• دن روان

تحریم رومن آبراموویچ، مالک چلسی، در پی تهاجم روسیه به اوکراین، فوتبال انگلیس را با این پرسش روبرو کرده که دقیقاً چه کسانی باید اجازه مالکیت باشگاه‌های لیگ برتر را داشته باشند.

خطر درگیر شدن باشگاه‌ها در سیاست کاملاً آشکار شده و مقام‌های فوتبال و دولت بریتانیا حالا با این پرسش‌ها روبرو هستند: چه کاری باید و اصلاً می‌توان انجام داد؟ چرا تا حالا طول کشیده؟ آیا خیلی دیر نشده؟ چه خسارتی وارد شده است؟

داربی ورزش‌شویی و روزهای سخت فوتبال

مطمئناً ما در روزهای توبیخ و تنبیه ورزش هستیم.

برخی از مطبوعات، بازی روز یکشنبه (۱۳ مارس) بین دو تیم چلسی بحران‌زده و نیوکاسل یونایتد تحت حمایت عربستان سعودی را "داربی ورزش‌شویی" لقب داده‌اند و حتی بعضی از منتقدان آن را به عنوان یکی از "تاریک‌ترین برگ‌های تاریخ لیگ برتر" می‌دانند.

ورزش‌شویی اصطلاحی است به معنای استفاده از ورزش، شامل برگزاری رویدادهای ورزشی، تامین مالی تیم‌ها، و یا شرکت در رویدادهای بین‌المللی، به منظور بهبود تصویر، کسب اعتبار و مشروعیت برای اشخاص یا حکومت‌ها.

با توجه به شرایط بحرانی چلسی، ترک حامیان مالی و ترس از ورشکستگی مالی به دلیل مسدود شدن کلیه امور تجاری و فروش بلیت، هواداران چلسی اکنون با شرایط عجیبی روبرو هستند. حتی بخشی از هواداران این باشگاه همچنان نام مردی را فریاد می‌زنند که ثروتش دو دهه باشکوه را برای آنها به ارمغان آورده است.

حمایت آنها در حالی است که دولت بریتانیا، رومن آبراموویچ را طرفدار و مرتبط با کرملین می‌داند. کسی که برای چندین دهه با ولادیمیر پوتین روابط نزدیک داشته و از این راه منفعت مالی و البته توجهات ویژه دریافت کرده است.

دولت بریتانیا ادعا می‌کند که حتی ممکن است یکی از شرکت‌های آبراموویچ، برای تانک‌های روسی فولاد ساخته باشد. البته این ادعا از سوی شرکت و خود آبراموویچ، که همیشه ارتباط با رئیس جمهور روسیه را انکار کرده، رد شده است.

با توجه به وحشتی که پوتین در اوکراین به راه انداخته، وفاداری بخشی از هواداران چلسی نسبت به آبراموویچ، بسیاری را نگران و آنها را در مورد اولویت‌ها و ارزش‌های فوتبال دچار تردید کرده است.

در کنفرانس مطبوعاتی پس از بازی، سرمربی نیوکاسل یونایتد هم با سؤالاتی در مورد وضعیت حقوق بشر در عربستان مواجه شد.

از ادی هوو در مورد ۸۱ اعدامی که عربستان به تازگی در یک روز انجام داده سوال شد و او پاسخ داد: "درست این است که من فقط روی فوتبال متمرکز باشم."

به نظر بسیاری از هواداران نیوکاسل، پرسیدن چنین سوالاتی از سرمربی تیم ناعادلانه است و بهتر بود از نماینده مالکان باشگاه یعنی صندوق سرمایه‌گذاری مستقل پرسیده شود.

در مورد چلسی نیز شاید اگر شفافیت و مسئولیت‌پذیری بیشتری وجود می‌داشت و آبراموویچ طی این سال‌ها گاهی مصاحبه‌ می‌کرد و خود به سوالات مرتبط با انگیزه‌‌اش برای مالکیت باشگاه پاسخ می‌داد، وضعیت اینگونه نمی‌شد.

اما از سوی دیگر، بسیاری معتقدند چنین پرسش‌هایی از سرمربی نیوکاسل اجتناب‌ناپذیر و حتی کاملاً درست است. زیرا هیچ کس از صندوق سرمایه‌گذاری مستقل مصاحبه نمی‌دهد.

این در حالی است که با وجود ادعای مسئولان باشگاه درباره استقلال کامل صندوق سرمایه‌گذاری مستقل از دولت عربستان سعودی، این صندوق توسط ولیعهد این کشور، محمد بن سلمان اداره می‌شود.

بسیاری از هواداران نیوکاسل در پاسخ، به تجارت سالانه یازده میلیارد پوندی انگلیس با عربستان سعودی، به‌عنوان یکی از بزرگترین فروشندگان اسلحه در جهان به این کشور، اشاره می‌کنند و می‌پرسند چرا فوتبال باید از این تجارت مستثنی شود؟

آنها می‌پرسند چرا سرمایه گذاری در باشگاهی مانند باشگاه آنها باید قطع شود، در حالی که دولت از تجارت با عربستان سعودی در صنایع دیگر راضی است و نخست‌وزیر برای گفتگو در مورد نفت به ریاض سفر می‌کند؟

هواداران چلسی هم می‌توانند به سرمایه‌گذاری‌های مالی روسیه در لندن در دو دهه گذشته و استقبال گرمی که از آن شده، اشاره کنند و بپرسند که چرا فقط آنها نباید سهمی از آن داشته باشند.

همان طور که یورگن کلوپ، سرمربی لیورپول، هفته گذشته پرسید: "آیا وقتی رومن آبراموویچ به چلسی آمد کسی واقعاً اهمیت داد؟ آیا وقتی مالکیت نیوکاسل تغییر کرد کسی اهمیت داد؟ آیا هواداران واقعاً اهمیت می‌دهند؟"

کلوپ گفت: "فوتبال باید بیشتر به این فکر کند که منشأ این پول‌ها از کجاست. پاسخ بسیار واضح است، با وجود اینکه همه آن را می‌دانستیم، اما آن را پذیرفتیم. این تقصیر ماست. این تقصیر جامعه است. ما آن را پذیرفتیم. اما اکنون دیگر نمی‌توانیم آن را بپذیریم و بنابراین باید آن‌ها را تنبیه ‌کنیم. این به هیچ وجه تقصیر چلسی نیست."

'همه ما باید بیدار شویم، این نقطه‌ای مهم در تاریخ ماست'

البته برخی دیگر اصرار دارند که هیچ یک از اینها درست نیست و باشگاه‌های فوتبال، به عنوان سرمایه‌های مهم فرهنگی و اجتماعی، باید از حمایت بیشتری نسبت به سایر کسب و کارها برخوردار باشند و از آنها در مقابل خطر سوء‌استفاده به منظور ورزش‌شویی بیشتر محافظت شود. زیرا این باشگاه‌ها شهرت بین‌المللی و اعتبار برای مالکان می‌آورند و همواره در معرض خطر هستند.

سایمون چادویک، استاد مدرسه بازرگانی املیون در پاریس، می‌گوید: "اکنون باید به این فکر کنیم که چگونه از دارایی‌های خود محافظت کنیم. به عنوان یک کشور، باید در مورد آنچه از فوتبال می‌خواهیم آگاه باشیم، منافع شخصی و رقابت‌ها را کنار بگذاریم و به عنوان یک جامعه تصمیم بگیریم که چه چیزی را دوست داریم."

"مالکیت باشگاه‌های فوتبال نشان‌دهنده تمایل دولت در سال‌های اخیر به پذیرش سرمایه‌گذاران خارجی به عنوان ابزاری جهت حفظ موقعیت، ثروت و قدرت خود است."

با این حال اما او عقیده دارد: "فوتبال انگلیس در مقابله با نیروهای قدرتمندی چون جهانی شدن، دیجیتالی شدن و محیط زیست کند بوده است. زیرا کشورهای شرقی تلاش می‌کنند از درآمدهای ناشی از انرژی برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و گسترش نفوذ سیاسی خود در سراسر جهان استفاده کنند."

او هشدار می‌دهد: "این نقطه‌ای تاریخی برای ماست. همه ما باید بیدار شویم، زیرا اکنون دیگر فهمیده‌ایم فوتبال عمیقاً در سیاست تنیده شده و رهایی از آن بسیار سخت است. اکنون به این آگاهی رسیده‌ایم که تا چه اندازه تحت تأثیر و آسیب‌پذیر از رویداد‌ها و تحولات سایر کشورها هستیم."

البته این فقط چلسی نیست که تحت تأثیر حمله روسیه به اوکراین قرار گرفته است.

اورتون تمام توافق‌های مالی و تجاری خود با شرکت‌های روسی را که بخشی از آن متعلق به علیشیر عثمانوف است به حالت تعلیق درآورده است. به گفته اتحادیه اروپا او از طرفداران و یاران نزدیک پوتین است و به همین دلیل دارایی‌های او را مسدود کرده‌اند. البته عثمانوف این موضوع را رد کرده و گفته که شکایت خواهد کرد.

