قرارگاه قدس سپاه؛ خط مقدم جنگ‌های نیابتی از نگاه ایران

قرارگاه قدس، سپاه قدس نیست

موقعی که نام سپاه و قدس می‌آید همگان یاد سپاه قدس می‌افتند. بخش عملیات خارجی سپاه به فرماندهی سرلشکر پاسدار قاسم سلیمانی که نام او و سپاه قدس تحت فرماندهی‌اش با جنگ‌های عراق و سوریه و یمن تا تحولات لبنان و افغانستان و منازعات فلسطینی – اسرائیلی گره خورده است.

اما قرارگاه قدس جزئی از سپاه قدس نیست. این قرارگاه یکی از قرارگاه‌های عملیاتی نیروی زمینی سپاه پاسداران است. قرارگاه قدس یگان‌های نیروی زمینی سپاه در دو سپاه استانی سیستان و بلوچستان و هرمزگان را تحت امر دارد. عنوان رسمی این قرارگاه، قرارگاه قدس جنوب شرق است و این عبارت جنوب شرق، حوزه مأموریت آن را تعریف می‌کند. جنوب شرقی ایران و به طور خاص استان‌های سیستان و بلوچستان، و هرمزگان.

حوزه مأموریت قرارگاه قدس

مأموریت اصلی قرارگاه قدس، آمادگی برای مقابله با تهدیدات داخلی و خارجی در استان‌های سیستان و بلوچستان، و هرمزگان است. معنای ساده این مأموریت آن است که هر نوع تهدیدی که از ناحیه مرزهای مشترک ایران با پاکستان و افغانستان در جنوب شرقی کشور متوجه امنیت کشور شود این قرارگاه قدس است که باید برای مقابله با این تهدید طرح و برنامه داشته باشد و آن را متناسب با تهدید اجرا کند.

قرارگاه جنوب شرق نیروی زمینی ارتش نیز که در همین جغرافیا فعال است مأموریت مشترکی با قرارگاه قدس در دفاع از مرزهای شرقی دارد اما ارتش برخلاف سپاه در حوزه امنیت داخلی مأموریتی برایش تعریف نشده است.

هم‌پوشانی قرارگاه قدس با قرارگاه‌های دریایی

بخش دیگر حوزه مأموریت قرارگاه قدس نوعی هم‌پوشانی با قرارگاه‌های نیروی دریایی ارتش و نیروی دریایی سپاه است. بر اساس تقسیم کاری که آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده کل نیروهای مسلح جهوری اسلامی در دهه ۱۳۸۰ انجام داد خلیج فارس و تنگه هرمز به عنوان حوزه مأموریت و فعالیت سپاه تعیین شد و از تنگه هرمز تا نقطه مرزی گوادر با پاکستان در دریای عمان، محل مأموریت نیروی دریایی سپاه شد.

بر این اساس هر یک از نیروهای دریایی سپاه و ارتش قرارگاه‌های منطقه‌ای خاص خود را در خلیج فارس و دریای عمان تأسیس کرده‌اند. با توجه به فعالیت مشترک قرارگاه‌های دریایی و زمینی در دو استان سیستان و بلوچستان، و هرمزگان، قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه در حوزه مأموریت خود در این دو استان به نوعی نیروی پشتیبان قرارگاه‌های دریایی نیز به شمار می‌رود.

در واقع در یک نبرد احتمالی و فرضی اگر قرار باشد قرارگاه‌های دریایی اولین خط درگیری باشند این قرارگاه قدس است که پس از آنها اولین نبرد زمینی را انجام خواهد داد. با چنین پیش فرضی قرارگاه قدس از نقظه مرزی گوادر با پاکستان تا تنگه هرمز و انتهای مرزهای مشترک هرمزگان با فارس مأموریت دارد.

مأموریت انتظامی قرارگاه قدس و درگیری با گروه‌های مسلح

در سال ۱۳۹۲، ۱۴ نیروی مرزبان ایرانی در درگیری با گروهی مسلح کشته شدند و پنج نیروی دیگرربوده شده و به درون خاک پاکستان برده شدند. پس از این واقعه مسئولان ارشد امنیتی در ایران تصمیم به واگذاری امنیت منطقه درگیری یعنی سراوان در مرزهای مشترک با پاکستان، به سپاه پاسداران گرفتند، و سپاه به جای نیروی انتظامی مأمور تأمین امنیت مرز و مناطق مرزی شد.

