انتخابات شیلی: آیا شیلی که مهد نئولیبرالیسم بود، گور آن نیز خواهد شد؟

گابریل بوریچ در حال سلفی گرفتن با هوادارانش

پیروزی چپ‌های میانه در آلمان و شیلی نشان از پی‌بردن توده‌ها به بی‌پشتوانه بودن وعده بهشت نئولیبرال‌ها و خواست مردم برای رسیدن به دموکراسی و رفاه است.

دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در شیلی روز یکشنبه ۲۸ آذر ۱۴۰۰ برای برگزیدن بین دو برنامه انتخاباتی برگزار شد.

برنامه‌ی خوزه آنتونیو کاست

برنامه‌ی خوزه آنتونیو کاست ۵۵ ساله، راست افراطی، طرفدار دیکتاتوری نظامی آگوستو پینوشه که جایگزینی اقتصاد نئولیبرالیستی، کاهش مالیات و محدود کردن مهاجرت بود. کاست در تبلیغات انتخاباتی خود رقیبش گابریل بوریچ را متهم به دفاع از "تروریسم" و "بی‌ثباتی" برای شیلی می‌کرد.

او در برنامه‌اش ایجاد هماهنگی بیشتر در سطح آمریکای جنوبی برای تعقیب و سرکوب «چپ‌های رادیکال» را در دستور کار قرار داده بود. هدایت مجلس به تصویب قانونی در راستای تشدید وضعیت فوق‌العاده و افزایش اختیارات رئیس‌جمهور نیز از دیگر بخش‌های برنامه او بود، به گونه‌ای که زمامدار کشور مجاز باشد برای بازداشت افراد ارودگاه ایجاد کند. ایجاد خندقی در مناطق شمال کشور برای ممانعت از ورود مهاجران نیز قول دیگر کاست به رأی‌دهندگان بود.

او همچنین سخت‌گیرانه‌تر کردن و ممنوعیت کامل سقط جنین را قول داده بود. حذف کمک‌های اجتماعی برای زنان مجرد نیز جزیی از برنامه کاست بود.

او با تاکید بر اجرای نظم و قانون، کاهش مالیات و بودجه رفاه اجتماعی و دفاع از میراث آگوستو پینوشه، رهبر و دیکتاتور سابق شیلی وعده می‌داد.

برنامه‌ی گابریل بوریچ

برنامه‌ی گابریل بوریچ ۳۵ ساله، نامزد ائتلاف انتخاباتی چپ "Apruebo Dignidad" (من به نفع کرامت انسانی رای می‌دهم) که بر گسترش دولت رفاه، حفاظت از آب و هوا و حقوق زنان تاکید می‌کند و معتقد است که "شیلی می تواند کشور عادلانه‌تری باشد". او در جریان مبارزات انتخاباتی است گفته بود: «شیلی مهد نئولیبرالیسم بود، گور آن نیز خواهد شد.... جنگ صلیبی ما در این مرحله این خواهد بود که امید بر ترس در سراسر شیلی غلبه کند. ما مفتخریم که نسل جدید می‌گوید شیلی می‌تواند کشوری متفاوت، عادلانه‌تر و مناسب برای همه باشد».

برنامه  او شامل اصلاحاتی در نظام بیمه بازنشستگی خصوصی‌شده به نفع بازنشستگان و افزایش حقوق آنها، ایجاد یک بیمه درمانی عمومی که دسترسی اقشار فرودست و حتی میانی را به حداقل امکانات درمانی میسر کند، کاستن از هزینه‌ها مردم در بخش آموزش عالی و تسهیل دسترسی به آن برای اقشار میانی و فرودست جامعه، برابرحقوقی بیشتر به نفع زنان و اقلیت‌های دگرباش و نیز تمرکز بیشتر بر مسائل زیست محیطی و اقلیمی.

