روند تحولات مصر درس آموز است. مخرج مشترک ارتش و اپوزیسیون برکناری حزب آزادی و عدالت از قدرت است. وضعیت وخیم اقتصادی مصر و خطر اخوانی کردن مصر شمشیر داموکلس پاسداران صندوق پاندورا است. سیمای ژانوسی این ائتلاف نامبارک و شکننده چسب خطر اسلام گرایی و اسلامیزه کردن جامعه مصری است. این در حالی است که جامعه مصر، از حیث فرهنگی، از روادارترین جوامع خاورمیانه بوده است. تهدید دمکراسی با سیاست های هراس افرینی دگردیسی دمکراسی است. به رغم کودتا علیه حزب آزادی و عدالت مصر و دستگیری پاره ای از شخصیت های برجسته این حزب و درگیری های جسته و گریخته در مصر؛ حزب آزادی و عدالت تاکنون رفتار پخته سیاسی از خود نشان داده است. درخواست سران حزب از هواداران خود برای اعتراض مسالمت آمیز به کودتا و مصرعدم پذیرش آن بدون کاربرد خشونت حاکی از برآیند سیاسی است که رهبران این حزب به آن رسیده اند. به نظر می رسد که آنان از
بزرگ ترین خطای حزب آزادی و عدالت در شرایط کنونی به دام خشونت افتادن است. هرچه این روند مسالمت آمیزتر باشد، امکان پیروزی یا استحکام این حزب در انتخابات بعدی بیشتر است. نیروهای دمکراتیک اپوزیسیون مصر از همین الان باید بکوشند تا در عرض شش ماه یا یک سال آینده انتخابات آزاد برقرار شود و حزب آزادی و عدالت هم از حق مشارکت یکسان در این انتخابات را برخوردار باشد. ارتش و جایگاه قانونی ارتش به طور شفاف تصریح و تبیین گردد. امپراتوری اقتصادی ارتش در حوزه محصولات غیرنظامی درهم شکسته شود. خواسته یا ناخواسته، معیار و میزان عیار دمکراتیک بودن اپوزیسیون مصر اینک مشارکت همه جانبه و حق حیات سیاسی برای حزب آزادی و عدالت است. بدعت نامبارکی که در مصر کلید خورده است، باید به دست دمکراسی مهار شود. افزایش مشروعیت سیاسی و اجتماعی حزب آزادی و عدالت یا افول آن در گروی درایت سیاسی نیروهای دمکرات اپوزیسیون مصر است یعنی در پادگان ها را بستن و در گفتگو را باز کردن.