سایه دولت ترامپ بر مناسبات تجاری آلمان و ایران

هنوز مشکل پرداخت‌های مالی و نقل و انتقال ارز حل نشده است. با وجود این مانع، یک سال پس از رفع تحریم‌ها بازار تجارت بین ایران و آلمان رونق گرفته است. تقاضا برای کالاها و ماشین‌آلات ساخت آلمان رو به افزایش نهاده و در اثر افزایش بهای نفت خام در بازارهای جهانی، توان خرید  ایران نیز بیشتر شده است.

بیم‌ها و امید‌ها

اقتصاد آلمان خود را برای عادی‌سازی مناسبات اقتصادی و تجاری با ایران آماده ساخته است. گروه‌های زیادی به نمایندگی از شرکت‌ها و موسسات دولتی و خصوصی ایران ظرف ماه‌های گذشته به اروپا و از آن جمله به آلمان سفر کرده ‌و پیرامون خرید ماشین‌آلات، کمپرسورها و هواپیما با شرکت‌های آلمانی مذاکره کرده‌اند.

امید به بهبود مناسبات اقتصادی و بازرگانی با ایران تنها به حوزه اقتصاد آلمان محدود نمی‌شود. بسیاری از مسئولان سیاسی کشور آلمان نیز امید دارند که گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری ایران با کشورهای اروپایی، در رویکردهای سیاسی حکومت ایران تاثیری مثبت به جای گذارد. حال اما تغییر و تحولات سیاسی در آمریکا، موجب نگرانی بسیاری در دو کشور شده است.

رویکرد انتقادی و منفی دولت ترامپ نسبت به توافق هسته‌ای کشورهای ۵ به اضافه یک با ایران از یکسو و آزمایش موشکی ایران از سوی دیگر به جنگ لفظی بین دو کشور دامن زده است. جنگی که موجب نگرانی شرکت‌های آلمانی شده است. فولکر تریر، رئیس حوزه مناسبات خارجی اتاق صنایع و تجارت آلمان، بر این باور است که این نگرانی منجر به آن خواهد شد که بسیاری از شرکت‌های آلمانی از سرمایه‌گذاری در ایران اجتناب ورزند.

افزایش تجارت با ایران

آلمان سال گذشته صادرات خود را به ۱۲۰۰ میلیارد یورو رساند. حال آنکه تنها دو هزارم از این رقم روانه بازارهای ایران شده است. اما باید یادآور شد که صادرات آلمان به ایران در سال ۲۰۱۶ به میزان ۶۰۰ میلیون یورو افزایش داشته و به ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو رسیده است.

این در حالی است که میزان تقاضا برای واردات کالاهای آلمانی در ایران از تابستان سال گذشته به این سو به شدت افزایش یافته است. یکی از کارشناسان تجارت خارجی آلمان گفته است که اگر همین روند ادامه یابد، ممکن است میزان صادرات آلمان به ایران در سال جاری بالغ بر ۳ میلیارد یورو گردد.

خرید هواپیما از دو شرکت ایرباس و بوئینگ

شرکت ایرباس نخستین هواپیما از مجموعه یک صد هواپیمای خریداری شده توسط شرکت ملی هواپیمایی ایران را تحویل داده است. قرار است که "ایران ایر" بابت خرید این هواپیماها ۱۸ میلیارد یورو بپردازد. خبرگزاری‌ها در ماه دسامبر سال گذشته، از سفارش ۸۰ هواپیمای بوئینگ توسط جمهوری اسلامی ایران خبر داده بودند و همین امر، باعث افزایش امید مسئولان شرکت ایرباس به انجام معامله با ایران شده است.