بوریچ با انتقادات آشکار و روشن به دولت‌های ونزوئلا و نیکاراگوئه و کوبا با احزابی مثل حزب کمونیست مرزبندی دارد. برنامه انتخاباتی او، بر خلاف آنچه مخالفان او در رسانه‌ها دامن می‌زنند، با چپ رادیکال فاصله دارد و دارای مؤلفه‌های سوسیال دموکراتیک است؛ مؤلفه‌هایی که اجرای آنها در شرایط شکاف بزرگ اجتماعی و اقتصادی در شیلی و کشورهای مشابه رادیکال به نظر می‌رسند.

او در کارزار انتخاباتی گفته است که «از جوانی ما ترسی نداشته باشید. ما روی شانه تجربه‌های کسانی ایستاده‌ایم که قبل از ما مبارزه کردند. از اشتباهات و موفقیت‌های آنها درس گرفته‌ایم و حالا اینجا ایستاده‌ایم».

بوریچ وعده داد که با اصلاح نظام بیمه درمانی و بازنشستگی، سرمایه‌گذاری در صنایع سبز و کاهش ساعت کاری هفته از ۴۵ به ۴۰ ساعت، با بی‌عدالتی اقتصادی در این کشور مبارزه خواهد کرد.

بسیج جامعه مدنی

در دور اول انتخابات کاست از بوریچ جلو بود. بسیاری از مردم شیلی نگرانی به قدرت رسیدن کاست شدند. جامعه مدنی شیلی که خواهان بازگشت به گذشته نبود بسیج شد و توانست بخش‌هایی از جوانان جامعه را که به سیاست بی‌تفاوت بودند به میدان انتخابات بیاورد و نتیجه انتخابات دور دوم را تغییر دهد. گابریل بوریچ با کسب ۵۶ درصد آرا رقیب خود، خوزه آنتونیو کاست را شکست داد.

نتیجه انتخابات که قطعیت یافت، شیلی جشن و شادمانی‌یی را شاهد شد که تنها ۳۰ سال پیش، به هنگام شکست پینوشه در رفراندوم برای بقای حکومتش یا در پیروزی‌های تیم ملی فوتبال در رقابت‌های بین‌المللی تجربه کرده است.

اعتراض‌‌های بی‌سابقه‌ای سال ۲۰۱۹ شیلی که جرقه آن با گرانی بلیط مترو زده شد، دامنه و وسعت مطالبات آن بعدتر به جایی رفت که از آن تدوین قانون اساسی جدید نتیجه شد. شعاری در این تظاهرات مطرح شد که بعدها به نماد وضعیت شیلی در دوران پس از پینوشه تبدیل شد: «مشکل نه به ۳۰ پزویی که قرار است به قیمت بلیط افزوده ‌شود، بلکه به قانون اساسی برمی‌گردد که از ۳۰ سال پیش بر کشور حاکم است.»

شیلی مهد به کارگیری تئوری‌های نئولیبرالی در زمینه‌های اقتصادی در جهان است. قانون اساسی موجود که در دوران پینوشه تدوین شده، با توجه به مؤلفه‌های شدید نئولیبرالی در آن علت اصلی شکاف شدید میان فقیرها و غنی‌ها در شیلی است، در کشوری که یکی از بالاترین رشدهای اقتصادی در منطقه آمریکای جنوبی و حتی در میان ۳۸ کشور صنعتی عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) را داراست.

برآورد می‌شود یک‌سوم ثروت شیلی در دست یک درصد جمعیت متمرکز است، و مالیات گرفتن از اقشار فرادست در شیلی یکی از نازل‌ترین‌ها در میان ۳۸ کشور یادشده است. خصوصی‌سازی بخش‌های آموزش و بهداشت و بیمه‌های بازنشستگی در کمتر کشوری مانند شیلی است و همه این‌ها در ۳۰ سال پس از کنار رفتن پینوشه هم هیچ تغییر اساسی نکرده است.

رفراندومی که سال ۲۰۲۰ در پی توافق ناشی از اعتراضات سال ۲۰۱۹ برگزار شد باید به این سؤال پاسخ می‌داد که آیا باید قانون اساسی فعلی اصلاح شود یا قانونی جدید نوشته شود و نیز به این سؤال که چه نهادی باید این کارها را انجام دهد. در هر دو مورد نظر معترضان و نمایندگان و احزاب چپ و میانه نزدیک به آنها به پیروز شد: یک قانون اساسی کاملاً جدید که یک مجمع انتخابی بدون شرکت نمایندگان مجلس شورای کنونی آن را تدوین خواهد کرد.

این قانون قرار است برای اصلاحات بیشتر به نفع عدالت اجتماعی و تأمین مشارکت هر چه بیشتر مردم در تصمیم‌گیری و نیز عادلانه‌شدن روابط میان زن و مرد راهگشا باشد.

چالش‌های جبهه‌ی «من به نفع کرامت انسانی رای می‌دهم»

مسائل معیشتی و اقتصادی گسترده، ناامنی‌ها و مسائل امنیتی، ساختار معیوب توزیع ثروت در شیلی، بحران‌های اقتصاد بین‌المللی و شرایط ناشی از کرونا و افزایش فقر و فاقه در شیلی و بیشترشدن موارد دزدی و غارت و حمله به نهادهای دولتی و مغازه‌های بزرگ چالش‌هایی کلانی است که جبهه‌ی چپ میانه‌ی باید از آن پیروز بیرون بیاید و انتخاب‌کنندگان را ناامید نکند.

باندهای مواد مخدر که شیلی در سابقه نداشت، حالا در این کشور هم رخنه کرده‌اند و حتی قلب سانتیاگو، پایتخت هم گهگاه کانون درگیری‌های مسلحانه این باندهاست.

بخش‌های محافظه‌کارتر و به لحاظ اقتصادی غنی‌تر جامعه هم نگرانی‌های خاص خود را از تدوین قانون اساسی جدید در حال تدوین در مجلس مؤسسان که اعضای منتخب آن را عمدتاً نمایندگان چپ و میانه جامعه تشکیل می‌دهند دارند.

صاحبان و کارکنانی که بی‌ملاحظه از منابع طبیعی استفاده می‌کنند و یا با استخراج توأم با آلوده‌سازی محیط از منابع بزرگ مس یا کشت و کار در مزارع بزرگ آواکادو یا ساخت و فعالیت سدهای آبی بزرگ روزگار می‌‌گذارنند، نیز از پروژه‌های زیست‌محیطی بوریچ نگران هستند.

نیروهای مخالف او هم کم قدرتی نیستند و ۴۴ درصد رأیی که به نفع کاست به صندوق‌ها ریختند با مطالبات خود روبه‌روی بوریچ خواهد ایستاد.

رئیس‌جمهوری منتخب شیلی باید بدون داشتن اکثریت حکومت کند، زیرا کنگره بین نیروهای چپ و راست تقسیم شده است و دست او برای اصلاحات رادیکال باز نیست و باید سازش کند.

مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید قرار است روز ۱۱ مارس ۲۰۲۲ برگزار شود. بوریچ در سخنرانی پیروزی خود قول ‌داد "برای همه" حکومت کند، و در پی این انتخابات تفرقه‌انداز و دوقطبی، "پلی بسازد" میان خود و کاست و هوادارانش.

دو رقیب یکی برنده و دیگر بازنده، ساعاتی بعد از اعلام نتایج انتخابات، رواداری و احترام متقابل. گابریل بوریچ (چپ) و خوزه آنتونیو کاست

کاست در حساب توئیتری خود نوشت به آقای بوریچ تلفن کرده و بابت "این پیروزی بزرگ" به او تبریک گفته است. او در این پیام نوشته: "از امروز او رئیس جمهوری منتخب شیلی است و شایسته تمام احترام از سوی ما و همکاری سازنده از سوی ماست."

احد قربانی دهناری

۵ دی ۱۴۰۰ - ۲۶ دسامبر ۲۰۲۱