باستانستیزی روی دیگر باستانگرایی نیست!
22.12.2021 - 03:40
به بهانه تلاش برای تغییر نام خیابان انوشیروان
شورای شهر تهران با این استدلال که انوشیروان پادشاه ستمگری بوده، میخواهد نام این خیابان را تغییر دهد. سخنگوی این شورا هم در پاسخ به انتقادات گفته انقلاب کردیم که نام پادشاهان بر خیابانها نباشد. شوربختانه پس از انقلاب جریانی به پاکسازی نامهای برگرفته از تاریخ پیش از اسلام از هر کوی و برزنی پرداخت؛ باقیماندهها نیز در نوبتاند.
انوشیروان دادگر در کنار کوروش بزرگ، از خوشنامترین پادشاهان ایران باستان است. اتحاد چپها، قومگراها و اسلامگراهای افراطی چندین دهه در قالب جریانی باستانستیز تلاش کرد تا چهره کوروش بزرگ را تخریب کند. اکنون به نظر میآید این تلاشها بر انوشیروان متمرکز شده. این در حالی است که نام انوشیروان همیشه پسوند دادگر یا «عادل» را به دنبال داشته. شهرت و نام نیک انوشیروان در سرزمینهای همسایه آن زمان تا جایی بود که لقب «کسرا» که از آن اوست، به کل ساسانیان اطلاق میشد. حتی پیامبر اسلام نیز فرموده: «ولدت فی زمن الملک العادل انوشیروان». یعنی من در زمان پادشاه دادگر، انوشیروان به دنیا آمدم.
البته همان جریان باستانستیز تلاش دارد در صحت این حدیث نیز شبههآفرینی کند. بیان استدلالهای ضعیف به خوبی نگاه شبههافکنان را نشان میدهد.
در موردی دیگر، سال پیش بود که خبر حذف نام انوشیروان عادل از کتاب درسی فارسی مقطع سوم خبرساز شد.
البته ما در ایران با جریانی باستانگرا نیز روبرو هستیم که به تقدیس دوران پرشکوه گذشته میپردازد. اما نادرست است اگر گمان کنیم جریان باستانستیز خزنده در نهادهای تصمیمگیرنده کشور، در نقطه مقابل جریان باستانگرا قرار دارد. جریان باستانگرا در هر کشوری وجود دارد. حتی بسیاری از کشورها که تاریخ کهنی ندارند، تلاش میکنند تاریخ جعلی پر شکوهی برای گذشته خود بسازند که نمونههایی از آنرا در میان همسایگانمان برمیشمارم:
مردمان قرقیزستان خود را قوم و ملتی باستانی و از نوادگان قرقیزهای باستان که نامشان در سنگنوشتههای اورخون آمده میدانند، اما همانگونه که ولادیمیر بارتولد تُرکشناس معروف در کتاب ترکستاننامه مینویسد، قرقیزهای باستان هیچ نسبتی با مردمان قرقیزستان کنونی ندارند و تنها در سده نوزدهم میلادی بود که برای نخستین بار، روسها نام قرقیز را بر آنان نهادند.
قزاقستان خود را به ماساژتهای کهن منتسب میکند و فیلمی که سال پیش ساخته و در آنجا نبرد کوروش با ماساژتها و کشته شدن کوروش به دست ملکه آنها را نشان داده، در این راستاست. این در حالی است که کشته شدن کوروش به دست ماساژتها یکی از روایات ضعیف درباره سرانجام کار اوست (این یادداشت را در این باره بخوانید). همچنان که ماساژتها خود از اقوام ایرانی بودند و هیچ نسبتی با قزاقهای امروز که از اقوام اورال-آلتایی هستند ندارند.
جمهوری آذربایجان از دوران باستان کشور شکوهمندی به نام «آذربایجان» سخن میگوید که در سده نوزدهم ایران و روسیه همزمان به آن یورش برده و هر کدام نیمی از آنرا اشغال کردند.
شهروندان ترکیه امروز خود را از نسل ترکان آسیای میانه میدانند و مثلا حکومت گوکترکها که نخستین بار خط ترکی را حدود ۱۳۰۰ سال پیش به کار گرفت، نیای خود میدانند و آن خط امروزه در میان ملیگرایان ترکیه طرفداران زیادی دارد (به عکس پایین که از موتور یک پلیس در شهر آنکارا گرفتم و دو طرف آن با همان خط باستان اورخونی، واژه «ترک» را نوشته دقت کنید. حالا تصور کنید یک پلیس ایرانی روی موتور دولتی با خط میخی بنویسد «فارس»؛ چه غوغایی در کشور بر پا خواهد شد!)، در حالی که مطالعاتی که از سوی دانشمندان خود ترکیه انجام شده نشان میدهد کمتر از ۱۵درصد مردم این کشور از نظر ژنتیکی با ترکان و اقوام آسیای میانه ارتباط دارند و بقیه از نظر ژنتیکی به ایرانیها، یونانیها، ارمنیها، کردها، شمال افریقاییها و... مرتبط هستند.
این در حالی است که منابع باستانی یونانی، ارمنی، عبری، عربی، سنگنوشتههای فارسی باستان و فارسی میانه، مورخان جهان و ایرانشناسان غربی همگی بر شکوه تاریخ ایران باستان صحه نهادهاند.
حتی اگر چشممان را بر روی آن همه سند درباره گذشته پر شکوهمان ببندیم، در بدترین حالت میتوان گفت جریان باستانگرای ایرانی پدیدهای است جهانشمول که نمونههای مشابه آن را در همه کشورها و فرهنگها میتوان یافت. در حالی که جریان باستانستیز ایرانی هیچ نمونه مشابهی در هیچ کشور دیگری ندارد.
در همه کشورها دولتها یا خود به رشد جریانهای باستانگرا کمک میکنند یا کاری به کار آنها ندارند. اما همانگونه که بارها نوشتهام، در هیچ کشوری در جهان ما جریان باستانستیز در بدنه حاکمیت نمیبینیم، به جز ایران!
انصافنیوز
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمیکند.
کیانوش توکلی
توجه داشته باشید کامنتهایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید