پیامدهای طرح تشدید تحریم‌ها علیه ایران

کنگره آمریکا طرح تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را تصویب کرد. اجرای طرح پس از امضای باراک اوباما قطعی است. پیامدهای این طرح برای اقتصاد و جامعه و اعتبار جهانی ایران چه خواهد بود؟

دکتر فریدون خاوند، اقتصاد دان ایرانی مقیم پاریس، به پرسش‌های دویچه وله در این زمینه پاسخ گفت.

دویچه وله: آقای دکتر خاوند، برخی تحلیلگران طرح تشدید تحریم ایران در کنگره ی آمریکا را ضربه ی اساسی به اقتصاد ایران دانسته اند. به نظر شما هم میتوان در اینجا از "ضربه ی اساسی" سخن گفت؟

فریدون خاوند: تصویب این مجازاتها از سوی کنگره ی آمریکا - که البته هنوز هم به قانون تبدیل نشده، چون باید رییس جمهور آمریکا آنرا امضا کند و به احتمال قریب به یقین امضا خواهد کرد - از قبل پیش بینی شده بود. یعنی هم ایالات متحده ی آمریکا و هم اتحادیه ی اروپا در نظر داشتند با رقیق کردن قطعنامه ی ۱۹۲۹ شورای امنیت، به خاطر این که چین و روسیه به آن رأی بدهند، چراغ سبزی از شورای امنیت سازمان ملل متحد در عرصه ی حقوقی به دست بیاورند و بعد تصمیمهای یک جانبه ای را علیه ایران به اجرا بگذارند.

در مورد پرسش شما که آیا این مجازاتها خواهد توانست اقتصاد ایران را به زانو دربیاورد، در کوتاه مدت و برای هدفی که این مجازاتها وضع شده است، یعنی پرونده ی هسته ای جمهوری اسلامی، بعید میدانم. چون ایران از دو برگ برنده ی مهم برخوردار است:

یکی درآمدهای انبوه و سرشار نفتی است که به هرحال بازار جهانی نفت در وضعیت خوبی به سر میبرد و از اول ژانویه ی سال ۲۰۱۰ تا آخر ماه مای، ایران حدود ۳۰میلیارد دلار (معادل ۶ میلیارد دلار در ماه) درآمد ارزی داشته است. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند که به احتمال زیاد ادامه پیدا خواهد کرد، ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی جمعاً بیش از ۷۰ میلیارد دلار درآمد ارزی خواهد داشت.

نکته ی دیگر آن است که قدرتهای نوظهوری در کنار ایالات متحده ی آمریکا و اتحادیه ی اروپا وجود دارند که میتوانند برخی از کالاهای مورد نیاز ایران را تأمین کنند. چون ایران امکانات مالی لازم برای تأمین آنها را هم دارد.

بنابراین در کوتاه مدت نتایج نمایشی و فوق العاده زیادی را از این تحریمها، نه آمریکا میتواند انتظار داشته باشد و نه اتحادیه ی اروپا. ولی در مجموع این تحریمها از مدتها پیش، یعنی از ابتدای انقلاب تا کنون، وجود تنش در ایران با کشورهای مختلف، کمر اقتصاد ایران را شکسته و طبعاً بیش از پیش بر اقتصاد ایران سنگینی خواهد کرد.

در مورد خود دولت جمهوری اسلامی هم از این پس با تحریمهای جدید، به هرحال تضییقات تازه ای بر دولت وارد خواهد شد و اجرای بعضی از برنامه ها برای آنها مشکلتر خواهد شد.

به دولتهای قدرتمند نوظهور اشاره کردید؛ احیاناً روسیه و چین مورد نظرتان بود و…

روسیه، چین و همچنین کشوری مانند ترکیه، برزیل و یا برخی از کشورهای آسیایی دست دوم مانند مالزی و اندونزی، میتوانند در مواردی به ایران کمک کنند و کمک هم کرده اند.

تاثیر تصویب این طرح در کنگره ی آمریکا را بر وضعیت جامعه ی ایران چگونه میبینید؟

اینگونه طرحها و اینگونه فشارها در مجموع وضعیت اقتصادی ایران را خواه ناخواه از آنچه هست، بدتر خواهد کرد. این به معنای آن نیست که دولت جمهوری اسلامی همین فراد یا یک هفته ی دیگر اعلام تسلیم میکند و یا در مورد پرونده ی هسته ای عقب مینشیند. اما آنچه در اینگونه تحریمها جنبه ی اساسی دارد، این است که به هرصورت فضای عدم اعتمادی را که در ایران و همینطور در فضای روابط بین المللی کشور وجود دارد، تشدید میکند.

تشدید چنین تحریمهایی و کمتر شدن فضای اعتماد، باعث میشود که فعالیت واحدهای تولیدی کمتر شود، بیکاری بالا برود، سرمایه گذاریها کمتر شود و در نهایت ما بازتاب این تحریمها را متأسفانه در جامعه ی ایران خواهیم دید.

ایالات متحده و همینطور اتحادیه ی اروپا در توضیح اتخاذ چنین ابتکارات یک جانبه ای میگویند که هدف عمده ی آنها این است که واحدهای مربوط به برنامه های هسته ای و موشکی ایران یا این که گروهها و نهادهایی مانند سپاه پاسداران که هدف اصلی اینگونه تحریمها هستند مورد آسیب قرار بگیرند.

ولی خواهناخواه وضعیت اقتصادی ایران هم از آنچه هست بدتر خواهد شد، دامنه ی تنش در روابط بین المللی ایران بیشتر میشود، کشورهایی که به روابط اقتصادی خود با جمهوری اسلامی ادامه میدهند، طبعاً هزینه ی بیشتری را از دولت ایران مطالبه میکنند، حمل و نقل دریایی برای ایران و همچنین دسترسی به نظام بانکی بین المللی دشوار میشود. در نتیجه، مجموعه ی این عوامل هم بر بازیگران عرصه ی اقتصاد ایران تأثیر منفی دارد و هم طبعاً بر جامعه ی ایران.

آقای محمود احمدینژاد این تحریمها را مضحک خوانده اند. به نظر شما، با توجه به آنچه برشمردید، جنبه ی مضحکی در این قضیه میتوان دید؟

تحلیل حرفهای آقای احمدی نژاد کار بسیار سختی است. ولی در ورای مسئله ای که ایشان مطرح کرده اند، هیچ کشوری روابط اش را با جامعه ی بین المللی و به خصوص قدرتهای بزرگ مضحک تلقی نمیکند. ما در جهانی به سر میبریم که اصل روابط متقابل بر کشورها و وضعیت سیاسی و اقتصادیشان بسیار سنگینی میکند.

هیچ مرد مسئولی حق ندارد با مسائل با چنین ادبیاتی روبرو شود. این ادبیات دیپلماتیک نیست، این ادبیات سیاسی نیست و در نتیجه هم باعث میشود که دنیا جمهوری اسلامی ایران را به هیچوجه جدی نگیرد و رهبران اش را رهبرانی تلقی کند که با ادبیات دیپلماتیک بین المللی آشنا نیستند و هم موجب میشود وضعیت از آنچه که هست، بدتر شود و فشارهای بین المللی علیه ایران شدت بگیرد.