” پشتیبانی ایران از پیشمرگان در برابر تهاجم داعش حیاتی بود”!

ایرنا:حاجی محمود از فرماندهان و چهره های شناخته شده در میان پیشمرگان کرد است که پیشینه سال های مبارزه با حکومت بعثی عراق و سپس جنگ با تروریست های را در کارنامه دارد. چندی پیش (بیست و یکم مهرماه) گروه پژوهش و تحلیل خبری مصاحبه ای را با این فرمانده پیشمرگ کرد منتشر ساخت که این نوشتار ادامه آن گفت وگو است.

در بخش نخستِ گفت وگوی حاجی محمود با ایرنا که چندی پیش روی خروجی خبرگزاری قرار گرفت، وی تصریح کرد که شکل گیری گروه تروریستی داعش را باید نتیجه حسابگری اشتباه آمریکا، عربستان سعودی و ترکیه دانست. وی همچنین روی متغیرهایی چون برخی سوء مدیریت های دولت وقت «بغداد»، تداوم اختلاف های سنی ها با دولت مرکزی و البته کردها و دولت مرکزی، خیانت و گریز برخی از فرماندهان نظامی و مسوولان شهر موصل و نیز پشتیبانی کشورهای منطقه از داعش انگشت نهاد که سبب شد تا این گروه در چند روز بخش قابل توجهی از عراق را به تصرف خود درآورد.

وی همچنین به موضوع حرکت داعش به سمت مناطق کردنشین عراق اشاره و عنوان کرد که در کشاکش تلاش داعش برای تصرف بغداد بنا به دلایلی نیروهای داعش به جای ادامه حمله به بغداد به سمت کردستان تغییر مسیر دادند.

در بخش دوم، حاجی محمود به نقش جمهوری اسلامی ایران در کمک به نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق برای عقب راندن داعش از مناطق کردنشین پرداخته است.

به گفته حاجی محمود، جمهوری اسلامی ایران به رغم بی توجهی گروه های کردی به هشدارهای تهران در زمینه هجوم داعش، به سرعت به کمک پیشمرگان شتافت و مانع از سقوط اربیل شد. از این زمان پشتیبانی ایرانی ها گسترده تر شد و در بخش های گوناگونی از جبهه های درگیری با داعش شاهد حضور مستشاران و مشاوران ارشد نظامی ایرانی برای کمک به پیشمرگان هستیم.

وی درباره روابط ترکیه و اقلیم کردستان عراق نیز تصریح کرد آنکارا با اقلیم کردستان در برخی از حوزه ها و مسایل مانند تجارت، دیپلماسی و … ارتباط های بسیاری دارد اما این ها به معنای یک پیوند و ارتباط راهبردی و به دنبال آن نوعی همکاری و همراهی امنیتی و نظامی نیست.

در ادامه مشروح بخش دوم گفت و گوی ایرنا با حاجی محمود آمده است:

***ایرنا: همان طور که می دانیم تابستان پارسال «مسعود بارزانی» در نامه ای که خطاب به رییس جمهوری ایران نوشت به طور رسمی از کمک های سریع و موثر نظامی ایران به اربیل در برابر حمله داعش تشکر و قدردانی کرد. وی در این نامه تاکید کرده است که ایران نخستین کشوری بود که کمک های موثرش را به سمت اقلیم کردستان روانه کرد. به باور شما کمک های نظامی ایران به پیشمرگان چه تاثیر و پیامدهایی داشت؟

** حاجی محمود: در واقع جمهوری اسلامی ایران در همان روزی که نیروهای داعش وارد موصل شدند نمایندگانی را به اربیل فرستاد و این نمایندگان در دیداری با حضور گروه های گوناگون سیاسی کُرد عراقی، گفتند که داعش یک خطر جدی برای کل عراق است. آن ها گفتند که داعش یک خطر برای کردستان و بیشتر از آن برای امنیت کل منطقه است. به همین دلیل نیاز است از هم اینک کُردها به نوعی آماده دفاع و مبارزه با داعش باشند و همچنین اعلام کردند که ایران آماده هرگونه همکاری نظامی و سیاسی و دادن تسلیحات به کردها است. اما واقعیت آن است در آن زمان و در آن شرایط پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران مورد استقبال واقع نشد یعنی برداشت عمومی این بود که داعش خطری برای کردها به شمار نمی رود و نیازی نیست درگیر جنگی با سرنوشتی نامعلوم شد.

***ایرنا: یعنی احزاب و گروه های کُرد از پیشنهاد جمهوری اسلامی استقبال نکردند؟ کدام یک از احزاب و گروه های کرد در این دیدار حضور داشتند؟

** حاجی محمود: بله در آن زمان پیشنهاد مورد اقبال واقع نشد چرا که به صورت عمومی این باور وجود داشت که این نوعی جنگ شیعه و سنی است و داعشی ها نیز خود بارها اعلام و تبلیغ کرده بودند که با کردها مشکلی نداریم. در آن نشست نمایندگان ارشد یا رهبران همه احزاب اصلی و دارای کرسی از جمله حزب دموکرات کردستان، اتحادیه میهنی کردستان، سوسیال دموکرات کردستان، اتحاد اسلامی کردستان، جماعت اسلامی کردستان و گوران حضور داشتند. این دیدار و چند مذاکره پراکنده دیگر در نهایت باعث نشد کردها داعش را جدی بگیرند.