منچستریونایتد نیز مجبور شده است قرارداد حمایت مالی خود با شرکت هواپیمایی آئروفلوت روسیه را کنار بگذارد. یوفا نیز به همین ترتیب مجبور به تعلیق قرارداد خود با غول انرژی روسیه، گازپروم، شده است.

در همین حال، فیفا با اتهامات تازه‌ای روبه‌رو شده است. فیفا متهم است که با وجود الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، به رئیس‌جمهوری روسیه کمک کرده تا بتواند از جام جهانی ۲۰۱۸ برای ارائه تصویری مثبت از کشورش به جهان استفاده کند.

تحقیق و تفحص دیرهنگام فوتبال انگلیس این هفته زمانی تشدید خواهد شد که مدیران ارشد اتحادیه فوتبال انگلیس و لیگ برتر، به همراه وزیر ورزش، باید پاسخگوی کمیته دیجیتال، فرهنگ، رسانه و ورزش مجلس عوام درباره نقش روسیه در مالکیت و حمایت از باشگاه‌ها باشند.

حوادث اخیر سؤالاتی در مورد انگیزه سرمایه‌گذاران سایر کشورها و همچنین منبع این سرمایه‌ها ایجاد کرده است.

حتی از زمانی که امارات متحده عربی به چین و هند پیوست و از قطعنامه آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل در محکومیت تهاجم روسیه حمایت نکرد، مالکان اهل ابوظبی منچسترسیتی نیز زیر ذره‌بین قرار گرفته‌اند.

اکثریت سهام منچسترسیتی متعلق به گروه سرمایه‌گذاری شیخ منصور، یکی از اعضای خاندان حاکم ابوظبی و معاون نخست وزیر امارات است.

آیا اکنون از پپ گواردیولا نیز مانند ادی هو خواسته می‌شود تا در مورد نقش امارات در عملیات نظامی به رهبری عربستان سعودی در یمن یا کارنامه حقوق بشر این کشور اظهار نظر کند؟

گواردیولا هفته گذشته در پاسخ به سوالی درباره نظرش در مورد چلسی گفته بود که پیش از کسب اطلاعات بیشتر اظهار نظر نمی‌کند و فعلاً منتظر خواهد ماند: "ما به‌عنوان چهره باشگاه هر چند روز یک بار اینجا هستیم. باید درک کنید که ما اطلاع چندانی از این موضوعات و البته وقت پرداختن به آن‌ها را نداریم."

مسئولین منچسترسیتی نیز مانند نیوکاسل و چلسی، هر گونه اتهامی در مورد ورزش‌شویی را رد کرده‌اند.

البته آنها می‌توانند به سودهای اخیر خود اشاره کنند و اصرار داشته باشند که اکنون یک سازمان سودآور هستند و به بازسازی شرق منچستر کمک کرده‌اند. آنها همچنین اشاره می‌کنند که در کنار سهامداران اصلی اماراتی خود، سهامدارانی از چین و آمریکا نیز دارند.

به طور مشابه، نیوکاسل یونایتد نیز متعهد شده است تا در توسعه شمال شرق انگلستان سرمایه‌گذاری کند.

حمله روسیه به اوکراین موجب شده که نگرانی‌ها در مورد سرمایه‌گذاری در ورزش بریتانیا از سوی کشورهایی با سوابق ضعیف حقوق بشری مانند چین و عربستان سعودی هم افزایش پیدا کند.

این قضیه اما فقط محدود به وضعیت کنونی باشگاه‌هایی مانند چلسی و نیوکاسل نیست و سوال این است که رویکرد فوتبال انگلیس در مواجهه با موارد مشابه در آینده چگونه خواهد بود و چه تغییراتی نیاز است؟

این تغییرات می‌توانند طبق خواسته عفو بین الملل شامل بندی در مورد حقوق بشر باشد تا صاحبان و مدیران مطابق آن سنجیده شوند یا اینکه مالکان موظف به تعامل با رسانه‌ها و طرفداران به منظور پاسخگویی و شفافیت بیشتر باشند.

فوتبال تا حالا در برابر تغییرات و دخالت‌های خارجی مقاومت نشان داده است. اما اکنون به نظر می‌رسد که وضعیت بحرانی چلسی، هشداری است که باید به آن توجه کرد و چاره‌ دیگری جز تغییر وجود ندارد.