مراد ویسی
ایندیپندنت فارسی :محمد محمدی ری‌شهری، طراح اعدام چند هزار زندانی سیاسی در سال ۱۳۶۷ در ۷۵ سالگی درگذشت. در تابستان سال ۱۳۶۷ حکومت جمهوری اسلامی چند هزار زندانی سیاسی مخالف خود را که تعداد آنها از چهار هزار نفر تا رقمی نامعلوم ذکر می‌شود، ظرف چندین هفته و به طور دسته‌جمعی به قتل رساند. این اعدام‌های دسته‌جمعی که به اعدام‌های ۶۷ مشهورند، بزرگترین کشتار سیاسی مخالفان در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌روند.
ری‌شهری در زمان این کشتار وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی بود و از او در کنار احمد خمینی فرزند و رئیس دفتر روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی به عنوان دو طراح اصلی این کشتار یاد می‌شود. معروف است که ری‌شهری و احمد خمینی با دریافت فرمان و فتوای کشتار اعدام زندانیان سیاسی از روح‌الله خمینی کشتار زندانیان سیاسی را طراحی کردند و آن را در تهران به یک کمیته چهار نفره سپردند که به هیات مرگ معروف شد.
یکی از اعضای این کمیته چهار نفره ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری کنونی ایران بود که در آن زمان جانشین دادستان به شمار می‌رفت. مصطفی پورمحمدی معاون ری‌شهری در وزارت اطلاعات عضو دوم این کمیته بود. حسین علی نیری حاکم شرع وقت و اشراقی دادستان تهران دیگر اعضای این کمیته مرگ بودند. کمیته مرگ که مشابه آن در زندان‌های دیگر شهرهای ایران نیز ایجاد شده بود با پرسیدن یک یا دو سوال از هر زندانی که «آیا سر خود موضع هستی؟» (هنوز از مواضع گروه سیاسی خود دفاع می‌کنی) و حتی در مواردی، بدون پرسیدن سوال، چند هزار زندانی سیاسی را اعدام کردند.
ری‌شهری پیش از کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ به عنوان بزرگترین جنایت در پرونده خود، در سه سمت قضائی دیگر نیز عامل اعدام شمار زیادی از منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی بود.
او در سال ۱۳۵۸ و در دوره آغاز اعدام‌های اوایل انقلاب حاکم شرع دست‌کم پنج شهر بهبهان، گچساران، بروجرد، رشت و گنبد‌کاووس بود و حکم‌های اعدام بسیاری را امضا کرد که از شمار دقیق آنها اطلاعی در دست نیست.
در همان سال ۱۳۵۸ ری‌شهری به عنوان حاکم شرع و ریاست دادگاه‌های ارتش منصوب شد. او در این سمت بویژه در جریان مقابله با کودتای نوژه که به قیام افسران نیز معروف است، شماری از خلبان‌ها و دیگر افسران ارتش را که درصدد سرنگونی جمهوری اسلامی برآمده بودند محاکمه و اعدام کرد.
ری‌شهری همچنین رئیس دادگاه سران بازداشت شده حزب توده و نیز صادق قطب‌زاده یکی از دستیاران ارشد روح‌الله خمینی در پاریس بود که به جرم تلاش برای سرنگونی جمهوری اسلامی محاکمه و اعدام شد.
یکی دیگر از مهم‌ترین سوابق ری‌شهری، توطئه مشترک وی با احمد خمینی در اواسط دهه ۱۳۶۰ برای برکناری حسینعلی منتظری جانشین قانونی روح الله خمینی بود. پس از آنکه در سال ۱۳۶۴ مجلس خبرگان، منتظری را به عنوان قائم‌مقام و جانشین خمینی انتخاب کرد پس از مدت کوتاهی احمد خمینی و ری‌شهری شروع به طراحی توطئه مشترکی برای برکناری او نمودند. احمد خمینی که نیم‌نگاهی به رهبری آینده داشت و در عمل رهبری جریان چپ جمهوری اسلامی را برعهده داشت و اعضای مجمع روحانیون مبارز از نزدیکان او و اطرافیان خمینی بودند تلاش کرد از طریق ری‌شهری و وزارت اطلاعات پرونده‌ای بزرگ علیه منتظری بسازد. در جریان جنگ قدرت در همان سال‌ها مهدی هاشمی برادر داماد منتظری بازداشت و در نهایت اعدام شد. کمتر از دو سال بعد خود منتظری نیز به دلیل انتقادهایش از اعدام چند هزار زندانی سیاسی از جانشینی خمینی برکنار شد. ری‌شهری نه تنها مسئول پرونده و اعدام مهدی هاشمی بود بلکه با هماهنگی احمد خمینی پرونده برکناری منتظری را نیز از آغاز تا پایان پیگیری کرد تا آن‌گونه که در ذهن خود داشت احمد خمینی یا پدر زن و استاد خودش علی مشکینی به رهبری جمهوری اسلامی برسد.
