«امواج تغییر» شعار جشنواره سینمایی ای است که تغییرات بنیادی و اساسی در جامعه عربستان سعودی را فریاد می زند؛ جشنواره جهانی فیلم دریای سرخ در شهر جده که امسال اولین دوره اش را برگزار کرد و صدها مهمان خارجی، از کاترین دونوو تا تیری فرمو(دبیر جشنواره کن)، از کلایو اوون تا هیلاری سوانک و همین طور سوپرمدل هایی چون کندیس و نائومی کمبل را روی فرش های قرمز خود داشت تا جشن بزرگی باشد برای سینما در جامعه ای که تا چهار سال پیش حتی یک تالار سینما نداشت.

اما حالا عربستان سعودی صاحب صدها پرده سینماست و به یکی از بزرگ ترین بازارهای فروش فیلم در خاورمیانه بدل شده و امسال با جشنواره دریای سرخ صاحب یکی از بزرگ ترین جشنواره سینمایی خاورمیانه و احتمالاً پرخرج ترین همه آنها شده است؛ جشنواره ای که همین امسال صدها هزار دلار به تولید فیلم های عربی کمک کرد و در همین اولین دوره اش با نمایش بیست و هفت فیلم بلند و کوتاه از عربستان سعودی همه را متحیر کرد.

صد و هفتاد فیلم کوتاه و بلند از ۶۷ کشور جهان امسال در بخش های جداگانه ای در این جشنواره نمایش داده شد که از این میان شانزده فیلم در بخش مسابقه حضور داشت.

جایزه اول جشنواره امسال به فیلم برایتون چهارم ساخته لوان کوگوش ویلی از گرجستان رسید که در سبکی واقع گرا روایتگر یک کشتی گیر قهرمان سابق المپیک است که حالا باید به آمریکا برود تا دسته گل های به آب داده شده توسط پسر قماربازش را رفع و رجوع کند.

جایزه تماشاگران جشنواره امسال به فیلم تو شبیه منی ساخته دینا آمر از فرانسه رسید که داستان یک دختر پانزده ساله بمبگذار را دنبال می کند. فیلمساز که پیشتر روزنامه نگار بوده با مادر و خواهر و دوستان این دختر مصاحبه کرده و نتیجه تحقیقات خود را به شکلی داستانی به فیلم تبدیل کرده است.

دو جایزه برای سینمای ایران

پیش بینی می شد که جشنواره دریای سرخ به مانند جشنواره های بزرگ سینمایی مصر امکان پذیرش فیلم های ایرانی را نداشته باشد، اما در اولین دوره این جشنواره، سه فیلم از سینمای ایران به نمایش درآمد و دو جایزه هم نصیب سینمای ایران شد.

جاده خاکی اولین ساخته پناه پناهی پس از موفقیت در جشنواره هایی چون لندن، حالا توانست دو جایزه جشنواره دریای سرخ را هم از آن خود کند: جایزه داوران و جایزه دستاورد سینمایی برای امین جعفری برای فیلمبرداری این فیلم.

جاده خاکی که سفرهای جشنواره ای اش را از بخش دو هفته کارگردانان در جشنواره کن آغاز کرد، به یکی از موفق ترین فیلم های ایرانی در جشنواره های جهانی امسال بدل شد؛ فیلمی که تأثیر جعفر پناهی و عباس کیارستمی را می توان در آن دید اما فیلمساز با لایه هایی از طنز و شوخ طبعی سعی دارد فضای متفاوتی خلق کند که غالباً در آن موفق است.

با آن که داستان فیلم با مضامین سیاسی/اجتماعی آمیخته است، فیلمساز اما با تمهیداتی پیچیده از پرداخت مستقیم به آنها می پرهیزد و به طرز ظریفی توضیح زیادی درباره گذشته شخصیت ها نمی دهد و تنها به فیلمی جاده ای بسنده می کند که در حال می گذرد، اما با ترانه هایی قدیمی به گذشته پیوند می خورد و حال و هوایی نوستالژیک می یابد.

با این حال فیلم مشکل برخی از فیلم های این سال های سینمای ایران را تکرار می کند: داشتن چندین پایان. فیلم می توانست در دو یا سه سکانس مختلف (از جمله در نمای ستارگان) به زیبایی به پایان برسد، اما فیلمساز بی دلیل فیلم را ادامه می دهد.

قهرمان اصغر فرهادی دیگر فیلم ایرانی جشنواره امسال بود که در روزهای رسیدن خبر نامزدی آن در جوایز گلدن گلوب، در جشنواره دریای سرخ برای مخاطبان عرب نمایش داده شد؛ فیلمی که یکی از مایه های اصلی آن اشاره به فضای کاذب و ویرانگر مجازی است که فیلمساز در آن به طرز کنایی ای سرنوشت خود این فیلم در فضای مجازی فارسی را پیشگویی کرد، جایی که ارزش های هنری و سینمایی محلی از اعراب ندارند و شبه قهرمانان همان فضای کاذب و دروغین به دنبال قهرمان دروغین دیگری از نوع خود می گردند.

اما یک مستند ایرانی هم در جشنواره دریای سرخ به نمایش درآمد: رادیوگرافی یک خانواده ساخته فیروزه خسروانی که اولین بار در جشنواره ایدفا نمایش داده شد و حالا در این جشنواره هم مورد توجه منتقدان قرار گرفت: فیلمی جسورانه در مضمون و ساختار که از قید و بندهای معمول می گریزد تا به شکلی متفاوت داستان خانواده خود فیلمساز را با تحولات اجتماعی ایران بیامیزد و از دل آن به روایت جذابی از دل عکس ها و تصاویر آرشیوی برسد که مایه اصلی سینمای ایران- و حتی تمامی جامعه - را به محور اصلی اش بدل می کند: تقابل سنت و مدرنیته.

این تقابل سنت و مدرنیته در جامعه ایران به انقلابی رسید که در آن به طرز غریبی سنت بر مدرنیته پیروز شد- برخلاف همه انقلاب های جهان- اما جشنواره ای چون دریای سرخ نشان می دهد که مدرنیته در جامعه ای بسیار بسته نظیر عربستان سعودی هم به سمت پیروزی حرکت می کند و آینده روشن تری را برای خاورمیانه نوید می دهد.