گزارش شماره 19 دفترسياسی نهادمردمی

طی‌ روزها و هفته‌های  گذشته اصلاح طلبان تلاش کرده اند تا با اظهار نظرهای خود در مورد مسائل روز خصوصا انتخابات تمایل خود را برای بازگشت به مراکز اجرایی و قدرت در جمهوری اسلامی نشان دهند .این اظهارات و اقدامات که به برخی‌ از آنها در این مجال و مقال اشاره خواهد شد در واقع سه هدف عمده را دنبال می‌کند:
۱- چراغ سبز به رژیم واعلام آمادگی آنها برای کمک به رژیم جهت کم کردن فشارهای داخلی وخارجی

۲- محک زدن واکنش اصولگرایان و رهبری نظام درقبال  تمایل اصلاح طلبان به حضور دوباره در صحنه سیاسی کشور

۳- محک زدن و آماده کردن افکار عمومی برای اعلام یک توافق احتمالی‌ در صف اصلاح طلبان برای مشارکت در انتخابات آینده ریاست جمهوری

فراموش نشده است که اصلاح طلبان پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ مدعی تقلب در انتخابات بودند و طی‌ ماه‌ها کشمکش هنوز هم بسیاری ازآنها بر این عقیده هستند که در انتخابات سال ۱۳۸۸ تقلب شده و احمدی نژاد با تقلب پیروز انتخابات اعلام گردیده است. بدین ترتیب این اظهار تمایل اصلاح طلبان برای مشارکت در انتخابات دوره یازدهم که کمتر از یک ‌سال به آغاز آن باقی‌ مانده است، پرسشی را به اذهان متبادر می‌کند که در طی‌ این سه‌ سال پس از انتخابات بحث بر انگیز سال ۱۳۸۸ چه تغییرات مثبتی از سوی حاکمیت ایجاد شده که اصلاح طلبان حاضر هستند دوباره در آزمونی دیگر شانس خود را آزمایش نمایند؟ آیا نظام اسلامی حاکم بر ایران و در راس آن خامنه ای، اقداماتی در جهت بهبود شرایط انتخاباتی و نظارتی ایجاد کرده که نگرانی اصلاح طلبان از تکرار تقلب  بر طرف شده باشد؟ با وجودی که این نگرانی‌ همچنان باقی است‌ اما  تلاش اصلاح طلبان برای شرکت در انتخابات در واقع از جنس تلاش برای کسب مشروعیت از دست رفته نظام در سال ۱۳۸۸ میباشد. در واقع شرکت آنها در چنین انتخاباتی که نه تنها باانتخابات سال ۱۳۸۸  بلکه  با تمامی انتخابات فرمایشی انجام شده طی‌ حاکمیت جمهوری اسلامی تفاوت ماهوی در نظارت وتصمیم گیری ندارد، به منزله تایید صحت انتخابات سال ۱۳۸۸ ازسوی اصلاح طلبان میتواند تلقی‌ شود.

تقلب و انجام انتخابات فرمایشی از بدو آغاز حیات جمهوری اسلامی وجود داشته و فیلترهای مختلف نظارتی و حذفی در تمامی انتخابات جمهوری اسلامی، بیانگر این نکته هست که انتخابات آزاد در حاکمیت جمهوری اسلامی هرگز وجود نداشته و بنگاه تبلیغاتی رژیم هر انتخاباتی را به بیعت مجدد مردم با رهبری تعبیر کرده ومیکند. لذا آنچه که به نام انتخابات در ایران تحت حاکمیت رژیم اسلامی انجام میشود، نه انتخابات بلکه باید بیعت نامیده شود. اظهار تمایل دوباره اصلاح طلبان برای شرکت در چنین نمایشی در حقیقت اظهار تمایل آنها برای تجدید بیعت با خامنه ای‌ تلقی میگردد، بیعتی که بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ از سوی خامنه ای‌ و اصولگرایان مورد شک و تردید قرار گرفت.

به عبارت ساده تر شرکت دوباره طیفی که مدعی تقلب مهندسی‌ شده ی انتخابات قبلی‌ بود در انتخابات دیگری به همان سبک و سیاق به معنای پس گرفتن ادعاهای خود در گذشته و تایید صحت و سلامت انتخابات قبلی‌ نیز میباشد. حال باید پرسید که چه عاملی سبب این رویکرد از سوی اصلاح طلبان شده است که حاضر شده اند پا روی حقیقت تقلب اصولگرایان در انتخابات گذشته بگذارند؟ پاسخ این سوال بسیار ساده است. هیچکدام از اصلاح طلبان و در واقع جریان اصلاح طلبی هرگز به دنبال تغییر نظام اسلامی نبوده و با توجه به شرایط سخت داخلی‌ و خارجی‌ حاکم بر جمهوری اسلامی  در جهت کم کردن فشارهای داخلی وخارجی و رفع خطر سقوط نظام به تکاپو افتاده اند. آنها تلاش می نمایند که به نوعی "آب رفته" در سال ۱۳۸۸ را دوباره به جوی باز گردانیده و مشروعیت از دست رفته داخلی‌ و خارجی‌ را  دوباره باز سازی کنند.

نظام‌های توتالیتری نظیر جمهوری اسلامی تمام حیاتشان وابسته به عنصر مشروعیت بخشی به نظام میباشد . خاصیت نظام‌های توتالیتر این است که بر اساس اتوپیای مدّ نظر خود همواره از عنصر انتخابات به عنوان دلیلی‌ بر حقانیت خویش استفاده کنند. یک نظام توتالیتر از همه ابزارها برای هدایت و قرار دادن یک جامعه در چهار چوبی از پیش تعیین شده و نه بر اساس مقتضیات روز استفاده می‌کند. نظام‌های توتالیتر سعی‌ میکنند حتی دایره اعمال قوانین از پیش تعیین شده را به محدوده زندگی‌ خصوصی افراد جامعه نیز گسترش داده و علاوه بر حوزه اقتصاد و سیاست و اجتماع،  زندگی‌ و اخلاق خصوصی افراد را نیز در کنترل خود داشته باشند.  چنین نظامی تمام تلاش خود را برای شکل دادن به جامعه بر اساس ایدئولوژی مورد نظر خویش به کار می‌برد. هسته اولیه چنین نظامی از رهبری الهام می‌گیرد که خود و اندیشه های ایدئولوژیک خود را عین قانون می‌داند. نظام‌های توتالیوتر به دلیل آنکه مبتنی‌ بر قوانینی  ثابت و از پیش تعیین شده هستند که بر اساس ایدئولوژی  معینی‌ پی‌ ریزی شده‌اند، نه امکان اصلاح را دارند و نه اساسا خود را قابل نقد می‌دانند. چرا که اساس توتالیتریزم بر مدینه فاضله ‌گرائی قرار دارد که برای رسیدن به آن مدینه فاضله تنها راه را تبعیت از ایدئولوژیی می‌داند که ارائه می ‌دهد.

نظام اسلامی حاکم بر ایران نیز به عنوان یک حکومت توتالیتر مذهبی‌ تنها راه سعادت مردم را تبعیت از شریعت اسلامی و ایجاد قوانینی بر اساس کتاب آسمانی اسلام یعنی‌ قرآن عنوان و مردم را مجبور به اطاعت از قوانینی می‌داند که قرنها پیش در کتابی نوشته شده است. اساساً در چنین نظامی نه تنها رای و نظر مردم اهمیتی ندارد بلکه مردم صلاحیت لازم برای داوری  در مورد سر نوشت خویش را نیز ندارند.

شاید از خود بپرسید که پس چرا چنین نظامی ترتیب انجام انتخابات را داده و مردم را به دادن رای فرا می‌خواند؟ در پاسخ باید گفت، آنچنانکه پیشتر توضیح داده شد یکی‌ از خصوصیات نظام‌های توتالیتر تکیه بر یک ایدئولوژی معین می‌باشد  و بقای چنین نظامی در کسب مشروعیتی است که بتواند آنچه را که خود می‌خواهد به نام آنچه که مورد تایید مردم نیز هست عرضه کرده وافکار عمومی راتحت تاثیر این نکته قرار دهد که در متقاعد کردن جامعه  نسبت به حقانیت راهی‌ که انتخاب کرده  موفق بوده است. در این مورد «بشلر»* می‌گوید: «توجیه و مشروعیت ایجاد شده به واسطه ایدئولوژی، به معنای مدلل کردن و ارائه منطق رفتارها و عملکردهای مربوط به این حوزه است. »

بدین‌سان عمر نظام‌های ایدئولوژیک و میزان اقبال عمومی، به میزان کارکرد مشروعیت بخشی و توجیه گری بستگی دارد. همچنین سرنوشت نظام ایدئولوژیک یک جامعه با کارکرد مشروعیت آفرینی رقم می خورد. بدین ترتیب اگر بخواهد دیگر کارکردهای ایدئولوژی کارگر شود، از رهگذر مشروعیت بخشی امکان پذیر خواهد بود. به همین دلیل، در نظام ایدئولوژیکی، مقبولیت رفتارها و کنش های سیاسی مشروعیت آنها را تامین می کند . آرای ریخته شده به صندوق های رای نیز مقبولیت و اقبال عمومی توده ها را به نمایش می گذارد. به همین جهت است که اصلاح طلبان نیز به عنوان بخشی از این نظام توتالیتر وظیفه دارند در کسب مشروعیت برای نظام به یاری رژیم آمده ونقش خود را ایفا نمایند .

اظهار تمایل اصلاح طلبان برای شرکت در انتخابات با اظهارات آقای عبدالله نوری وزیر کشور دولتهای هاشمی‌ رفسنجانی و خاتمی  به شکل جدی آغاز شد که از لزوم اتخاذ تصمیماتی فوری برای خروج نظام از بن بست سخن  میگفت .پس از این اظهارات ، و در همین راستا  محمد رضا خاتمی نایب رییس پیشین مجلس اظهار داشت :اصلاح طلبان بر انداز نیستند وبا یاد آوری فشار‌های خارجی‌ به ایران پیش از انتخابات دوم خرداد ۱۳۷۶ گفت : "آنزمان همه موشک‌های کروز در خلیج فارس به سوی ایران نشانه رفته بود، یک انتخابات نه تنها سر آن موشک‌ها را از ایران بر گردانید بلکه سبب شد همه دنیا بخواهند مشتاقانه با ایران روابط بر قرار کنند، الان هم راهش این است." به عبارت ساده تر آقای محمد رضا خاتمی با این گفته‌ها تلاش می‌کند به اصولگرایان و شخص خامنه ای‌ این پیام آشکار را برساند که اصلاح طلبان بار دیگر میتوانند خطرات خارجی‌ را از سر نظام دفع نمایند.

البته همگان می‌دانند که جریان اصلاح طلبی طی دوران هشت ساله اصلاحات در نهایت به آنجا رسید که خاتمی اعتراف نمود تدارکاتچی بیش نبوده و این اعتراف در وافع بیان این حقیقت است که جریان اصلاح طلبی، کلاهی گشاد بود که جمهوری اسلامی بر سر مردم داخل و جامعه بین المللی گذاشت. حال نیز، اصلاح طلبان به این نتیجه رسیده اند که این کلاه هنوز هم میتواند کارکرد داشته باشد به شرطی که به آنها امکان باز گشت به قدرت و سهیم شدن در آن داده شود.

در آنسو واکنش خامنه‌ای و اصولگرایان به اظهار تمایل اصلاح طلبان به شرکت در انتخابات، اشکال متفاوتی را نشان میدهد .با توجه به اینکه نظام اسلامی حاکم بر ایران یک نظام با مراکز متعدد تصمیم‌گیری میباشد که وحدت نظری ثابت در آن مشهود نیست و به عبارتی همچون اژدهای چند سری می ‌نماید، لذا تصمیم گیری و اظهار نظر خامنه‌ای نیز بدون تاثیر از سرهای دیگر این اژدها نبوده ونخواهد بود. شخص خامنه‌ای به شکلی‌ غیر مستقیم با بهانه قرار دادن موضوع هسته ای‌ و در واقع به عنوان پاسخ به اظهارات امثال محمدرضا‌ خاتمی از بدترین جملات در رد نظرات آنها استفاده کرده و در جمع مسئولان و کارگزاران نظام از سیاست‌های دوران اصلاحات به عنوان سیاست‌هایی‌ بزدلانه آمیخته با تملق یاد می‌کند. وی دلیل عدم پیشرفت‌های هسته ای‌ ایران در دوران اصلاحات را پیگیری چنین سیاست بزدلانه دولت اصلاحات می‌داند که موجب گستاخ شدن غرب گردید. این سخنان در واقع میتواند از عدم اعتماد و اعتقاد خامنه‌ای به تمامی اصلاح طلبان و به کل جریان اصلاح طلبی نشات گرفته باشد .