پیش از این نیز، طی یک دهه گذشته قرارگاه قدس کانون خبرهای درگیری بین سپاه پاسداران و گروه‌های مسلحی بود که علیه حکومت در حال جنگ بودند. این گروه‌ها با عناوین مختلفی چون جندالله، جیش‌العدل، انصار الفرقان، انصار ایران و... در حال درگیری با نیروهای نظامی و امنیتی حکومتی بوده و هستند. حکومت این گروه‌ها را «تروریستی» و «عوامل بیگانگان» می‌نامد. اما خود این گروه‌ها با رد این نگاه معتقدند که برای دفاع از حقوق اهل سنت یا بلوچ‌های ساکن در سیستان و بلوچستان می‌جنگند.

سیستان و بلوچستان و جنگ‌های نیابتی

در اواخر اردیبهشت ۹۴ آیت‌الله خامنه‌ای در سخنانی شدیداللحن با اشاره به ناآرامی‌های موجود در خاورمیانه هشدار داد که اگر دشمنان جنگ نیابتی را به مرزهای ایران بکشانند واکنش تهران بسیار سخت خواهد بود.

در هفته‌ها و ماه‌های بعد مقامات امنیتی و فرماندهان سپاه به تدریج مفهوم جنگ نیابتی را به تلاش‌های عربستان و برخی کشورهای عربی برای نا امن کردن مناطقی چون خوزستان، کردستان و سیستان و بلوچستان معنا کردند. در چنین فضایی در هفته‌های اخیر نیز شمار بیشتری از مسئولان ایرانی با وضوح بیشتری اعلام کرده‌اند که عربستان و برخی کشورهای دیگر در صدد برهم زدن امنیت جنوب شرقی ایران هستند.

سرتیپ محمد مارانی، فرمانده قرارگاه قدس، در ابتدای شهریور گفت اخبار دقیقی دارد که کشورهای عربی به خصوص عربستان سعودی و همچنین کشورهای غربی برای ایجاد ناامنی در مرزهای شرقی ایران تلاش می‌کنند. به گفته او چهار گروه فعال ضد انقلاب تلاش کرده‌اند از مرزهای شرقی وارد کشور شده و در عمق کشور ناامنی ایجاد کنند.

پیش از این نیز شماری از مقام‌های عالی جمهوری اسلامی از جمله علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، عربستان سعودی را به تلاش برای ایجاد ناامنی در جنوب شرقی ایران و ارسال سلاح و حمایت از گروه‌های تروریستی در این منطقه متهم کرده بودند.

محسن رضایی، فرمانده کل پیشین سپاه نیز، در اواخر تیرماه مدعی شده بود که عربستان سعودی برای ناامن کردن مرزهای شرقی ایران یک پایگاه در بلوچستان پاکستان زده است.

حالا و در آخرین تحول از توجه روز افزون مقامات ارشد ایران به قرارگاه قدس، آیت‌الله خامنه‌ای هفته گذشته با ارتقای درجه فرمانده این قرارگاه موافقت کرده است.

ارتقای درجه سرتیپ محمد مارانی به سرتیپ تمامی، امری غیرعادی و ویژه نیست زیرا بسیاری دیگر از فرماندهان قرارگاه‌های عملیاتی سرتیپ تمام هستند اما اینکه مراسم اعطای درجه به او در رسانه‌ها بازتابی خاص می‌یابد و پنج فرمانده ارشد یعنی سرلشکر رحیم صفوی دستیار ویژه نظامی آیت‌الله خامنه‌ای، غلامعلی رشید فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا، دریابان شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، حسین سلامی جانشین فرمانده کل سپاه، و محمد پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه در مراسم اعطای درجه او حضور می‌یابند نشانگر توجهی ویژه است.

توجه ویژه، نه به شخص او بلکه به قرارگاه قدس که این روزها حوزه مأموریت آن کانون اصلی بدگمانی ایران به عربستان است. ایران و عربستانی که در یک سال اخیر روز به روز بر تنش بین آنها افزوده شده و حالا این سؤال هم اندک اندک شنیده می‌شود که آیا نبردهای نیابتی ریاض و تهران ممکن است روزی به درگیری و جنگ مستقیم هم بین آنها کشیده شود