شب یلدا یا بلندترین شب سال همزمان کوتاه ترین روز سال !بر هموطنان سخت کوش چند ین روز زودتر شاد و  نیکو  باد        

مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی – هند و اروپایی، دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و بلند ترین شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید نامیده وآغاز سال قرار دادند.

بدین‌سان در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا، واژه Sareda, Saredha «سَرِدَ» یا «سَرِذَ» که مفهوم «سال» را بذهن می‌ آورد که خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن، روشنی برجهل و خرافات، پندار نیک همراه با کردار نیکو بر فساد، دروغ، ستم و تباهی انچنانکه بر پیر زنان داغدار در همین ایام نیز خودفروشان مزدور رحم و انصافی برامده از طینت نا یافته از هستی بخش ندارند ...

شب یلدا یا کوتاه ترین روز سال

چون (البته گویا) قیمتها در یک حدود است و توانمندی ها در پی موفقیت های هیات 40 نفره اعزامی به وین و ملاحظات  جناب بایدن و وعده موافقت با صدور نفت و رفع تحریم ها برای پیش گیری از انتخاب مجدد اقای ترامپ !فراوان  !!

& چند سال پیش نویسنده ای مردمی و شناخته شده از دیارمان بمناسبت اشاره ای داشت  :

« وقتی می شنیدیم که در دهه‌های 20 و 30 مقنی‌ها در مقابل دریافت یک چاُرک ( معادل 750 گرم) ارزن، از صبح تا غروب آفتاب، بستر قنات را لایروبی می‌کردند، باورمان نمی‌شد!

با یک چارک ارزن چطور می‌شود زندگی کرد که مقنی‌ها برای دریافت آن حاضر به تن دادن به آن کار شاق می‌شدند؟ و به ذهنمان خطور نمی‌کرد که ممکنست با وضع مشابهی آنهم در پرتو جمهوری اسلامی بعد از 43 سال حضور در صحنه روبرو شویم! »

 &  اما بعد :واژه «یلدا» به معنای «زایش-  زادروز و تولد است» ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی (دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.

یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل میداد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی همراه بودند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید، تغییرفصول، بلندی و کوتاهی روز و شب، جهت، حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

این که در بعضی  فصول روزها بتدریج بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور، روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌.

مردمان آن دوران دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید نامیده و آغاز سال قرار دادند.

& در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی، ص ۲۵۵، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌ و در قانون مسعودی نسخه موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده‌ است.

& در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌ : یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال، در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک می‌باشد و بهمین دلیل بایستی با دور هم جمع شدن و شادی کردن بدیمنی را از جامعه دور کرد، بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم جدی است - سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد.

روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خورروز (روز خورشید) و دی گان؛ می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود. فردوسی به استناد منابع خود، یلدا و خور روز، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده و در این زمینه از جمله گفته است :

که ما را ز دین بهی ننگ نیست /  به گیتی، به از دین هوشنگ نیست

- همه راه داد است و آیین مهر /  نظر کردن اندر شمار سپهر

شب چله: در ایران باستان 60 روز از 3ماه اخر هر سال  یعنی :چهل روز از زمستان که آغاز آن برابر است  با هفتم دی ماه جلالی ( بیست و هشتم دسامبر ) و پایانش برابر است با شانزدهم بهمن ( پنجم فوریه ) چله بزرگ و بیست روز از فصل زمستان که آغاز آن از هفدهم بهمن ماه جلالی شروع می شود و در ششم اسفند پایان می یابد. چله کوچک میگویند و در بیان عامه کنایه از سرمای سخت (چله زمستون ) .

در ایران مرکزی چله بزرگ زمستان از آغاز زمستان برابر با آغاز دی ماه شروع می شود و مدت آن چهل روز و چله کوچک زمستان از شب دهم بهمن ماه تا پایان بهمن ماه که مدت آن بیست روز است، تمامی این شب های بلند به کتاب خوانی و قصه گویی، بزرگداشت اندیشمندان، دانشمندان، خدمتگذاران جامعه وماند گاران شهر و دیار ها و تکرار حماسه های شاهنامه فردوسی، اشعار پر مغز و محتوا و شیوای مولوی، سعدی، حافظ و دیگر شعرا و فلاسفه دیرین و نام اوران امروزهمچون : شهریار، پروین، بهبهانی؛ مشیری اختصاص می یافت.

مراسم، تشریفات و یاد بودها ی بسیاری از پیشینیان پاک و متفکر ما ایرانیان در تاریخ پر شکو همان زنده و بیاد مانده اند و در این فرصتها و شبهای بلند جشن و سرور، که شادی بخش خانواده ها وجوانان و باعث خلاقیت، ابتکار، سازندگی، دور شدن از خرافات، جهل و نادانی، خمودگی و اندوه است با مغتنم شمردن مناسبت ها بر پا میشده  که شاخص ترین انها را میتوان جشن سده در دهم بهمن ماه عنوان نمود.

این باور دیرین و عملکرد اندیشمندانه اجداد گرامی و بزرگ ما ایرانیان، امروز در علوم پزشکی، روان درمانی، روانشناسی، جامعه شناسی، مدیریت و... به ثبوت رسیده که:

افسردگی و غم غصه بنیاد شکر گزاری و سپاس افریدگار را و باور یگانه بودن او را، بتبع آن سلامت، شرف و عزت را از جوامع دور میسازد .

توصیه اینکه :  با همه درد مندی ملت بزرگوارحاصل جهل حکومت .... بمناسبت ها - اما برای ارج گذاری براین پیشینه ملی ایرانیان «آزرده از ادامه شرایط غیر انسانی حاکم» در این روزگار پر آب و چشم  

( که بخش اعظم گرفتاری هایش حاصل محافظه کاری، مصرف کنندگی، عافیت طلبی ها و عدم احساس مسئولیت اجتماعیست - دقیقا بر خلاف راه و رسم جوامع پیشرفته  که حکومتها اولا: منتخب جامعه از میان بهترین ها و متخصصین بدون رانت و سهم خواهی و دویم : مطیع اوامر و خواست مردمان پاک نیت نیک پندار که با اراده جمعی در صورت کوچکترین خلاف یا نداشتن شرایط احراز برکنار میشوند و اموالشان چنانچه بیش از حد معقول با تعاریف اصولی باشد - مصادره ... )

بدون هر گونه تامل، تردید، نگرانی و واهمه - در بزرگداشت حفظ و احترام این روزها و شبها با اعتقاد و اطمینان به اثر بخشی مثبت آن، بکوشند که در هر شرایطی وظیفه  شاد کردن انسانها :خدایی، ملی ، میهنی و مردمی است،

هرچند با افزایش بسیار شدید هزینه ها مخصوصا تدارک آجیل و خوردنی های سنتی مربوط به این دور هم آئی،  بسیاری از هموطنان با میزهای خالی پذیرای زمستان1400 در پسین و شامگاهان سه شنبه هفته آینده برابر با 30 آذر «20 دسامبر» خواهند بود.

برای ملت بزرگواراهورائی، اندیشمند، پرتحمل، هشیار و وطن خواه این سرزمین کهن آرزوی سلامتی و عبور از مصائب را داریم ... به امید چنان روزگاری