چهارم نوامبر ۲۰۲۱، مدیر بخش اروپای سازمان بهداشت جهانی در یک کنفرانس مطبوعاتی آنلاین اعلام کرد که اروپا یک بار دیگر به کانونی برای همه‌گیری کووید-۱۹ تبدیل شده و آهنگ نگران‌کننده ابتلا به این بیماری ویروسی که در شش هفته گذشته افزایشی بوده است، تا فوریه ۲۰۲۲ می‌تواند مرگ نیم میلیون نفر دیگر در این قاره را سبب شود. او پوشش ناکافی واکسیناسیون و کاهش اقدام‌های بازدارنده را از عوامل پدیدآورنده این شرایط اعلام کرد.

البته وضعیت در اروپای شرقی با غرب آن متفاوت است. به‌عنوان مثال در روسیه که تنها ۳۵ درصد از مردم آن واکسینه شده‌اند، هنوز هم روزانه یک هزار و ۲۰۰ نفر بر اثر کووید-۱۹ جان خود را از دست می‌دهند؛ این در حالی است که در سپتامبر ۲۰۲۰، روس‌ها اولین کشوری بودند که ثبت واکسن موثر علیه کووید-۱۹ را مدعی شدند؛ اما مردم این کشور در پس‌زمینه‌ای از بی‌اعتمادی به دولت و واکسن‌های کووید، در برابر تزریق آن‌ها سرسختانه مقاومت می‌کنند.

در آن سوی قاره سبز، با اینکه مرگ‌ومیر از کووید-۱۹ به‌مراتب کمتر از شرق آن است، برخی کشورهای اروپایی به موج جدید کووید-۱۹ وارد شده‌اند. به‌عنوان نمونه، موسسه رابرت کخ، موسسه دیده‌بان بهداشت فدرال آلمان، گزارش داده که در ۲۴ ساعت منتهی به چهارشنبه ۱۰ نوامبر، ۵۰ هزار و ۱۹۶ مورد جدید کووید-۱۹ ثبت شده است. این اولین بار از زمان شروع همه‌گیری است که آلمان از آستانه ۵۰ هزار مورد جدید روزانه عبور می‌کند. کشوری که شرکت بیون‌تک آن در همراهی با فایزر که یک شرکت آمریکایی محسوب می‌شود، یکی از موثرترین واکسن‌های کرونا را به بازار عرضه کرده است.

با اینکه آلمانی‌ها جزو اولین کسانی بودند که از برنامه واکسیناسیون عمومی با یکی از موثرترین واکسن‌های موجود برخوردار شدند، در این کشور هنوز درصد افرادی که کامل واکسینه شده‌اند، از ۶۷ درصد فراتر نرفته است. مرکل، صدراعظم این کشور، وضعیت همه‌گیری در آلمان را دراماتیک توصیف کرده است؛ به همین دلیل احتمالا به‌زودی تصمیم‌های جدیدی در رابطه با سیاست‌های محدودکننده اتخاذ خواهد شد.

اتریش و هلند که آن‌ها نیز با خیز چهارم کرونا مواجه شده‌اند، در اعلام سیاست‌های جدید سرعت عمل بیشتری به خرج داده‌اند. در همین راستا، دولت اتریش اعلام کرد که از روز دوشنبه، ۱۵ نوامبر، افرادی که واکسینه نشده‌اند تنها برای رفتن به محل کار و خریدهای ضروری مجازند خانه‌های خود را ترک کنند و اتریشی‌های واکسینه نشده‌ دیگر نمی‌توانند به رستوران‌ها و آرایشگاه‌ها بروند یا به فعالیت‌های فرهنگی دسترسی داشته باشند. اتریش روز چهارشنبه، ۱۰ نوامبر، ۱۲هزار و ۳۰۹ مورد جدید ابتلا به کووید-۱۹ را ثبت کرد که بالاترین تعداد از زمان شروع همه‌گیری در این کشور است.

در هلند هم با بازگشت شرایط همه‌گیری و ثبت بیش از ۱۶ هزار مورد جدید در دو روز پی‌درپی، محدودیت‌های نسبی مقابله با کووید-۱۹دوباره اعمال می‌شوند. کمی آن‌سوتر، با اینکه در ابتدا فرانسوی‌ها در زمینه واکسیناسیون از همسایه‌های اروپایی خود عقب‌تر بودند، به دلیل اعمال سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تر دولت مخصوصا اجباری کردن واکسیناسیون برای کارکنان بخش بهداشت و درمان و الزام به ارائه گواهی واکسیناسیون برای استفاده از خدمات عمومی، در حال حاضر در فرانسه وضعیت نسبتا بهتر است؛ هرچند رئیس‌جمهوری این کشور در سخنرانی هفته قبل خود از روند افزایشی کووید-۱۹ در فرانسه و بروز موج جدید همه‌گیری در اروپا اظهار نگرانی کرد و بار دیگر از شش میلیون نفری که در فرانسه از تزریق واکسن خودداری می‌کنند، درخواست کرد که مسئولیت‌پذیر باشند. او همچنین از تزریق دوز یادآور برای افرادی بالای ۵۰ سال از ابتدای دسامبر ۲۰۲۱ خبر داد.

در فرانسه، تزریق دوز یادآور برای کادر درمان، افراد بالای ۶۵ سال و کسانی‌ که بیشتر در معرض خطر ابتلا به نوع شدید کووید-۱۹ هستند، از اوایل تابستان آغاز شده است؛ اما فعلا به غیر از اجباری شدن مجدد ماسک در مدارس ابتدایی، محدودیت جدیدی در این کشور اعمال نشده است.

