳ و ۱۴ سال، در ایران رکورددار بود.

دعوت فدراسیون شنای آذربایجان از او، فرصتی بود تا بتواند شنا را آزادانه و با آرزوهایی بزرگ‌تر تجربه کند. خانواده‌اش نیز پذیرفتند که مریم برای تیم‌ ملی آذربایجان شنا کند. انتخاب او برای شنای جمهوری آذربایجان، دست یافتن به سهمیه المپیک توکیو را در پی داشت، و آزادی‌ای به‌شمار می‌رفت که مریم در شنای ایران، به آن دست نمی‌یافت.

شنا و چند ورزش‌ آبی دیگر مثل واترپلو و ...، با لباسی که شامل حجاب طبق ممنوعیت‌های جمهوری اسلامی ایران باشد، برای زنان در رقابت‌های بین‌المللی قابل انجام نیست. این وضعیت بن‌‌بستی است در برابر ورزشکار که به موجب آن نتواند در مسابقات قاره‌ای، جهانی و المپیک شرکت کند. برای شناگران زن ایرانی، این بن‌بست اکنون ۴۴ ساله شده است.

اگرچه در هیچ‌یک از رشته‌های ورزشی دیگر نیز زنان ایرانی حق انتخاب پوشش استاندارد آن ورزش را ندارند و بدون آن که انتخاب خودشان باشد، باید با پوشش طراحی‌شده موسوم به «اسلامی» ورزش کنند، اما در ورزش‌های آبی مانند شنا، این فضا تنگ‌تر است. شناگران زن ایرانی فقط می‌توانند در مسابقات داخلی شرکت کنند که این عرصه کوچک، با ماهیت بی‌سقف بودن رشد ورزش در تضاد است.

بازی‌های کشورهای اسلامی که سپس با نام بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی از دو دهه پیش برگزار می‌شود، تنها فرصت برای زنان ایرانی در رشته‌های ممنوعه بوده است، اما کیفیت مسابقات به دلیل محدودیت ذاتی این مسابقات بر اساس عنوانش، در حدی نیست که برای ورزشکار حرفه‌ای انگیزه‌ساز باشد.

شناگران زن ایرانی طی بیش از ۴ دهه اخیر، هرگز به چهره‌های شناخته شده‌ای در ورزش ایران تبدیل نشدند. چه استعدادهایی که این ورزش را ترک کردند و رفتند و مربیان‌شان همواره با حسرت از آن‌ها یاد کرده‌اند.

فارغ از محدودیت‌های شنا برای زنان ایرانی، امکانات این ورزش نیز در ایران کیفیت مطلوبی ندارد و شنای مردان ایران در المپیک توکیو فقط یک سهمیه یونیورسالیتی دارد. متین بالسینی باید دوشنبه ۴ مرداد ساعت ۱۴:۴۶ دقیقه به وقت تهران، در شنای پروانه مردان و در مسابقه مقدماتی شرکت کند.

مریم شیخ‌علیزاده فقط یکی از شناگران زن ایرانی است که اکنون با پیوستن به تیم ملی آذربایجان، توانسته است رویای حضور در المپیک را برای خود محقق کند، اما فراموش نکنیم که بسیاری از پرشمار دختران شناگر در ایران نمی‌توانند به چنین فرصتی دست یابند. مسئولان ورزش در ایران پاسخی برای این پرسش تلخ ندارند که رویای درخشیدن در شنا تا کی باید از یاد دختران ورزشکار ایرانی محو شود؟

هرچند مریم شیخ‌علیزاده در المپیک توکیو نتوانست به مراحل بالاتر شنای ۱۰۰ متر برسد، اما او از مستعدترین چهره‌های شنا در آذربایجان است و رویاهای خود را برای المپیک پاریس تعریف کرده است تا بدرخشد. تصور آن که دختران ایرانی پرشماری در رشته‌هایی مثل شنا نتوانند در آینده نیز نتوانند به فرصتی مثل شنا در المپیک دست یابند، دشوار است. درخشش در ورزش باید برای ورزشکار بی‌مرز و بی‌سقف باشد. بلند‌پروازی و رویاپردازی، اولین گام برای تبدیل شدن به یک ورزشکار موفق است؛ همان چیزی که از شناگران زن ایرانی سلب می‌شود، و آنان را در حصار تنگ مسابقات داخلی محدود می‌کند.