***ایرنا: پس از مدتی که داعش در حال پیش روی به سمت جنوب یعنی بغداد بود شاهد بودیم که آن ها مسیر پیشروی را تغییر دادند و به سوی کردستان حمله ور شدند. به نظر می رسد که روابط نظامی و کمک های موثر ایران هم از این زمان با استقبال کردها مواجه شد شد. آیا روند این گونه بود؟

** حاجی محمود: بله همین گونه شد. پس از آن که داعشی ها به طور ناگهانی و در حمله ای رعد آسا و غافلگیرانه به سمت «مخمور» و «گویر» در داخل مرزهای کردستان هجوم آوردند، در همان شب حمله جمهوری اسلامی به سرعت پنج فروند هواپیما برای پشتیبانی مدافعان وارد اربیل کرد و کمک های نظامی ایران به پیشمرگان به سمت مخمور که در فاصله ۴۲ کیلومتری اربیل است روانه شد و باید تاکید کنم این کمک ها تاثیری بسزا و غیرقابل انکار در تقویت خط دفاعی پیشمرگان کُرد داشت. همچنین علاوه بر تاثیر نظامی این اقدام، این پشتیبانی سریع و کارآمد از نظر روحی – روانی هم تاثیر مثبتی روی پیشمرگان داشت.

اگر پیشروی داعش در مخمور متوقف نمی شد با توجه به وضعیت دشت بودن منطقه و نیز ادوات و تسلیحات بسیار پیشرفته ای که داعشی ها داشتند، در آن صورت امنیت اربیل به عنوان مرکز حکومت اقلیم کردستان به شدت با خطر مواجه می شد. تصور این که اربیل به دست داعشی ها بیافتد نه تنها در کل کردستان، ایران و ترکیه بلکه به نظرم در کل دنیا باعث ایجاد وحشت می شد. در نتیجه پشتیبانی ایران در این مقطع بسیار حیاتی و جدی بود.

***ایرنا: پس از دفع حمله مخمور، روابط و تعامل نظامی- مستشاری میان ایران و کردهای عراق (پیشمرگان) در دیگر جبهه ها چگونه بود؟

** حاجی محمود: پس از دفع حمله شبانه مخمور، ما به صورت عملی در همه جبهه ها به طول ۱۰۴۰ کیلومتر شاهد حمله های جدی و پراکنده داعشی ها به مرزهای کردستان بودیم. از این زمان پشتیبانی ایرانی ها گسترده تر شد و در نقاط گوناگونی از جبهه های درگیری با داعش شاهد حضور مستشاران و مشاوران ارشد نظامی ایرانی برای کمک به پیشمرگان بودیم و همچنان هستیم.

این همکاری ها در استان دیالی و شهرهایی نظیر جلولا بیشتر نمود پیدا کرد. همچنین آن گونه که اطلاع داشتیم یگان هایی از نیروهای نظامی ایران نزدیک خط مرزی ۲ کشور مستقر شدند تا در صورت نیاز برای پشتیبانی از نیروهای درگیر وارد عمل شوند.

باید تاکید کنم که جمهوری اسلامی ایران بسیار آشکارا و موثر در برابر داعشی ها ایستاد و به ما نیز کمک کرد و این امر تا به امروز ادامه داشته است. این واقعیت یکی از دلایل قدرت گیری کردها در برابر داعش به شمار می رود.

***ایرنا: همان طور که اشاره کردید امنیت اربیل به شدت در خطر بود. این در حالی است که در همان زمان اقلیم کردستان عراق از ترکیه درخواست کمک نظامی کرد. هر چند ترکیه مدعی داشتن روابط راهبردی با اربیل بود و از سال ۲۰۱۱ به این سو در عرصه های گوناگون دیپلماتیک، سیاسی و اقتصادی شاهد گسترش قابل توجه ارتباط های آنکارا و اربیل بودیم اما ترک ها اسارت دیپلمات های خود به دست داعش را تبدیل به بهانه ای برای کمک نکردن به کردها کردند. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟

** حاجی محمود: به راستی باید گفت ترکیه بنا به دلایلی چند و اسناد و شواهد گسترده ای، خود همکاری جدی با داعش داشته است و این امر بر کسی پوشیده نیست. این کشور تبدیل به محل ترانزیتی برای کمک های مالی، اعزام نفر و تسلیحاتی برای داعش شده است. درست است که ترکیه در برخی از حوزه ها و مسایل مانند تجارت، دیپلماسی و … ارتباط هایی با اقلیم کردستان دارد اما این ها به معنی یک پیوند و ارتباط راهبردی و در پی آن نوعی همکاری و همراهی امنیتی و نظامی نیست.

