تارنمای اویل پرایس در مقاله‌ای، خبر از کشف میدان جدید گازی از سوی ایران در نزدیکی چالوس در ساحل دریای خزر خبر داده است. به گزارش این تارنما، اگر برآوردهای اولیه در مورد ذخایر میدان کشف شده درست باشد، این میدان گازی می‌تواند ۲۰٪ گاز مورد نیاز اتحادیه اروپا را تامین کند. با توجه به شرایط و دینامیک‌های بازار انرژی، خبر کشف منابع جدید انرژی می‌تواند باعث نوسان موقتی قیمت‌ها در بازار شود. پس از شیوع ویروس کرونا، عرضه و تقاضا در بازار انرژی دچار نوسان شدیدی شد و قیمت نفت و گاز طبیعی کاهش یافت. در حال حاضر تقاضا در بازار انرژی به تدریج در حال افزایش است و آن روند باعث افزایش قیمت گاز طبیعی و ال ان جی نیز شده است.

در ماه مه سال ۲۰۱۲، در زمان ریاست جمهوری احمدی‌نژاد در ایران، رسانه‌های ایران از کشف ذخایر عظیم نفت در دریای خزر خبر دادند. در آن زمان ادعا شد که پس از کشف یک میدان ۵۰ تریلیون فوت مکعبی گاز در دریای خزر، با ادامه فعالیت‌های اکتشافی سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر، ایران موفق به کشف ذخایر جدید نفتی در آن منطقه شده است. هر چند بعدها گفته شد که آن خبر هیاهوی رسانه‌ای بیش نبوده است، با وجود گذشت یک دهه از زمان انتشار آن، هنوز از جزئیات روشن و سرنوشت اکتشافات احتمالی، در هر محدوده‌ای، خبری در دست نیست.

لزوم هماهنگی با مسکو برای صادرات گاز به اروپا؟

سایمون واتکینز، نویسنده مقاله فوق‌الذکر در تارنمای اویل پرایس در مورد کشف میدان گازی چالوس، مدعی شده است که ایران باید برای صادرات گاز از آن میدان، مشخصا تعیین میزان گاز صادراتی، قیمت، و مسیر صادراتی آن به اروپا، با روسیه هماهنگ عمل کند. او با اشاره به قرارداد ۲۰ ساله ایران و روسیه و نیاز ایران به سرمایه گذاری و تکنولوژی خارجی، بر این باور است که بدون همکاری روسیه و چین، بهره‌برداری و صادرات گاز طبیعی از آن میدان برای ایران دشوار خواهد بود. در مورد این مقاله البته برخی نکات مهم را نیز باید در نظر داشت که مورد توجه نویسنده قرار نگرفته است. مثلا این که چرا روسیه که برای حفظ مونوپولی خود در بازار گاز اروپا حتی تحریم‌های آمریکا در قبال ساخت خط لوله نورد استریم ۲ را تحمل می‌کند، بخواهد برای گاز طبیعی خود در بازار گاز اروپا رقیب داشته باشد؟ میزان ذخایر درجا و ذخایر قابل برداشت در میدان کشف شده ایران، چقدر است؟ این ذخایر در عمق چند متری دریا قرار دارند؟ با توجه به شرایط کنونی بازار گاز طبیعی، هزینه استخراج چقدر مقرون به صرفه است؟

واتکینز مدعی شده است که با سرمایه‌گذاری در میدان گازی چالوس و شروع بهره‌برداری از آن، ایران قادر خواهد بود تا مرکز گازی جدیدی در شمال کشور ایجاد کند. عمده منابع گازی ایران در جنوب کشور و در میدان پارس جنوبی واقع شده است که تامین کننده اصلی گاز طبیعی مصرفی در ایران است. در حال حاضر هنوز آمار و اطلاعات رسمی در مورد ذخایر اثبات شده و قابل برداشت میدان گازی چالوس منتشر نشده است. به گفته علی اصولی، مدیر عامل شرکت نفت خزر، میزان ذخیره گاز در میدان چالوس معادل یک‌چهارم میدان گازی پارس جنوبی و برابر با ذخیره حدود ۱۱ فاز آن میدان است. پارس جنوبی دارای ۱۴.۲ تریلیون متر مکعب ذخیره گاز، همراه با ۱۸ میلیارد بشکه میعانات گازی است.