بازگشت موج جدید همه‌گیری کووید-۱۹ به اتحادیه اروپا، علی‌رغم اینکه کشورهای عضو آن جزو اولین کشورهایی بودند که شانس دسترسی به واکسن‌های موثر را پیدا کردند و به‌طور میانگین حدود ۶۶ درصد جمعیت این اتحادیه کامل واکسینه شده‌اند، حاوی چند نکته بسیار مهم است. از جمله اینکه همه کشورها باید هرچه سریع‌تر در جهت افزایش درصد واکسیناسیون به بالای ۸۰ تا ۸۵ درصد جمعیت خود اقدام کنند؛ زیرا اگرچه در آغاز پاندمی، برآوردها نشان می‌داد که رسیدن به محدوده ۷۰ تا ۷۵ درصد واکسیناسیون در یک جامعه، مصونیت جمعی را در پی خواهد داشت، پیدایش سویه‌های جدید ویروس کرونا که قدرت انتشار بالاتر و توان دور زدن مصونیت حاصل از واکسن‌ها (یا ابتلا به بیماری) را دارند، باعث شد که درصدهای بالاتری (در محدوده ۸۰ تا ۸۵ درصد) به‌عنوان جمعیت هدف واکسیناسیون نشانه‌گذاری شوند.

از سوی دیگر، کاهش نسبی مصونیت حاصل از واکسن‌ها در طول زمان، نیاز به تزریق دوز یادآور را ضرورت بخشیده که متاسفانه به عاملی برای افزایش نابرابری در دسترسی به واکسن‌های موثر علیه کرونا تبدیل شده است. بنابراین ضرورت دارد کارخانه‌های تولید واکسن هرچه سریع‌تر برنامه‌های خود برای افزایش دسترسی همه مردم جهان به واکسن‌های موثر را توسعه دهند.

نکته بسیار مهم دیگر پرهیز از برداشتن سریع محدودیت‌های مقابله با کرونا (از جمله استفاده از ماسک) است. لغو زودرس این محدودیت‌ها (خصوصا در آستانه فصل‌ سرد سال) که معمولا با کاهش تهویه هوا و افزایش تراکم حضور افراد در مکان‌های سربسته نیز همراه است، می‌تواند به انتشار بیشتر بیماری‌های تنفسی از جمله کووید-۱۹ و پیدایش موج جدید همه‌گیری منجر شود. به همین دلیل حفظ یا بازگرداندن این محدودیت‌ها تا زمان رسیدن به محدوده مصونیت جمعی و همچنین دسترسی به داروهای موثر در درمان کرونا کاملا ضروری است. در همین راستا، سازمان بهداشت جهانی نیز بار دیگر ادامه استفاده گسترده از ماسک در مواجهه با همه‌گیری کوید ۱۹ در جهان را خواستار شده است.

بدون شک توجه به نکات ذکر شده در ایران هم همانقدر مهم است که در اروپا یا سایر نقاط جهان می‌تواند اهمیت داشته باشد. خصوصا اینکه در ایران هنوز موج پنجم کووید-۱۹ کامل کنترل نشده و همچنان با آمار سه رقمی مرگ‌های روزانه مواجه‌ایم و درصد افرادی‌ که واکسینه شده‌اند، همچنان زیر ۵۰ درصد است. در کنار همه این‌ها، اخبار نگران‌کننده‌ای که هر روز از مسئولان جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شوند، اهمیت درس گرفتن از خیز مجدد بیماری کووید-۱۹ در اروپا را برای آن‌ها صدچندان می‌کند.

به‌عنوان نمونه، از یک سو وزیر بهداشت جمهوری اسلامی ایران در اولین نشست مطبوعاتی خود با رسانه‌ها از پایان واردات واکسن کرونا و ادامه واکسیناسیون با واکسن‌های تولید داخل سخن می‌گوید و از سوی دیگر، رئیس‌جمهوری در جلسه اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا، بر پیش‌خرید واکسن‌های تولید داخل برای حمایت از زحمات این شرکت‌ها تاکید کرده است که این موضوع با توجه به سابقه منفی سال ۱۳۹۹ مبنی بر ناتوانی در تامین واکسن‌های موردنیاز ایران، می‌تواند به تکرار تراژدی افزایش مرگ‌های ناشی از کرونا منجر شود. به نظر نمی‌رسد که حمایت از تولید داخل دلیل موجهی برای قطع واردات واکسن محسوب شود؛ آن هم در حالی که هنوز تا رسیدن به واکسیناسیون ۸۵ درصدی جمعیت ایران فاصله زیادی وجود دارد. علاوه بر آن، نیاز به حجم بسیار بالا برای تزریق دوز یادآور در ایران، تداوم واردات کافی و هر چه سریع‌تر واکسن‌های کووید-۱۹ را ضرورت بخشیده است.

زمزمه‌هایی هم درباره بازگشایی همه مشاغل، مدارس و دانشگاه‌ها و رفع محدودیت‌های ناشی از کرونا از ابتدای آذرماه به گوش می‌رسد که زودرس بودن این اقدام‌ها، در کنار افت شدید رعایت پروتکل‌های بهداشتی مخصوصا استفاده نکردن از ماسک، کارشناسان را از بروز موج ششم همه‌گیری کووید-۱۹ در ایران عمیقا نگرانی‌ کرده است.