سفارش ۸۰ بوئینگ به معنای ایجاد امکان اشتغال برای یکصد هزار نفر در شهر سیاتل و همچنین در شرکت‌های تولیدکننده‌ی قطعات بوئینگ است. از این رو، دولت ترامپ نمی‌تواند به سادگی از این امکان چشم‌پوشی کند. اما اگر قرار فروش هواپیماهای بوئینگ اجرایی شود، آنگاه کسی نمی‌تواند مانع از فروش هواپیماهای ایرباس به ایران شود.

صنایع نفت و گاز

تقاضا برای خرید و واردات ماشین‌آلات و تجهیزات ساخت آلمان افزایش قابل‌ملاحظه‌ای یافته است. ایران برای بهینه‌سازی خطوط تولیدی خود و مدرن‌سازی بسیاری از واحدهای تولیدی نیاز به قطعات یدکی و همچنین تجهیزات جدید دارد. به عنوان مثال شرکت زیمنس تصمیم دارد در پروژه مدرن‌سازی خطوط راه‌آهن ایران مشارکت کند و به تولید توربین‌های گازی و همچنین ساخت لوکوموتیو در ایران اقدام نماید. تنها حجم مالی پروژه مدرن‌سازی خطوط راه آهن ایران حدود ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون یورو برآورد شده است.

بنا به اظهارات اردال یالچین، یکی از کارشناسان موسسه پژوهش‌های اقتصادی آلمان، پالایشگاه‌های ایران فرسوده هستند و کار به جایی رسیده که ایران ناچار به واردات بنزین از امارات متحده عربی شده است. همین موضوع نیاز ایران به واردات تجهیزات و قطعات لازم را دوچندان می‌کند.

صادرات تجهیزات و ماشین‌آلات ساخت آلمان به ایران ۳۰ درصد افزایش یافته و به ۷۰۰ میلیون یورو رسیده است. اما جمهوری اسلامی امکان پرداخت محدودی دارد. برای موسسات خصوصی فعال در ایران نیز دشوار است برای واردات کالاهای موردنظر خود تقاضای اعتبار کنند.

مشکلات نقل و انتقال ارز

بسیاری از بانک‌ها از پرداخت وام برای معامله با ایران اجتناب می‌ورزند و نقل و انتقال ارز برای خرید کالا و ماشین‌آلات ساخت آلمان همچنان با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است. بانک‌های آلمان از آن واهمه دارند که معامله با ایران منجر به آن شود که این بانک‌ها مشمول تحریم‌ها و مجازات‌های آمریکا گردند. علت این نگرانی نیز در آن دسته از تحریم‌هایی است که هنوز رفع نشده‌اند.

صنایع شیمی و داروسازی نیز پس از صنایع ماشین‌سازی بیشترین میزان صادرات را به ایران دارند. شرکت‌های داروسازی نیز از سرمایه‌گذاری در ایران اجتناب می‌ورزند.

جایگاه آلمان در بازرگانی خارجی ایران

زمانی آلمان یکی از شرکای اصلی اقتصاد ایران به شمار می‌رفت. اما، حال در سایه تحریم‌ها، از نقش آلمان در تامین نیازهای صنعتی ایران به شدت کاسته شده است. در این بین کشورهای چین، هند، ترکیه و امارات متحده عربی در دوران تحریم‌ها، بر میزان تجارت خود با ایران افزوده‌اند. از این رو، این ارزیابی که آلمان میزان صادرات خود را به ایران ظرف سال‌های آینده به ۱۰ میلیارد یورو افزایش دهد، چندان واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد.

به باور یالچین، کارشناس موسسه پژوهش‌های اقتصادی آلمان، افزایش صادرات این کشور به ایران به میزان ۱۰ میلیارد یورو در سال تنها زمانی ممکن است که همه تحریم‌ها رفع شده باشند و بهای نفت خام از سطح کنونی، یعنی ۵۰ دلار به ۹۰ دلار برای هر بشکه افزایش یابد. علت را باید در وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت و گاز جست. بر اساس ارزیابی یالچین، ۶۰ درصد درآمدهای ارزی دولت ایران از این طریق تامین می‌شود.