به مناسبت روز جهانی دیابت نگاهی می‌کنیم به چیزهایی که باید درباره این بیماری بدانید، و راه‌های اجتناب از فراگیرترین نوع آن.

دیابت اختلالی جدی که با فرد می‌ماند و هر سال بیش از یک میلیون نفر را می‌کشد - و همه هم می‌توانند به آن مبتلا شوند.

دلیل این اختلال ناتوانی بدن از سوخت ‌و ساز تمامی قند موجود در خون است؛ پیچیدگی‌های ناشی از آن می‌تواند به حمله قلبی، سکته، نابینایی، بیماری‌های کلیوی و قطع بخش‌های پایینی دست‌ها و پاها منجر شود.

و به گفته سازمان بهداشت جهانی این اختلال رو به افزایش است - طبق تخمین‌ها، ۴۲۲ میلیون نفر در سراسر دنیا با دیابت زندگی می‌کنند - چهار برابر چهل سال پیش.

با وجود خطرات این بیماری، نیمی از مبتلایان نمی‌دانند که دیابت دارند. با وجود این، می‌توان با تغییر در سبک زندگی در بسیاری موارد از بروز بیماری جلوگیری کرد.

دلیل بروز دیابت چیست؟

وقتی غذا می‌خوریم، بدنمان کربوهیدرات‌ها را به قند (گلوکز) تبدیل می‌کند. سپس هورمونی به نام انسولین که در لوزالمعده ساخته می‌شود به سلول‌های بدنمان دستور می‌دهد که این قندها را برای تولید انرژی جذب کنند.

دیابت هنگامی بروز می‌کند که انسولین تولید نمی‌شود یا درست کار نمی‌کند و به همین خاطر قند در خون جمع می‌شود.

دیابت چه نوع‌هایی دارد؟

چند نوع دیابت داریم.

در دیابت نوع ۱، توقف تولید انسولین در لوزالمعده به تجمع گلوکز در خون منجر می‌شود.

دانشمندان دقیقا نمی‌دانند که این اتفاق به چه دلیلی می‌افتد، اما فکر می‌کنند که ناشی از مسائل ژنتیکی یا عفونت‌های ویروسی است که به سلول‌های سازنده انسولین در لوزالمعده آسیب می‌زنند. حدود ۱۰ درصد بیماران دیابتی از نوع ۱ آن رنج می‌برند.

روز جهانی دیابت؛ قاتلی که سالانه در سکوت بیش از ۴ میلیون نفر را می‌کشد

در دیابت نوع ۲، یا میزان انسولین تولیدی در لوزالمعده کافی نیست یا هورمون به درستی کار نمی‌کند.

این اتفاق معمولا در افراد میان‌سال یا مسن می‌افتد، اما جوانانی که اضافه‌وزن دارند یا فعالیتشان کم است، و برخی اقوام، مخصوصا اقوام آسیای جنوبی، نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند.

برخی از زنان شاید دچار دیابت بارداری شوند، مشکلی که به خاطر ناتوانی بدن در تولید انسولین کافی برای مادر و جنین ایجاد می‌شود.

پژوهش‌های مختلفی که با معیارهای مختلف انجام گرفته‌اند نشان می‌دهند که بین ۶ تا ۱۶ درصد زنان باردار دچار دیابت بارداری می‌شوند. آن‌ها باید با رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی، یا تزریق انسولین میزان قند بدنشان را کنترل کنند تا احیانا به دیابت نوع ۲ تبدیل نشود.

مردم می‌توانند به پیش‌دیابت نیز مبتلا شوند - افزایش میزان گلوکز در خون که می‌تواند به دیابت تبدیل شود.

علائم دیابت چیست؟

متداول‌ترین علائم شامل موارد زیر می‌شود:

• • احساس تشنگی شدید
• • ادرار بیش از حد، مخصوصا شب‌ها
• • احساس خستگی شدید
• • کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد
• • برفک دهان که مرتب بازمی‌گردد
• • تاری دید
• • زخم‌ها و خراش‌هایی که خوب نمی‌شوند

به گفته نظام سلامت ملی بریتانیا، علائم ناشی دیابت نوع ۱ معمولا در کودکی و نوجوانی بروز می‌کنند و شدت بیشتری هم دارند.

احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در بین افراد بالای ۴۰ سال (۲۵ سال در بین اقوام جنوب آسیا)، کسانی که والد یا پدر مبتلا به دیابت دارند، و اضافه‌وزن دارند یا چاق محسوب می‌شوند بیشتر است.

آیا می‌توان مانع از بروز دیابت شد؟

دیابت ناشی از عوامل ژنتیکی و محیطی است، اما می‌توان با رژیم غذایی سالم و سبک زندگی فعال میزان قند حاضر در خون خود را کنترل کرد.

اجتناب از غذاها و نوشیدنی‌های فرآوری‌شده پرشکر، و جایگزین کردن نان و ماکارونی سفید با نمونه‌های سبوس‌دار قدم اول خوبی است.

قند و غلات تصفیه‌شده ارزش غذایی کمتری نیز دارند، چرا که قسمت‌های سرشار از ویتامین و فیبر آن‌ها زدوده شده است. برای مثال می‌توان به آرد، برنج و ماکارونی بی‌سبوس، شیرینی، نوشیدنی‌های گازدار/شیرین، آبنبات، و غلات صبحانه‌ حاوی شکر مصنوعی اشاره کرد. رژیم غذایی سالم شامل سبزیجات، میوه، حبوبات و غلات کامل می‌شود. در عین حال باید روغن‌های سالم، دانه‌ها، و ماهی‌های حاوی امگا-۳ را هم به آن افزود.

مهم است که در فاصله‌های مرتب غذا بخوریم و به محض سیر شدن دست از خوردن بکشیم.

فعالیت بدنی نیز می‌تواند به کاهش میزان قند خون کمک کند.

توصیه نظام سلامت ملی بریتانیا هفته‌ای ۲.۵ ساعت فعالیت هوازی است که می‌تواند شامل پیاده‌روی سریع یا پله‌نوردی باشد.

وزن مناسب می‌تواند به بدن در کاهش سطح قند خون کمک کند. در صورت نیاز به کاهش وزن، سعی کنید به آرامی وزن کم کنید - بین نیم تا یک کیلوگرم در هفته.

همچنین مهم است که سیگار نکشید و بر سطح کلسترول خود نیز نظارت کنید تا احتمال بیماری‌های قلبی را کاهش دهید.

پیچیدگی‌های ناشی از دیابت چیست؟

سطح بالای قند در خون می‌تواند آسیبی جدی به رگ‌ها بزند.

اگر خون نتواند به راحتی در بدن جریان پیدا کند، به قسمت‌هایی از بدن که به آن نیاز دارند نمی‌رسد، و این مساله می‌تواند باعث آسیب عصبی، نابینایی، و بروز عفونت در پاها شود.

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید دیابت یکی از دلایل اصلی نابینایی، مشکلات کلیوی، حمله قلبی، سکته و قطع قسمت‌های پایینی دست‌ها و پاها است.

در سال ۲۰۱۶، دلیل مستقیم مرگ ۱.۶ میلیون نفر دیابت عنوان شد.

چند نفر دیابت دارند؟

به گزارش سازمان بهداشت جهانی، تعداد افراد مبتلا به دیابت از ۱۰۸ میلیون نفر در سال ۱۹۸۰ به ۴۲۲ میلیون نفر در سال ۲۰۱۴ رسیده است.

در ۱۹۸۰، کمتر از ۵ درصد افراد بزرگسال در دنیا به دیابت مبتلا بودند - این نرخ در سال ۲۰۱۴ به ۸.۵ درصد افزایش پیدا کرد.

فدراسیون بین‌المللی دیابت تخمین می‌زند که ۸۰ درصد بزرگسالان مبتلا به دیابت در کشورهایی زندگی می‌کنند که درآمد کم یا متوسط دارند و عادت‌های غذایی به سرعت تغییر کرده‌اند.

این بیماری در کشورهای توسعه‌یافته با فقر و مصرف غذاهای ارزان و فرآوری‌شده ارتباط دارد.