همان طور که گفتم ترکیه از متهمان تقویت شدن داعش در منطقه است. البته در برهه ای دیگر شاهد آن بودیم که ترکیه به پیشمرگان کُرد اجازه داد که به کوبانی بروند و در دفاع از این شهر موثر واقع شوند اما هنوز مشخص نیست این اجازه دادن ترکیه به خاطر فشارها و خواست های مقامات واشنگتن بوده است یا زیر فشار افکار عمومی داخلی و بین المللی. به هر حال آن ها در آن مقطع اجازه دادند پیشمرگان کرد یک مسیر ۲۸۰ کیلومتری از خاک این کشور را طی کنند و از مرز شمالی وارد کوبانی شوند. همین امر به نظرم تا اندازه ای باعث کاهش انتقادهای داخلی و بین المللی علیه سیاست های ترکیه در قبال داعش شد و تا اندازه ای دادن این دالان ترانزیتی به پیشمرگان برای آن ها اعاده حیثیتی بود اما در کل، این تحولات باعث به فکر فرو رفتن بسیاری از کردها شده است که نمی توانیم روی ترکیه به عنوان یک متحد در مواقع اضطرار حساب باز کنیم.

***ایرنا: مناسبات کلی میان جمهوری اسلامی ایران و حکومت اقلیم کردستان عراق را طی یک سال گذشته به طور عمومی چگونه می بینید؟ همان گونه که اشاره کردید در حوزه همکاری های امنیتی ایرانی ها بسیار فعال و موثر بودند. در کل پرسش من این است که آیا حمله داعش به سمت اقلیم کردستان باعث افزایش تعامل های تهران و اربیل شده است؟

** حاجی محمود: در خصوص روابط جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان عراق باید بگویم که باید هر از گاهی این روابط را از چشم انداز بغداد مشاهده کنیم؛ یعنی این روابط متاثر از روابط طرف ها با بغداد بوده است.

زمانی که کُردها با دولت بغداد همراهی و همکاری دارند می بینیم به همان میزان روابط کردها و جمهوری اسلامی ایران نیز خوب و گسترده است. هر زمان نیز تنش میان کردها و شیعیان در دولت بغداد وجود دارد مشاهده می کنیم به همان میزان تنش و سردی در روابط تهران و اربیل مشاهده می شود. البته جمهوری اسلامی ایران چند بار تلاش کرده است تا تنش ها و مشکلات موجود میان کردها و دولت مرکزی عراق را کم کند و نوعی راهکار و راه حل برای پایان دادن به این مشکلات ارایه دهد.

***ایرنا: به نظر شما بهترین نقشی که جمهوری اسلامی ایران در عراق هم در مبارزه با داعش و هم در مسایل و مشکلات موجود میان اربیل و بغداد می تواند ایفا کند، چگونه نقشی است؟ به باور من سرعت و میزان گسترش روابط تهران- بغداد از ۲۰۰۳ تا امروز بسیار بیشتر از سرعت و میزان گسترش روابط میان تهران و اربیل است. در این شرایط شما چه پیشنهاد و توصیه ای برای ایفای هرچه بهتر نقش ایران در عراق دارید؟

** حاجی محمود: جمهوری اسلامی ایران باید موازنه دهنده میان اربیل و بغداد باشد. باید فکر نکند که به سرانجام نرسیدن و ناکامی کردها به معنی به سرانجام رسیدن و موفقیت بغداد است. اگر کُرد در عراق موفق نشود این مساله بی شک پیامدهای بسیار منفی روی بغداد و روی شیعیان در ابعاد گوناگون امنیتی، سیاسی و اقتصادی خواهد داشت و البته اگر شیعیان و دولت مرکزی هم در بغداد موافق نشوند همین تاثیرگذاری را در کردستان خواهند داشت و بحرانِ ناشی از موفق نبودن آن ها به کردستان نیز تسری پیدا می کند.

به عبارت دیگر، باید بگویم که هر ۲ طرف یعنی شیعه و کُرد در عراق دارای نقاط، منافع و مسایل مشترک گوناگونی هستند. ما تاکنون مشکلات زیادی داشته ایم و بسیاری از آن ها هنوز حل نشده است؛ از جمله مساله ماده ۱۴۰ قانون اساسی، مساله بودجه، مساله فروش نفت، مساله حضور سازنده تر در کشور، مساله اختلاف نظر در خصوص مدیریت بهتر کشور که باعث افزایش نارضایتی اهل سنت از کل روند موجود و سپس زمینه سازی ظهور داعش شد.

به نظرم جمهوری اسلامی ایران با توجه به روابط خوبی که با همه طرف های مقیم در بغداد و کردستان عراق دارد باید تلاش کند نوعی رضایت نسبی و دوطرفه برای حل مشکلات موجود ایجاد کند. این بهترین نقشی است که جمهوری اسلامی ایران می تواند ایفا کند و به طور طبیعی باعث گسترش نفوذ، دوستی و حضورش با رضایت همه در عراق خواهد شد.