اما در تایید اینکه  نظام اسلامی یکدست نیست تا نظر واحدی ارائه کند ، توجه به سخنان معاون فرهنگی‌ سپاه پاسداران مهم مینماید. حمید رضا مقدم معاون فرهنگی‌ سپاه در این خصوص، ضمن اینکه اصلاح طلبان را خیانت کارانی هم ردیف نهضت آزادی و ملی‌ مذهبی‌‌ها می‌داند همزمان آنها را به خوب وبد تقسیم کرده و اظهار خوشبینی می‌کند که اصلاح طلبانی که در وقایع بعد از انتخابات ۱۳۸۸ حضور نداشتند میتوانند در انتخابات آتی شرکت کنند. بدین  ترتیب جمهوری اسلامی  در شرایطی به سر میبرد که نیازمند اصلاح طلبان و حتا افرادی که تنها ژست اصلاح طلبی میگیرند، نظیر هاشمی‌ رفسنجانی می‌باشد تا شاید با مشارکت آنها در انتخابات، کسب مشروعت داخلی وخارجی نماید. اما حتی نسبت به همان افرادی که اعلام آمادگی برای تجدید بیعت با ولایت فقیه نموده اند نیزاعتمادی  ندارد. آنچه که روشن و آشکار می نماید این است که مشروعیت از دست رفته داخلی‌ و خارجی‌ رژیم، که اندک باقیمانده آن نیز در سال ۱۳۸۸ از دست رفت، هرگزامکان باز گشت نخواهد داشت. بی اعتمادی به نظام حاکم بر ایران هم در داخل و هم در خارج به نقطه ی بی‌ بازگشتی رسیده است و پیش بینی‌ میشود با تشتت آرا بویژه در داخلی ترین لایه های  نظام ، رژیم حتی از برگزاری یک انتخابات نمایشی نظیر همان نمایشهایی که در طول سی چهار سال گذشته  برگزار میکرد نیز عاجز ‌باشد. به عبارتی جمهوری اسلامی حتا توان و امکان نمایش مضحک انتخابات را دیگر ندارد و حضور اصلاح طلبان نیز نخواهد توانست کسی‌ را به تماشای این نمایش به سالنهای نمایش انتخاباتی جمهوری اسلامی بکشاند.

-------------------------------------------------

پاورقی:

* ژان بِشِلر Baechler Jean درسال ۱۹۳۷ در ایالت « لرن» فرانسه زاده شده و تحصیلات عالی خویش را در دانشگاه‌های استراسبورگ و پاریس در رشته های تاریخ ، جغرافیا و جامعه شناسی به پایان رسانده است . رساله ی دکترای او که تحقیق جامعی است در زمینه ی خودکشی ، یکی از معتبرترین نوشته‌ها در این زمینه است و جزو مراجع ثابت تحقیقاتی است که در این باب انجام می گیرد. این کتاب که در سال ۱۹۷۵ چاپ شده است اولین اثر «بشلر» نیست. او پیش از آن با نوشتن سه کتاب در باره‌ی «سیاست تروتسکی » (۱۹۶۸) ، «پدیده‌های انقلابی» (۱۹۷۰) و «خاستگاه‌های سرمایه‌داری» (۱۹۷۱)(این کتاب با برگردان رامین کامران به فارسی، در سال ۱۳۷۰ به کوشش چاپ البرز- تهران منتشر شده است) خود را به عنوان یک محقق جدی، تیزبین و ژرف اندیش به صاحب نظران جامعه شناسی، علوم سیاسی و اقتصاد شناسانده بود. وی پایان نامه‌ی دکترای خود را با ریمون آرون متفکر نامدار گذرانده است.

دفترسياسی نهادمردمی- گروه گزارشات سياسی- شماره 19- دوم اوت 2012

انتشار از: امین موحدی