تداوم مونوپولی روسیه در بازار گاز طبیعی اروپا

آمارها نشان می‌دهد که مصرف گاز طبیعی در بین کشورهای اروپایی در سه ماهه اول سال جاری میلادی ۱۰ میلیارد متر مکعب افزایش یافته است . این رقم در قیاس با مدت مشابه در سال قبل، ۷.۶٪ رشد داشته است. کل مصرف گاز طبیعی اروپا در سال ۲۰۲۰ در حدود ۱۳۲ میلیارد متر مکعب بوده است. از این میزان، ۸۱ میلیارد مکعب سهم واردات گاز بوده است، و روسیه بر جایگاه بزرگترین تامین کننده گاز طبیعی اروپا در سال گذشته تکیه زده است. شیوع ویروس کرونا باعث کاهش واردات گاز طبیعی و ال ان جی اروپا در سال گذشته شد و واردات ال ان جی آن اتحادیه ۲۹٪ کاهش یافت.

تحریم، و تداوم مذاکرات هسته‌ای

در هفته‌های آتی با کسب رای اعتماد وزرای دولت رئیسی از مجلس، باید شاهد افزایش فعالیت دولت در همه عرصه‌ها بود. تداوم مذاکرات هسته‌ای یکی از آن موارد است. صرف نظر از این که آیا استخراج میدان گازی چالوس از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هست یا خیر، دولت رئیسی برای حل مشکلات کنونی صنعت انرژی نیازمند رفع تحریم و جذب تکنولوژی و سرمایه خارجی است. قطع شدن‌های مکرر برق در ماه‌های اخیر، مشکلات متعددی برای مردم و بخش صنعت و اقتصاد ایجاد کرده است و به افزایش نارضایتی در بین مردم انجامیده است. از سوی دیگر، افزایش آمار مرگ و میر ناشی از کرونا و ناتوانی دولت و نظام در مقابله با آن ویروس باعث شده است تا مشکلات بخش‌های دیگر در سایه قرار گیرند.

برخی از کارشناسان انرژی بر این عقیده‌اند که بحث کشف منابع جدید انرژی با موضوع نحوه استخراج این منابع در آب‌های عمیق متفاوت است. استخراج میدان‌های نفت و گاز در آب‌های عمیق، نیاز به فناوری پیشرفته و صرف هزینه‌های هنگفت دارد. در این بین باید به مشکلات زیست‌محیطی استخراج میدان‌های نفت و گاز هم توجه کرد. افزایش اهمیت پروسه گذار انرژی در همه کشورهای جهان نیز نکته‌ دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد.

سیاست خارجی روسیه که صادرات انرژی نقش بسیار مهمی در آن ایفا می‌کند، نشان داده است که مسکو از همه ابزارهای لازم برای حفظ سهم آن کشور در بازار انرژی بهره می‌گیرد. به نظر نمی‌رسد روسیه مایل باشد در بازار اروپا که خط قرمز آن محسوب می‌شود، تا رقیب جدیدی داشته باشد. اگر استخراج میدان گازی چالوس از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد، ایران کار دشواری برای رساندن آن به بازار اروپا خواهد داشت. افزایش مصرف داخلی، افت فشار در میدان پارس جنوبی، اتمام قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه در کوتاه مدت، روشن نبودن جایگاه صادرات انرژی در سیاست خارجی ایران، تداوم سیاست خارجی تنش‌زا، و بی‌میلی روسیه به حضور رقیب در بازار اروپا، مواردی نیست که به راحتی قابل حل باشد. ایران می‌توانست گاز تولیدی از میدان چالوس را به ال ان جی تبدیل کند و در بازار به فروش رساند، اما در حال حاضر هیچ گونه تاسیساتی برای تولید ال ان جی در اختیار ندارد.

این را نیز باید در نظر داشت که کشورهای اروپایی در سال‌های اخیر توجه خاصی به بحث گذار انرژی و کاهش سهم سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی خویش داشته‌اند و روند سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر در سطح این قاره به شدت افزایش یافته است. مصرف سالیانه گاز طبیعی نیز در برخی کشورها کاهش یافته است. همه موارد فوق نشان می‌دهد که اروپا نیاز مبرمی به واردات گاز طبیعی از طریق خط لوله ندارد. حتی در صورت وجود چنان نیازی، ایران باید سرمایه مورد نیاز برای احداث خط لوله برای انتقال گاز طبیعی از میدان چالوس را فراهم کند که در شرایط تحریمی کار آسانی به نظر نمی‌رسد.