تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، غرب را برای اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه مسکو متحد کرده ولی هنوز یکی از خواسته‌های مهم دولت اوکراین یعنی قطع دسترسی روسیه به شبکه جهانی سوئیفت که پرکاربردترین سیستم ارتباطات بین بانکی جهان به شمار می‌رود، در پی مخالفت‌ جدی برخی دولت‌ها و شرکت‌های فعال در آمریکا و اروپا عملی نشده است.

به گزارش یورو نیوز، جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده روز پنجشنبه با تاکید بر اتحاد موجود میان آمریکا و اروپا برای مقابله با حمله روسیه به خاک اوکراین با توصل تحریم‌های فراگیر اقتصادی گفت که ایالات متحده و اروپا در تلاش‌های خود برای مقابله با تجاوز روسیه به اوکراین با تحریم‌های تهاجمی متحد هستند. با این حال، او اذعان کرد که در حال حاضر اکثر کشورهای اروپایی با استفاده از گزینه اخراج روسیه از شبکه جهانی سوئیفت مخالفند.

این در شرایطی است که دمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین روز پنجشنبه با انتشار پیامی توییتری نوشته بود: «فارغ از رویکرد دیپلماتیک به این موضوع، تمامی کسانی که در مورد قطع دسترسی روسیه به سوئیفت تردید دارند باید بدانند که دستان آنها نیز به خون مردان، زنان و کودکان بی‌گناه اوکراینی آلوده خواهد شد. دسترسی روسیه را به سوئیفت مسدود کنید.»

اما سوئیفت چیست و چرا دسترسی روسیه به آن مسدود نشد؟

سوئیفت چیست؟

سوئیفت(SWIFT) مخفف «جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی در سراسر جهان» است. یک سیستم پیام‌رسان امن است که پرداخت‌های بین‌المللی تسهیل می‌کند و و به بانک‌ها این امکان را می‌دهد که حجم بالایی از تراکنش‌ها را خیلی سریع پردازش کنند.

سوئیفت در حاضر از سوی بیش از یازده‌هزار بانک و موسسه مالی در بیش از ۲۰۰ کشور جهان استفاده می‌شود و به ستون فقرات مبادلات مالی بین‌المللی تبدیل شده است. طبق بررسی صورت گرفته در سال ۲۰۲۰، روزانه به طور متوسط حدود ۳۸ میلیون پیام از طریق پلتفرم سوئیفت ارسال شده و سالانه هزاران میلیارد یورو با استفاده از این سیستم منتقل می‌شود.

این سیستم با مشارکت ۲۳۹ بانک از ۱۵ کشور جهان در سال ۱۹۷۳ و با هدف مدیریت کارآمد دریافت و پرداخت‌های بین المللی پایه‌گذاری و مقر اصلی آن بلژیک تعیین شد.

دسترسی به سوئیفت چقدر برای روسیه اهمیت دارد؟

مسدود کردن دسترسی روسیه به شبکه جهانی سوئیفت، دسترسی حدود ۳۰۰ بانک و موسسه مالی روسیه را که فعلا از سوئیفت استفاده می‌کنند به بازارهای مالی در سرتاسر جهان دشوارتر می‌شود و توانایی آنها برای انجام تراکنش‌های مالی بین‌المللی محدود می‌شود. چنان که واردکنندگان، صادرکنندگان و بانک‌های درگیر مبادلات تجاری، پولی و مالی با روسیه باید به فکر یافتن راه‌های جدیدی برای انتقال دستورالعمل‌های پرداخت باشند.

در نتیجه، واردات و صادرات کالا، تامین مالی از بازار جهانی و سرمایه‌گذاری در خارج از کشور برای شرکت‌های روسی و افراد دارای حساب بانکی در این کشور دشوار می‌شود.

از زمانی که پیشنهاد قطع سوئیفت در پی یورش نظامی روسیه به کریمه در سال ۲۰۱۴ مطرح شد، مسکو یک سیستم پیام‌رسان بین بانکی به نام SPFS طراحی و راه‌اندازی کرد. تعداد پیام‌های ارسال شده از طریق SPFS در سال ۲۰۲۰ به حدود ۲ میلیون یا یک پنجم ترافیک داخلی بانک‌های روسیه رسید و طبق اعلام بانک مرکزی این کشور تا سال ۲۰۲۳، این میزان ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت. با این حال، سیستم SPFS هنوز کاملا فراگیر نشده و به طور حتم قطع سوئیفت برای اقتصاد روسیه هزینه خواهد داشت.

بر همین اساس، برخی کارشناسان معتقدند که برجسته کردن اهمیت دسترسی به سوئیفت گاهی اوقات بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد چرا که قطع دسترسی به آن مبادلات پولی و بانکی کشورهای تحت تحریم سوئیفت را به صفر نمی‌رساند. همچنین به باور آنها استفاده مستمر از ابزار تحریم سوئیفت موجب تلاش بیشتر کشورها برای یافتن راه‌های جایگزین و در مورد روسیه می‌تواند منجر به برقراری روابط قوی‌تر اقتصادی با چین و توسعه استفاده از ارز دیجیتال یا رمزارز در مبادلات جهانی شود.

چرا دسترسی روسیه به سوئیفت مسدود نمی‌شود؟

اما مسدود کردن دسترسی روسیه به سوئیفت می‌تواند تبعات پرهزینه‌ای برای طرف‌های تجاری روسیه به همراه داشته باشد. به طوری که کریستین لیندنر، وزیر دارایی آلمان، اعلام کرده که مسدود کردن دسترسی روسیه به سوئیفت، خطر زیادی را به همراه خواهد داشت از جمله این که آلمان دیگر قادر به دریافت گاز و سایر مواد خام مورد نیاز خود از روسیه نخواهد بود. او تصریح کرده که کشورهای ایتالیا، مجارستان، قبرس و لتونی نیز در این زمینه نگرانی‌های مشابهی دارند.

در ایالات متحده نیز نگرانی‌هایی در مورد اثرات چنین تصمیمی در تشدید بی‌ثباتی اقتصادی وجود دارد، چه در میان فعالان بازارهای مالی و چه در میان برخی شرکت‌های طرف معامله با روسیه.

روسیه بزرگترین تامین کننده گندم در جهان است و همراه با اوکراین، نزدیک به یک چهارم کل صادرات جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. روسیه همچنین تامین کننده ۴۰ درصد گاز طبیعی مورد نیاز اروپاست. این کشور همچنین در میان سه تولیدکننده بزرگ نفت جهان قرار دارد و تقریبا از هر ۱۰ بشکه نفت مصرفی در جهان یک بشکه را روسیه تامین می‌کند. روسیه در عین حال، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان فلزات در جهان است و از تاثیرگذار‌ترین عرضه کنندگان بازار پالادیوم و نیکل به شمار می‌رود.

با این وجود، رئیس جمهوری ایالات متحده همچنان تاکید کرده که استفاده از حذف روسیه از شبکه جهانی سوئیفت همچنان به عنوان یک گزینه مطرح است و بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا، از استفاده از این گزینه استقبال کرده ولی با توجه به مخالفت صریح برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا و نیز فشار شرکت‌های آمریکایی به دولت این کشور بعید به نظر می‌رسد که استفاده از این گزینه فعلا در دستور کار کشورهای غربی قرار گیرد مگر این که روسیه دست به استفاده سیاسی از گاز بزند و یا دامنه حمله نظامی خود را به خارج از خاک اوکراین بکشد.