جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز جمعه‌، ۱۱ مارس ۲۰۲۲، اعلام کرد که ایران و قدرت‌های جهانی تصمیم گرفته‌اند مذاکرات وین برای احیای برجام را به دلیل «عوامل خارجی» متوقف کنند. این خبر پس از این‌که روسیه در آخرین لحظه مطالبه‌های خود را مطرح کرد، اعلام شد.

خلاصه ماجرا از این قرار است که روس‌ها خواستار ضمانت‌هایی شده‌اند که تحریم‌های اعمال شده علیه آن‌ها به دلیل جنگ با اوکراین شامل توافق‌های با ایران نشود. البته مسکو به دلیل این‌که اورانیوم مازاد ایران را ذخیره می‌کند، یکی از طرف‌های اصلی مذاکرات وین است.

در واقع روس‌ها نمی‌خواهند، در صورت موفقیت مذاکرات وین به احیای برجام، نفت ایران جایگزین نفت روسیه در بازارهای جهانی شود؛ به‌عبارت‌دیگر مسکو به قول یکی از افراد آگاه در امور ایران، این امر را ‌پذیرفتنی نمی‌داند که تهران به او بگوید «از جایت بلند شو تا من بنشینم».

کارشکنی روسیه تنها ایران را با چالش روبه‌رو نمی‌کند، بلکه به آمریکا نیز به‌شدت ضربه می‌زند، ازاین‌رو ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه این فرصت طلایی را هرگز از دست نخواهد داد. علاوه براین‌ نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل نیز پس از دیدار طولانی با پوتین در کاخ کرملین که حدود سه ساعت به طول انجامید، از این اقدام به گرمی استقبال خواهد کرد.

البته ایجاد مانع در مسیر احیای برجام یک فرصت طلایی برای روسیه است و مسکو می‌تواند با استفاده از این پرونده، تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه را کم کند و غرب را در وضعیتی کاملا دشوار قرار دهد. افزون بر آن، روسیه اجازه نمی‌دهد که ایران بدون پرداخت بهای سنگین سیاسی و اقتصادی به جامعه جهانی بازگردد و نفت خود را جایگزین نفت روسیه کند. به همین دلیل، مسکو سعی می‌کند با پافشاری بر موضع جدیدش در برابر برجام به اعتبار و حیثیت غرب و آمریکا نیز لطمه وارد کند.

از سوی دیگر، برای تهران دشوار است که در برابر مسکو واکنش نشان دهد، زیرا ایران و روسیه روابط پیچیده و مبهمی دارند که وقوع هرگونه تنش در روابط دو کشور، تهران را با چالش‌های بسیاری مواجه می‌کند. برای تایید این مدعا کافی است به سخنان فاش شده محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران درباره موضع روسیه در قبال مذاکرات احیای برجام، اشاره کنیم.

در ماه آوریل سال گذشته، جواد ظریف در فایل صوتی که از او منتشر شد درباره تلاش‌های روسیه برای به چالش کشیدن برجام در هفته‌های پایانی امضای آن در سال ۲۰۱۵ صحبت کرد. ظریف در آن زمان گفت عادی‌سازی روابط با غرب به نفع روسیه نیست.

او افزود در جریان گفت‌وگوها هنگامی‌که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در مورد جزئیات مذاکرات پرسید، «من با لحن بسیار نامحترمانه به او گفتم این موضوع به تو هیچ ربطی ندارد».

بنابراین، به صراحت می‌توان گفت که در حال حاضر ایرانی‌ها به‌هیچ‌وجه به دنبال تیرگی روابط با مسکو نیستند، زیرا هرگونه تغییر در موضع تهران، جمهوری اسلامی را طوری جلوه می‌دهد که گویی در کنار غرب و در مقابل روسیه ایستاده‌ است. البته این همان موضعی است که سپاه پاسداران هرگز از آن حمایت نمی‌کند، همان‌گونه که محمدجواد ظریف از روابط مستقیم روس‌ها با سپاه گلایه داشت.

از سوی دیگر، هرگونه نرمش ایالات متحده برای برآورده کردن خواسته‌های روسیه در مذاکرات وین، برای دولت بایدن بهای سنگینی دارد و پیامدهای آن در داخل و در خارج از کشور به زیان این دولت خواهد بود. هرگونه عقب‌نشینی واشینگتن در برابر مسکو به این معنی است که بایدن از کمک به اوکراین خودداری کرد، با ایران به نرمش رفتار کرد و در برابر پوتین شکست خورد.

چنین تحولی برای دولت بایدن و دموکرات‌ها که در آستانه برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره قرار دارند، یک دردسر بزرگ خواهد بود. درنتیجه، دشواری رقابت با جمهوری‌خواهان و افزایش قیمت بنزین در ایالات متحده، پرونده ایران و روسیه را به یکی از مسائل تاثیرگذار در انتخابات تبدیل خواهد کرد.

بااین‌حال، هرچند ایران به اهرم فشاری در دست روسیه تبدیل شده است، اما برنده واقعی این کشمکش چین است که بدون اتخاذ موضع‌گیری مشخص به منافع زیادی دست یافته است. اکنون فارغ از این‌که نتایج مذاکرات وین چه باشد، پکن، همگرایی تهران و مسکو را با کمترین قیمت به دست می‌آورد، حتی بدون این‌که از حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد استفاده کند.

در این میان، ما باید در خاورمیانه به عملیات نظامی اسرائیل علیه سوریه و ایران توجه کنیم، به‌ویژه این‌که نخست‌وزیر اسرائیل در آخرین دیدارش با پوتین درباره لزوم هماهنگی در سوریه و دادن فرصت بیشتر به تحرکات اسرائیل، بحث و تبادل‌نظر کرده است.

برگرفته از روزنامه الشرق الاوسط