ایرانیان حتی در شرایط بد اقتصادی، گسترش ویروس کرونا، اختلافات گاه و بیگاه میان دولت‌های دو کشور، افزایش غیرمنطقی عوارض خروج از کشور و دیگر موانع، همچنان دست از سفر به ترکیه بر نمی‌دارند.

۱۸ دلیل برای گستردگی این سفرها می‌توان بر شمرد که درباره برخی از آنها در نوشته‌های جداگانه توضیح داده‌ام. در اینجا به دلیل محدودیت تعداد واژه‌ها، تیتر وار به هر یک اشاره می‌کنم:

۱- دسترسی به ترکیه بسیار ساده است: پروازهایی که شمارشان روزانه گاه به ۳۰ تا می‌رسد؛ مرز زمینی برای سفر با خودروی شخصی؛ و حرکت هفتگی دو قطار میان تهران-آنکارا (البته در دوران کرونا حرکت قطارها متوقف شد).

۲- ترکیه جزو امن‌ترین همسایه‌های ایران است.

۳- گزینه‌های ایرانیان برای سفر خارجی به دلایل گوناگون (به‌ویژه اقتصادی و بی‌اعتباری گذرنامه ایرانی) اندک است.

۴- ترکیه برخلاف دیگر کشورها از ایرانیان روادید نمی‌خواهد.

۵- برخی تورهای ترکیه گاه ارزان‌تر از یک تور داخلی (برای نمونه، به مقصد کیش) است.

۶- ترکیه تنوع و گستردگی زیادی در جاذبه‌هایش دارد: جاذبه‌های تاریخی (از دوران یونان باستان تا بیزانس و سلجوقی و عثمانی)، فرهنگی- ادبی (که به‌ویژه مراسم شب عروس در قونیه مهمترین آن برای ایرانیان است- این یادداشت را بخوانید)، طبیعی (جزایر بسیار، ساحل و دریا، جنگل و...)، خرید (مراکز خرید بزرگ) و...

۷- ترکیه تنها همسایه ایران است با سابقه بیش از چهار دهه توسعه هدفمند گردشگری.

۸- مرتبط با موضوع بالا، میزان رضایت گردشگران ایرانی برای مسئولین ترکیه بسیار مهم است و هرگاه مشکلی در این زمینه پیش بیاید، سریعا آنرا برطرف کرده و از گردشگران ایرانی دلجویی می‌کنند (برای نمونه این یادداشت را بخوانید).

۹- ابتدا موسیقی ترکی، سپس سریال‌ها و تا حدودی نیز رمان‌های ترکیه (به‌ویژه آثار الیف شافاک) در علاقمندی ایرانی‌ها به ترکیه و کشاندن‌شان به آن کشور سهم به‌سزایی دارد. دیپلماسی نرم ترکیه بسیار برنامه‌ریزی شده است؛ برخلاف ایران که با سانسور شدید موسیقی و سینما و کتاب، ایرانیان را به دامن ترکیه می‌اندازد.

۱۰- ترکیه در دو سده اخیر، دروازه ورود ایران به غرب به شمار آمده و اکنون نیز مقدمه‌ای برای سفر یا مهاجرت ایرانیان به غرب است.

۱۱- برخلاف سال‌های نخست پس از انقلاب که ترکیه تنها منزل موقت ایرانیان برای مهاجرت به غرب بود، در سال‌های اخیر این کشور تبدیل به منزل نهایی بسیاری از مهاجران ایرانی تبدیل شده است (یادداشت در ترکیه خانه بخریم یا نخریم؟ را بخوانید).

۱۲- حضور ایرانیانی که در ترکیه خانه خریده‌اند باعث کشاندن دوستان و آشنایان‌شان به آنجا به‌عنوان میهمان-گردشگر چند روزه می‌شود.

۱۳- سفر به ترکیه هرچه باشد، یک «مسافرت خارجی» به شمار می‌آید که برای بسیاری از ایرانیان پرستیژ و اعتبار اجتماعی دارد.

۱۴- بسیاری از جاها در ترکیه (همچون هتل‌ها و مراکز خرید) بخش ویژه کودکان دارند که گردشگران می‌توانند کودکان‌شان را به مربیان آنجا سپرده و با خاطری آسوده یک روز را به استراحت یا تفریح بپردازند.

۱۵- با توجه به محبوبیت پوشاک ترکیه در ایران، تقریبا همه ایرانیان با هر هدفی که به ترکیه سفر کنند، خرید پوشاک نیز بخشی از سفرشان خواهد بود. برخی سالانه یکبار به ترکیه سفر کرده و به اندازه یکسال پوشاک خانواده‌شان خرید می‌کنند و بنابراین نوعی منطق اقتصادی در سفرشان نهفته است.

۱۶- بخشی از ایرانیان برای فرار از محدودیت‌ها به ترکیه سفر می‌کنند. آزادی‌های رایج در ترکیه برخلاف تصور برخی مسئولین ایرانی، لزوما آزادی‌های خلاف شرع (همچون حجاب) نیست؛ بلکه بسیاری از ایرانیان آزادی در ترکیه را در تماشای کنسرت‌های خیابانی یا شب‌گردی در خیابان‌ها یا نشستن در کافه‌ها تا نزدیکی‌های سپیده‌دم و... می‌بینند (این یادداشت را درباره شهر بیدار بخوانید).

۱۷- مرتبط با موضوع بالا، بخشی از ایرانیان برای مصرف فرهنگ ایرانی که در خود ایران با محدودیت‌های فراوان روبروست به ترکیه سفر می‌کنند. حضور در کنسرت‌های موسیقی سنتی، پاپ یا لس‌آنجلسی در ترکیه، آشکارترین نمود این بخش است (یادداشت خدا پدر مسئولین ترکیه را بیامرزد را بخوانید).

۱۸- دست آخر آنکه بسیاری از گردشگران ایرانی در ترکیه، ترک‌های آذری هستند که نزدیکی‌های زبانی با این کشور دارند. به‌ویژه که در پی بی‌برنامگی مسئولین ایرانی و گسترش کانال‌های ترکیه در این مناطق، زبان ترکی آذری کم کم دارد به ترکی استانبولی گرایش پیدا می‌کند.

همانگونه که دیدید، بسیاری از دلایل سفر ایرانیان به ترکیه بیش از آنکه به جاذبه‌های ترکیه مربوط باشد، به دافعه‌های ایجاد شده از سوی مسئولین ایرانی باز می‌گردد و تا زمانی که عقلانیت در این زمینه قربانی ایدئولوژی‌های شکست‌خورده شود، در بر همین پاشنه می‌چرخد.

کانال مقدمه

@moghaddames