تیمی تحقیقاتی در کاردیف ولز و آمریکا، با جزییات بسیار خوبی نشان داده‌اند که چگونه یک پروتئین موجود در خون، جذب یک جزء کلیدی واکسن می‌شود.

آن‌ها معتقدند که این باعث ایجاد واکنشی زنجیره‌ای شده که سیستم ایمنی را درگیر می‌کند و می‌تواند به لخته‌های خطرناک منجر شود.

تصور می‌شود که واکسن آسترازنکا توانسته تاکنون جان بیش از یک میلیون نفر را در سراسر جهان نجات دهد.

با این حال نگرانی‌ها در مورد لخته‌های نادر خون باعث تغییر در نحوه استفاده از این واکسن در سراسر جهان شد از جمله این که برای افراد کمتر از ۴۰ سال در بریتانیا به جای آسترازنکا، واکسن‌هایی دیگر توصیه شد.

ایجاد این لخته‌های خون باعث شد که تحقیقاتی علمی در مورد علت بروز و نحوه جلوگیری از آن انجام شود.

دانشمندانی که در تولید این واکسن مشارکت داشتند هم پس از انتشار نتایج اولیه تحقیقات به این پروژه پیوستند.

یکی از سخنگویان آسترازنکا تاکید کرده که احتمال بروز لخته‌ها بیشتر به دلیل عفونت ناشی از کووید است تا واکسن. اما توضیح کامل در این مورد هنوز منتشر نشده است.

او گفته: "هر چند این تحقیق قطعی نیست، اما بینش‌های جالبی ارائه می‌کند و آسترازنکا در حال بررسی راههایی برای استفاده از این یافته‌ها به عنوان بخشی از تلاش‌ برای حذف این عارضه جانبی بسیار نادر است."

دو سرنخ اولیه برای محققانی که لخته‌های خون را بررسی می‌کنند، وجود دارد:

• خطر بیشتر لخته‌ها تنها با برخی از فن آوری های واکسن مشاهده شد

• افراد مبتلا به لخته دارای آنتی بادی‌های غیرمعمولی بودند که به پروتئینی که فاکتور پلاکت ۴ خوانده می‌شود، حمله می‌کرد.

واکسن‌های مورد استفاده در بریتانیا همگی سعی می‌کنند قطعه‌ای از کد ژنتیکی ویروس کووید را به بدن برسانند تا سیستم ایمنی را آموزش دهند.

آسترازنکا از یک نوع آدنوویروس ( نوعی ویروس سرماخوردگی از شامپانزه) استفاده می‌کند.

محققان فکر می‌کردند که آدونوویروس ممکن است با لخته‌های نادری که در برخی افراد رخ می‌دهد، مرتبط باشد. بنابراین آن‌ها از تکنیکی به نام میکروسکوپ کرایو الکترونی برای گرفتن تصاویری از آدنوویروس با جزییات در سطح مولکولی استفاده کردند.

این تحقیق که در مجلس ساینس ادونس منتشر شده، نشان می‌دهد که سطح بیرونی آدنوویروس، پروتئین فاکتور پلاکت ۴ را مانند آهنربا به خود جذب می کند.

پروفسور آلن پارکر یکی از محققان دانشگاه کاردیف به بی‌بی‌سی گفت: "آدونوویروس سطحی بسیار منفی دارد و فاکتور پلاکت ۴ بسیار مثبت است و این دو به خوبی با هم تطابق دارند."

او همچنین گفت: "ما توانسته‌ایم ارتباط بین عامل محرک آدنوویروس و فاکتور پلاکت ۴ را ثابت کنیم. اما هنوز مراحل زیادی وجود دارد که باید بعدا اتفاق بیفتد."

محققان فکر می‌کنند که مرحله بعدی، "ایمنی نابجا" است که باید با تحقیقات بیشتر تایید شود.

تصور می‌شود که بدن پس از اشتباه گرفتن آن بخشی از آدنوویروس خارجی که به آن گیر کرده به فاکتور پلاکت ۴ حمله می‌کند، بنابراین آنتی بادی‌هایی در خون آزاد می‌شود که با فاکتور پلاکت ۴ جمع شده و باعث تشکیل لخته های خون خطرناک می‌شود.

این لخته‌ها که به عنوان لخته‌های ناشی از واکسن شناخته می‌شوند باعث مرگ ۷۳ نفر پس از تزریق حدود نیم میلیون دوز در بریتانیا شده است.

آسترازنکا گفته که این واکسن باعث حفظ جان بیش از یک میلیون نفر و جلوگیری از ابتلای ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان شده است.

دکتر ویل لیست، مشاور هماتولوژیست در بیمارستان های دانشگاهی بیرمنگام این تحقیقات را "بسیار دقیق" خواند و گفت که به توضیح "محتمل ترین مرحله اولیه" از تشکیل لخته خون کمک می‌کند.

او همچنین گفت: هنوز سوالات بسیاری بی پاسخ مانده از جمله این که آیا برخی افراد نسبت به دیگران بیشتر مستعد ابتلا به لخته هستند و چرا لخته شدن بیشتر در سیاهرگ های مغز و کبد رخ می‌دهد؛ ممکن است با گذشت زمان و تحقیقات بیشتر به جواب هایی رسید.

تیم تحقیقاتی کاردیف امیدوار است که یافته‌های آن‌ها بتواند در واکسن‌های مبتنی بر آدنوویروس در آینده و کاهش بروز چنین موارد نادری ثمربخش باشد.