پس از برکناری منتظری در فروردین ۱۳۶۸ در کمتر از دو ماه بعد روح الله خمینی در خرداد ۱۳۶۸ درگذشت و ری‌شهری تلاش کرد تا پدر زن خود علی مشکینی را به عنوان رهبر یا دست‌کم به عنوان یکی از اعضای شورای رهبری برگزیند. با این وجود این بار تلاش او ناکام ماند و علی خامنه‌ای به عنوان رهبر جدید انتخاب شد.
معروف است که ری‌شهری تلاش کرده بود تا خامنه‌ای به رهبری نرسد اما هنگامی که تلاش او نتیجه نداد به معامله‌ای با رهبر جدید دست زد. یکی از مبانی رفتاری علی خامنه‌ای در ۳۲ سال دوره رهبری‌اش این بوده که یا مخالفان قدرتمند خود را حذف کرده و یا با آنها معامله کرده است. ری‌شهری کسی بود که با رهبر جدید معامله کرد. بسیاری از معاونان ری شهری در وزارت اطلاعات به عنوان مسئولین و دستیاران جدید خامنه‌ای در بیت تازه تشکیل رهبری انتخاب شدند و خامنه‌ای هم با واگذاری سمت نمایندگی ولی فقیه در حج و سپس سپردن تولیت آستانه شاه عبدالعظیم در شهر ری ، سهمی از قدرت را به ری‌شهری بخشید. در این چارچوب محمدی گلپایگانی از دستیاران ری‌شهری در وزارت اطلاعات به عنوان رئیس دفتر خامنه‌ای انتخاب شد. اصغر حجازی معاون بخش خارجی وزارت اطلاعات نیز به عنوان مشاور سیاسی- امنیتی رهبر انتخاب شد . گفته می‌شود حجازی در ۳۲ سال گذشته مهم‌ترین و با نفوذ ترین فرد در بیت رهبری بوده است. مصطفی پورمحمدی، علی فلاحیان و حسین طائب دیگر معاونان و دستیاران ری‌شهری بودند که در بیت رهبری مشغول به کار شدند. طراحی اطلاعات موازی در دوره دولت محمد خاتمی از سوی این تیم انجام شد که در نهایت در سال ۱۳۸۸ به تشکیل سازمان اطلاعات سپاه انجامید که حالا مهم‌ترین نهاد اطلاعاتی جمهوری اسلامی است.
ری‌شهری در اواخر عمر خود به رانت تولیت شاه عبدالعظیم و ریاست دانشگاه قرآن و حدیث اکتفا کرده بود و نظاره‌گر تشکیل نهادهای اطلاعاتی جدید از سوی دستیاران و شاگردانش مانند حسین طائب رئیس اطلاعات سپاه بود. ری‌شهری در شرایطی درگذشت که به عنوان وزیر اطلاعات مورد اعتماد خمینی از مسئولان اصلی جنایات دهه خونین و سیاه ۶۰ بود
محمدی ری‌شهری اولین وزیر اطلاعات و قاتل هزاران نفر درگذشت
به گزارش خبرگزاری های دولتی ایران او که در یکی از بیمارستان های تهران بستری بود دوشنبه شب، اول فروردین ۱۴۰۱، درگذشت. علت مرگ او اعلام نشده است.
محمد محمدی‌نیک، معروف به محمدی ری شهری، در دوران ریاست جمهوری آیت الله علی خامنه ای، رهبر کنونی جمهوری اسلامی و نخست وزیری میرحسین موسوی به مقام وزارت رسید.
او ابتدا به عنوان حاکم شرع در دادگاه‌های انقلاب از جمله در شهرهای دزفول، رشت و گنبد کاووس کار کرده بود.
محمدی ری‌شهری در صدور احکام اعدام مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی در دهه ۶۰ و بخصوص اعدام نظامیان نقش پررنگی داشت.
از جمله اتفاقات مهم دوران وزارت او بازداشت و اعدام مهدی هاشمی، برادر داماد آیت الله حسینعلی منتظری و عضو شورای عالی فرماندهی سپاه پاسداران به اتهام توطئه علیه نظام جمهوری اسلامی بود.
محمدی ری شهری در سال ۱۳۹۳ به خبرگزاری فارس گفت: "در آن زمان، وزارت اطلاعات و بنده عملاً زیر نظر خود حضرت امام (ره) کار می‌کردیم و در مسائل اساسی، مستقیما از ایشان رهنمود می‌گرفتیم و طبق نظر ایشان عمل می‌کردیم. هر کس هم در سیستم اطلاعاتی در این سال ها آمده و با من مشورت کرده، عرض کرده‌ام که رهبری باید از این مجموعه راضی باشد و ما باید با رهبری هماهنگ باشیم."
او سپس، سرپرست سازمان حج و زیارت شد که در سال ۱۳۸۸ از آن استعفا کرد. ری شهری در سال های اخیر به عنوان تولیت شاه‌عبدالعظیم منصوب شده بود. او همچنین نماینده تهران در دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری بود.
محمدی ری شهری پس از وزارت و در سال ۱۳۷۶ در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرد، اما فقط ۲.۵۵ درصد آرا را کسب کرد.
محمدی ری شهری پس از وزارت و در سال ۱۳۷۶ در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرد، اما فقط ۲.۵۵ درصد آرا را کسب کرد.
همچنین قرار گرفتن نام او در لیست انتخاباتی مورد حمایت اصلاح طلبان در انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان، جنجال های زیادی را به دنبال داشت.
اعدام های ۶۷
حسین موسوی‌تبریزی، دادستان انقلاب در آغاز دهه شصت، در آبان سال ۱۳۹۸ گفته بود که اعدام دسته‌جمعی هزاران زندانی سیاسی در سال ۱۳۶۷ با نامه محمد محمدی ری‌شهری، وزیر وقت اطلاعات به آیت‌الله روح‌الله خمینی شروع شد. هزاران زندانی سیاسی در ایران طی مرداد و شهریور ۱۳۶۷ با دستور آیت‌الله خمینی اعدام و برخی در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند.
این روحانی اصلاح طلب در پاسخ به سوال خبرنگار اعتماد که "چرا مساله یا معمای ۶۷ حل نمی‌شود؟" گفت: "این سوال را باید از آقای ری‌شهری بپرسید که آن زمان وزیر اطلاعات بود و شروع آن ماجرا از وزارت اطلاعات بود. در واقع پس از حمله مرصاد که بعد از قطعنامه رخ داد، آقای ری‌شهری به امام نامه نوشته و توضیح داده بود که مجاهدین با صدام کنار آمده‌اند و می‌خواهند شهرها را تصرف کنند."
مقام‌های حکومت ایران عملیات "فروغ جاویدان" سازمان مجاهدین خلق را، که در ماه‌های پایانی جنگ و تحت حمایت حکومت وقت عراق انجام شده بود، دلیل اعدام‌ها خوانده‌اند و می‌گویند اعدام‌شدگان برای انجام توطئه‌هایی با بیرون زندان هماهنگ بودند.
اعدام‌شدگان که عمدتا از اعضا و هواداران سازمان مجاهدین خلق و همچنین گروه‌های چپ بودند، دوران محکومیتشان را می‌گذراندند و بعضی هم با پایان دوره محکومیت در انتظار آزادی بودند.
بر اساس روایت بازماندگان، آنها در جلسه‌هایی سریع و بدون تشریفات قضایی معمول و برخی بدون آنکه بدانند چه سرنوشتی در انتظارشان است به اعدام محکوم و مخفیانه اعدام شدند و جنازه‌هایشان به خانواده‌هایشان تحویل داده نشد. گورستان خاوران در تهران یکی از گورهای جمعی این اعدام‌شدگان است.
حسین موسوی تبریزی به اعتماد گفته: "هر کسی ادعای توبه می‌کرد و راضی به مصاحبه میشد، یا آزاد میشد یا در زندان باقی می‌ماند و هر کسی توبه نمی‌کرد یا حاضر نبود توبه‌اش را در مصاحبه اعلام کند، اعدام میشد."
آیت‌الله منتظری که زمانی قائم مقام رهبری جمهوری اسلامی بود، در جلسه‌ای با مقام‌های مسئول آن اعدام‌ها را "بزرگترین جنایت تاریخ" حکومت ایران توصیف کرد.
مصطفی پورمحمدی، ابراهیم رئیسی، مرتضی اشراقی و حسینعلی نیری از مقام‌هایی بودند که درباره اعدام زندانیان تصمیم گرفتند.
اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی درگذشت
صدای آمریکا - محمد محمدی ری شهری، اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی در آخرین ساعات اولین روز سال ۱۴۰۱ خورشیدی درگذشت.
محمد محمدی‌نیک ۷۶ ساله ملقب به ری شهری، طی روزهای اخیر به علت بیماری زمینه‌ای و داخلی در بیمارستان خاتم الانبیای تهران بستری بود.
او که نخستین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی بود، دادستانی کل کشور، نمایندگی سه دوره مجلس خبرگان رهبری و تولیت حرم شاه عبدالعظیم را نیز در کارنامه دارد.
دستگیری مهدی هاشمی، برادر داماد آیت الله حسینعلی منتظری و عضو شورای عالی فرماندهی سپاه پاسداران به اتهام توطئه علیه مقامات عالی جمهوری اسلامی و سرانجام اعدام او، از پر سروصداترین رخدادهای دوران وزارت ری‌شهری به شمار می‌رود.
ری‌شهری پس از پیروزی انقلاب ۵۷ در سمت حاکم شرع دادگاه های انقلاب اسلامی دزفول، بهبهان، گچساران، بروجرد، رشت و گنبد کاووس فعالیت کرد و نقش ویژه‌ای در اجرای احکام اسلامی داشت و از همین رو بسیاری او را یکی از مجریان و عوامل اعدام‌های گسترده در ابتدای انقلاب و دهه شصت می‌دانند.
او به مدت ۹ سال دادستان دادگاه ویژه روحانیت بود و بسیاری از روحانیون منتقد را طی این مدت خلع لباس کرد.
ری‌شهری در هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در سال ۶۷ با سید محمد خاتمی، علی‌اکبر ناطق‌نوری و سید رضا زواره‌ای به رقابت پرداخت اما تنها توانست چیزی کمتر از ۳ درصد آرا را کسب کند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
انتشار از:
